Επίσκεψη Διαμερίσματος στα Εξάρχεια

OPEN HOUSE ATHENS 2016.
Μεσημέρι Σαββάτου 16 Απριλίου.
«Από τη γένεσή του λοιπόν, το «σπίτι» νοείται, ποιείται σαν ιερό γεγονός  [...]» ^[1]

Συχνά νιώθω την ανάγκη να ανακαλύπτω έργα μικρής ή μεγάλης κλίμακας που να μπορώ να ταυτιστώ μαζί τους , που να μπορώ να εμπνευστώ , να φανταστώ και να φαντασιωθώ μαζί τους έναν άλλον κόσμο,  κάποιες άλλες ιδέες , είτε ακόμη ακόμη να καταφέρω να μετουσιώσω σε εικόνα αυτά που έχω σα βασικούς άξονες για την αρχιτεκτονική του χθες  αλλά και του αύριο.

Έργα και μελέτες  που πάνω από όλα να έχουν διαχρονική αξία -ίσως και διδακτική - σεβόμενα το παρελθόν , το παρόν αλλά και να «βλέπουν» στο μέλλον. Να ομορφαίνουν τη ζωή των άλλων, των πόλεων στις οποίες ανήκουν και εν τέλει να διαμορφώνουν ζωές. Δουλεμένα στη λεπτομέρεια, στο χέρι - στο χαρτί , τούβλο - τούβλο , εκατοστό- εκατοστό, με αγάπες ^[2], με «λογισμό και μ' όνειρο» (Δ.ΣΟΛΩΜΌΣ)  δοσμένα.

Ένα τέτοιο έργο, κατά την άποψή μου , είναι και η ανακατασκευή του ρετιρέ του 1959 της οδού Μετσόβου στο κέντρο της  Αθήνας από τον Αρχιτέκτονα και Επίκουρο καθηγητή  του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου της Θράκης  Γιώργο Παπαγιαννόπουλο .

Η  επίσκεψή  μου στο διαμέρισμα πραγματοποιήθηκε χάρη  στην τριήμερη εκδήλωση του Open House Athens τον περασμένο Απρίλιο. Ένας διεθνής αρχιτεκτονικός θεσμός που λαμβάνει χώρα ετησίως έχοντας σα στόχο την προβολή της αρχιτεκτονικής του τόπου στον οποίο ανήκει με απώτερο σκοπό τη γνωριμία της με τους πολίτες.

Ανεβαίνοντας τα σκαλιά και μετά από έξι ορόφους ταλαιπωρίας - ο ανελκυστήρας ήταν εκτός λειτουργίας εκείνο το Σάββατο- και φτάνοντας στο διαμέρισμα η επιβράβευση  δεν άργησε να έρθει καθώς η πρώτη εικόνα με  εισήγαγε κατευθείαν σε μία ατμόσφαιρα αρχιτεκτονημένου με προσοχή χώρου.

Η νέα κάτοψη του διαμερίσματος χαρακτηρίζεται από την απλή - ευθεία - γραμμική πορεία - διαδρομή - σύνθεση  που ενώνει τις δημόσιες λειτουργίες με τις ιδιωτικές.

Τα δύο πρώτα σημεία αναφοράς της νέας σύνθεσης είναι ο καμπυλόμορφος από εμφανές τούβλο , ελεύθερος τοίχος που ενσωματώνει το νέο λουτρό των ξένων και τον υπάρχοντα φωταγωγό και η εστία , το νέο τζάκι , το οποίο χωρίζει νοητά το χώρο του καθημερινού με το χώρο του φαγητού.

Ο καμπυλόμορφος αυτός τοίχος , που «σπάει» κατά μία έννοια τη γραμμικότητα  της νέας λειτουργίας και σύνθεσης , είναι και το πρώτο στοιχείο, το πρώτο πλάνο , που συναντάει κανείς καθώς διαβαίνει την είσοδο.  Γύρω από αυτό το συνθετικό θέμα , την καρδιά του διαμερίσματος , την κεντρομόλο του δύναμη , αναπτύσσεται η νέα κίνηση στο χώρο.

Τα υαλότουβλα παίρνουν τη θέση των μασιφένιων τούβλων και η οπτική εντύπωση αλλάζει καθώς εισάγεται και ένα τρίτο υλικό , το ξύλο καρυδιάς , με τη δημιουργία ενός bar  · ...σιγά - σιγά κατευθυνόμαστε προς το καθημερινό με τη βιβλιοθήκη , με τρίτο στοιχείο στη συνέχεια το τζάκι , σχεδιασμένο με χαμηλό ύψος ,  να διαχωρίζει από μόνο του τις χρήσεις .

Τελευταίο στοιχείο που ολοκληρώνει τη νέα πρόταση και σύνθεση αποτελεί ο τούβλινος τοίχος  σε σχήμα «Γ»  , ελεύθερος , χωρίς να «αγγίζει» την οροφή του σπιτιού . Από πίσω του κρύβει όλες τις ανέσεις μιας σύγχρονης κουζίνας και ολοκληρώνεται με τη δημιουργία ενός μπλε σκηνικού-τοίχου διπλού ύψους στο οποίο ακουμπά η νέα μονόρριχτη σιδερένια σκάλα που οδηγεί  στον  ξενώνα - «στο κατάστρωμα».

Η βασική επιδίωξη του αρχιτέκτονα Γιώργου Παπαγιαννόπουλου ήταν αρχικά η ανάδειξη του μεγέθους του υφιστάμενου διαμερίσματος . Αυτό επετεύχθη μέσα από μία διαδικασία αφαίρεσης .

Με την καθαίρεση υπαρχουσών τοιχοποιιών μέχρι την αποκάλυψη του σκελετού και τη δημιουργία νέων , η νέα σύνθεση - πρόταση φτάνει στο επιθυμητό αποτέλεσμα και καλύπτει εν τέλει τις σημερινές , καθημερινές ανάγκες  των ανθρώπων που το κατοικούν .

Ο αρχιτέκτονας ανέλαβε, εκτός των  άλλων, και τη νέα σταθερή και κινητή επίπλωση των χώρων σεβόμενος  πάντα την υπάρχουσα οικοσκευή ώστε τελικά να δημιουργείται η αίσθηση πως το νέο ήταν ανέκαθεν εκεί ένα με το παλιό.

Τα υλικά χρησιμοποιούνται στη φυσική τους  μορφή , υφή και χρώμα , το εμφανές τούβλο , το τσιμέντο , τα υαλότουβλα , το ξύλο, το μέταλλο . Το χρώμα στους τοίχους και στις οροφές έρχεται στο τέλος διαφοροποιώντας επιφάνειες - οριζόντιες ή κάθετες- για να συμπληρώσει την τελική εικόνα του διαμερίσματος.

«Τα υλικά πρέπει να μιλήσουν. Αυτό το θεωρώ προφανές. Αλλιώς το κτίριο , όποιες διατάξεις και αν έχει, μένει νεκρό. Η ίδια η ύλη πρέπει να εκφραστεί[...]»^[3]

Το διαμέρισμα της οδού Μετσόβου πάνω από όλα διέπεται από «αφέλεια» , από γεωμετρική ισορροπία, από «κατασκευαστική ειλικρίνεια» ^[4] προς τους ιδιοκτήτες αλλά και προς του επισκέπτες του . Το αρχιτεκτονικό συντακτικό είναι λιτό αλλά συνάμα περιεκτικό . Η τόλμη στην επιλογή των υλικών και ο τρόπος εφαρμογής και συνδυασμού τους «δείχνουν» πως ο αρχιτέκτονας εφαρμόζει και αναδεικνύει με ενάργεια  τις βασικές αρχές και τους βασικούς άξονες της «αληθινής  αρχιτεκτονικής» ^[5],της αρχιτεκτονικής του ελαχίστου μακριά από επιτηδεύσεις ,  της αρχιτεκτονικής των μαστόρων και όχι του life style και της εφήμερης και επιδερμικής επίδειξης .

Το ρετιρέ της Μετσόβου  δεν έχει ανάγκη από πίνακες και έργα τέχνης στο χώρο . Τα μεγάλα ανοίγματα του σπιτιού επιτρέπουν στο διαμέρισμα να γίνει ένα με την πόλη στην οποία ανήκει και καθώς δύει ο ήλιος , τα υλικά μεταμορφώνονται αποκτώντας χρυσές και μωβιές πινελιές με θέα τον ιερό βράχο της Ακρόπολης.

Το σημερινό διαμέρισμα των Εξαρχείων είναι μια ολοκληρωμένη προσπάθεια, μία ολοκληρωμένη πρόταση, μια ολοκληρωμένη σύνθεση χωρίς φιοριτούρες και φτιασιδώματα. Είναι ένα διαμέρισμα που κινούμενος στο χώρο το ανακαλύπτεις σταδιακά και μαζί με αυτό τη συνθετική ταυτότητα και διάθεση του ίδιου του μηχανικού . Δε σου δίνεται απλόχερα , δε σου παραδίδεται .  «Παίζει» με τις διαδοχικές εικόνες , τα στιγμιότυπα και τις οπτικές φυγές μέχρι το σημείο εκείνο που γίνεται δικό σου , όχι όμως καθολικά. Το παιχνίδι της ανακάλυψης δε σταματά εδώ. Επανεκκινείται ,σταδιακά , μέσω της παρατήρησης είτε των κινητών είτε των σταθερών επίπλων . Όταν το βλέμμα σου θα στραφεί στο ένα από τα τέσσερα μεγάλα ανοίγματα στο χώρο, στη θέα είτε προς το βορρά είτε προς το νότο το «παιχνίδι» θα ξεκινήσει πάλι από εκεί που το άφησες . Από το μηδέν.

«Πιστεύω ότι οποιαδήποτε αρχιτεκτονική , ένας χώρος τετράγωνος , ένα οποιοδήποτε απλό πράγμα , είναι σεβαστό όταν είναι ηθικό , όταν είναι απλώς παρδαλό δεν προσφέρει τίποτα στην αρχιτεκτονική [...]»^[6]

της Μαριάννας Γιαννάτου
Αρχιτέκτων Μηχανικός  , Cultore della Materia - Laboratorio di Progettazione dell'Architettura III,  Α.Α. 2015-2016 , Università degli Studi di Firenze

Οι φωτογραφίες είναι της Μαριάννας Γιαννάτου.

Παραπομπές
[1] Προβελλέγγιος ,Α., Ο Οδοιπόρος προς την πηγή , Κείμενα πολεοδομικού στοχασμού, 1990, Γαβριηλίδης, Αθήνα , σελ.112
[2] Ibid,  σελ.101
[3] Γιακουμακάτος, Α, Η ύλη και το φως . Μία συζήτηση με τον Κυριάκο Κρόκο, Θέματα Χώρου + Τεχνών 27, 1996, σελ.21
[4] «Χτίζε σεμνά και με σύνεση [...]Μείνε σ' αυτό που προκύπτει από την κατασκευαστική ειλικρίνεια . Και δούλευε με αγάπη . Η αγάπη και η αλήθεια κάνουνε το έργο όμορφο και απαραίτητο.» ( Κωνσταντινίδης , Α., Η Αρχιτεκτονική της Αρχιτεκτονικής , Ημερολογιακά Σημειώματα, σελ.84, ΠΕΚ, 2010 )
[5] Πρβλ. τη φράση του « Και όσο πιο αληθινά θέλει να ζει κανείς , τόσο πιο πολύ πρέπει να θέλει να χτίζει μίαν αληθινή αρχιτεκτονική» (Ibid , σελ. 202)
[6] Προβελλέγγιος ,Α., Ο Οδοιπόρος προς την πηγή , Κείμενα πολεοδομικού στοχασμού, 1990, Γαβριηλίδης, Αθήνα , σελ.66