9 ερωτήσεις στον Τ. Άντο σχετικά με την αρχ/κή και τους σεισμούς.

Ο Τ. Άντο απαντά σε 9 ερωτήσεις της Φωτεινής Γεωργακοπούλου. Οι ερωτήσεις –στα αγγλικά- στάλθηκαν ταχυδρομικά στον Τ. Άντο λίγο μετά τον σεισμό του Κόμπε (17/1/95) και απαντήθηκαν με τον ίδιο τρόπο. Στη διαμόρφωση του ερωτηματολογίου συνέβαλε η Πολ. Μηχ/κός Μιράντα Δανδουλάκη (ΟΑΣΠ Αθήνας), ενώ καθοριστική ήταν η συμβολή της Yumiko Ando, συζύγου του αρχιτέκτονα, στη μετάφραση των ερωτήσεων από τα αγγλικά στα γιαπωνέζικα και αντίστροφα.

Συνέντευξη: (Πρώτη δημοσίευση)

1. To γραφείο σας βρίσκεται στην περιοχή Κανσάι (1). Ποια είναι η σημασία του σεισμού του Κόμπε για σας; Υπάρχει κάποιο μήνυμα που πήρατε προσωπικά;

Εγώ ο ίδιος ζω στην Όσακα που είναι πολύ κοντά στο Κόμπε, και γύρω στα 30 κτίρια μου βρίσκονται στην περιοχή που υπέστη τις μεγαλύτερες καταστροφές. Συνειδητοποίησα πόσο φοβερή μπορεί να είναι μια πολεοδομική καταστροφή τέτοιας κλίμακας και πόσο λίγο προετοιμασμένοι είμαστε όταν τέτοιες θεομηνίες συμβαίνουν.

2. Σαν αρχιτέκτονας έχετε κάποιες ιδέες ή προτάσεις για την ανακατασκευή της πόλης του Κόμπε;

Πολλά από τα κτίρια που είχαν χτιστεί πριν το ’45 υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Αυτό σημαίνει πως καθώς η πόλη θα ξαναχτίζεται αυτά τα κτήρια, το ένα μετά το άλλο, θα εξαφανίζονται από τον χάρτη με αποτέλεσμα η πόλη του Κόμπε να γίνεται σημαντικά ‘φτωχότερη’.
Προσωπικά πιστεύω πως είναι δυνατό να διατηρήσουμε κάποια ‘κομμάτια’ από αυτά τα κτίρια σαν ‘μνήμες της πόλης’ πριν τον σεισμό, τα οποία θα ενταχτούν στο νέο σχέδιο. Αντί δηλαδή να βιαστούμε να δημιουργήσουμε απλά την υποδομή για μια νέα χαοτική πόλη, θα πρέπει πρώτιστα να προωθήσουμε την ανακατασκευή του κτιριακού αποθεματικού που συνιστά όχι μόνο το περιβάλλον ζωής αλλά και το ‘καμάρι’ των κατοίκων. Αυτά τα ‘θραύσματα’ των προπολεμικών κτιρίων θα πρέπει να αντιμετωπιστούν σαν τα νέα σύμβολα της περιοχής.

3. Υπήρξαν σοβαρές ζημιές σε κάποια από τα κτίρια σας;

Eυτυχώς κανένα από τα κτίρια δεν παρουσίασε σοβαρές ζημιές. Η μόνη εξαίρεση είναι ένα κτίριο στη Sannomiya, στο Kitano-cho, όπου έσπασαν μερικά τζάμια.

4. Πόσο καθοριστικός είναι ο παράγοντας ‘σεισμός’ στον σχεδιασμό των κτιρίων σας; συνεργάζεστε με στατικούς στη διάρκεια του σχεδιασμού και πόσο καθοριστική είναι η γνώμη τους;

Συνήθως σχεδιάζω ο ίδιος τη φέρουσα κατασκευή στη φάση της προμελέτης. Στη συνέχεια οι στατικοί επιλέγουν τον τύπο του φορέα και κάνουν τους υπολογισμούς.

5. Μετά την εμπειρία του Κόμπε θα αναθεωρήσετε κάποιες ιδέες;

Πιστεύω πως ένας λόγος που αυτός ο σεισμός προκάλεσε τόσο τεράστιες καταστροφές, είναι η ανεπαρκής αστική υποδομή, και με αυτό εννοώ πάρκα ή άλλους ελεύθερους χώρους στην πόλη.
Από δω και στο εξής θα τονίζω με κάθε ευκαιρία την αναγκαιότητα ύπαρξης τέτοιων χώρων που φυσιολογικά λειτουργούν σαν πυρήνες ‘επικοινωνίας’ σε επίπεδο γειτονιάς, αλλά και σαν καταφύγια του πληθυσμού σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

6. Για ποιο ανάμεσα στα κτίρια σας, –αν ήταν δυνατόν να διαλέξετε,- θα λυπόσασταν περισσότερο αν καταστρεφόταν ολοκληρωτικά;

Δεν το σχολιάζω.

7. Σε παλιότερη συνέντευξή σας (2) κάνετε αναφορά στην ‘πειθαρχημένη φύση’ και πως αυτή συνιστά ένα από τα τρία στοιχεία που αποκρυσταλλώνονται σε αρχιτεκτονική. Από αυτό μπορεί κανείς να συμπεράνει πως ‘αρχιτεκτονική’ και ‘φυσικές καταστροφές’ ερμηνεύονται ως αντίθετα;

Μια αρχιτεκτονική που θα απομόνωνε επιλεκτικά τμήμα της φύσης με σκοπό να το εντάξει στο ‘εσωτερικό’ της, θα ήταν σε θέση να ‘μεσολαβήσει’ μεταξύ ανθρώπου και φύσης. Με αυτό το σκεπτικό θα ήταν προτιμότερο να μην ερμηνεύουμε την αρχιτεκτονική ως ‘αντίθετη’ προς τη φύση, ακόμα κι όταν αυτή η τελευταία περιλαμβάνει τις λεγόμενες ‘φυσικές καταστροφές’, αλλά μάλλον ως μηχανισμό που ευνοεί την συνύπαρξη.

8. Πως υλοποιείται στη δουλειά σας, -αν υλοποιείται-, η έννοια του εφήμερου, του προσωρινού, έννοια τυπικά ιαπωνική σε σύλληψη;

 Για τους Ιάπωνες προσωρινότητα δε σημαίνει μόνο ευκολία στο να χτίζει κανείς, αλλά και συνειδητοποίηση της μονιμότητας κατά μια έννοια. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός πως ο ναός της Ise (3) κράτησε το αρχικό του σχήμα για 1300 χρόνια με το να ‘ξαναχτίζεται’ κάθε 20 χρόνια.
Τώρα όσον αφορά στη δική μου δουλειά, το θέατρο Kara-za (1988) σχεδιάστηκε με βάση τις ανάγκες ενός περιπλανώμενου θιάσου. Επέλεξα λοιπόν μια μέθοδο κατασκευής που συναρμολογούσε διάφορα ‘προσωρινά’ υλικά. Αυτό δε συμπίεσε απλά τον χρόνο κατασκευής αλλά και μας επέτρεψε να κάνουμε χρήση υλικών in situ. Σαν αποτέλεσμα, το θέατρο μπορεί να ανασυστηθεί εκ του μηδενός σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα.
Με αυτόν τον τρόπο υλοποιείται όχι μόνο η έννοια της προσωρινότητας, αλλά και η αντίθετή της, εκείνη της μονιμότητας που ενυπάρχει ταυτόχρονα.

9. Η Ελλάδα είναι επίσης σεισμογενής χώρα. Έχετε υπόψη σας κάποια έργα σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής;

Λυπάμαι, δε γνωρίζω σχεδόν καθόλου τη σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική.

Υποσημειώσεις
1. Περιοχή που περιλαμβάνει την Όσακα, το Κόμπε και το Κιότο.
2. ‘ordered nature’. Από συνέντευξη του Τ. Άντο στο αμερικανικό περιοδικό ΑΝΥ, no 6, May/June 1994, p. 19
3.  O ναός της Ιse (Ise-jingu) είναι ο ιερότερος σιντοϊστικός ναός στην Ιαπωνία, και βρίσκεται στην επαρχία Mie. Επισήμως χρονολογείται από τον 4 αι. π.Χ. αν και πιθανότατα χτίστηκε πολύ αργότερα (690 μ.Χ.) Το συγκρότημα του ναού διαλύεται και ξαναχτίζεται κατά παράδοση κάθε 20 χρόνια ακολουθώντας ένα αυστηρό τυπικό. Η τελευταία φορά που η διαδικασία έλαβε χώρα ήταν το 1993. (www.wikipedia.com)

Παλαιότερες αναφορές στο περιοδικό μας
1.Μουσείο Σάντορι (Τ. Άντο)στο Όσακακο, Ιαπωνία
2.Αφιέρωμα στον αρχιτέκτονα Tadao Ando

Links about Tadao Ando 
http://www.greatbuildings.com/architects/Tadao_Ando.html 
http://www.archinform.net/arch/474.htm?ID=7eebe1bb6a1436c0ef56d956b467cb41 
http://www.andotadao.org/  
http://www.skewarch.com/architects/ando/project.htm 
http://www.architectureweek.com/2002/0123/news_1-1.html