Ούφο στου Μακρυγιάννη

Τα σχετικά παραδείγματα είναι περισσότερα του ενός. Θα πε¬ριοριστώ ωστόσο σε δύο, ίσως τα πιο γνωστά: Εθνικό Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού Ζορζ Πομπιντού - Παρίσι (Ρότζερς+Πιά-νο, 1971-1977), Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης - Βαρκελώνη (Ρί-τσαρντ Μάιερ, 1987-1992). Το πρώτο, αν και οφείλει το καλλιτεχνικό του ψευδώνυμο «Μπομπούρ» (που αντικειμενικά υποδηλώνει οικειότητα) στο ομώνυμο παρισινό «πλατό», ουδεμία σχέση έχει - από τη σκοπιά του αρ¬χιτεκτονικού λεξιλογίου- με το αστικό τμήμα της γαλλικής πρωτεύουσας στο οποίο ευρίσκεται. Επιλέγοντας ένα ακραίο, πρωτοεμφανιζόμενο τε¬χνολογικό ύφος, με έντονες καταβολές στη γοτθική κατασκευαστική εμπει¬ρία, αποτέλεσε τον σημαιοφόρο του λεγομένου high-tech, δεχόμενο τα πυρά των οπαδών της ορθής ένταξης της νέας αρχιτεκτονικής σε ιστορι¬κά περιβάλλοντα, λόγω και της ακαλαίσθητης μορφολογίας του.

Το δεύτερο δεν αξιώθηκε να αποκτήσει καλλιτεχνικό ψευδώνυμο και, όπως το προηγούμενο, ουδεμία και αυτό σχέση έχει με τον αντίστοιχο αστι¬κό ιστό της καταλωνικής πρωτεύουσας. Σχεδιασμένο βάσει των νεορασιοναλιστικών αναζητήσεων του, ασφαλώς κατά τη γνώμη μου, σημαντι¬κότερου από τους «Νιου Γιορκ Φάιβ», λόγω και της γνωστής, ανυπόφο¬ρης πλέον, εμμονής του στο λευκό, το καλλίμορφο αυτό κτίριο μοιάζει, όπως και το Μπομπούρ, να έχει πέσει κυριολεκτικώς από τον ουρανό.

Πρόκειται δηλαδή για δύο «κτίρια διαστημόπλοια» τα οποία οργανώ¬νονται έχοντας ως αναφορά τον ίδιο τους τον εαυτό. Με τη διαφορά ότι το πρώτο αναθέτει στα στοιχεία μιας υποτιθέμενης τεχνολογικής προόδου να απεικονίσουν τον χαρακτήρα του (η τεκτονική ως μεταφορά του εαυ¬τού της!), καταργώντας συνεπώς κάθε ίχνος αρχιτεκτονικής σύνθεσης, ενώ το δεύτερο απεικονίζει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του μέσω μιας ση¬μαντικής μορφοπλαστικής αναζήτησης. Γι' αυτό ίσως η κριτική το υποδέ¬χθηκε με καλύτερο τρόπο και γι' αυτό, ασφαλώς, με ενδιαφέρει περισσό¬τερο από το προηγούμενο.
Το Νέο Μουσείον Ακροπόλεως (ΝΜΑ) οφείλει την ύπαρξη του σε δυο -
τρεις αποτυχημένους διαγω¬νισμούς και σε έναν κλειστό που του απέφερε το πρώτο βραβείο. Να τονίσω σε αυτό το σημείο, διότι ορισμένοι το έχουν ίσως λησμονήσει, την τεραστίων διαστάσεων τύχη που είχαμε και δεν υλοποιή¬θηκε η κωμικοτραγική, με¬ταμοντέρνου επαρχιωτισμού λύση των απίθανων ιταλών αρχιτεκτόνων, η οποία επελέγη δημοκρατικά ως καλύτερη(!) στον διαγω¬νισμό του 1990.

Το ΝΜΑ είναι κι αυτό ένα διαστημόπλοιο, ένα ούφο που προσγειώθηκε στου Μακρυγιάννη, εφάμιλλο των ευρωπαϊκών που προαναφέρθηκαν, με τη διαφορά ότι εδώ πρόκειται για αναγκαστική προσγείωση: η ιδιότητα του άσχετου, του ξένου προς το περιβάλλον, οφείλεται όχι στη μορφοπλασία του αλλά στην επιλογή του χώρου, του χειρότερου μεταξύ των τριών πιθανών, για την οποία είναι αποκλειστικώς υπεύθυνοι οι διάφοροι ακατονόμαστοι που κατά καιρούς έχουν στα χέρια τους την τύχη της πό¬λης. Δεν θέλω να αθωώσω τους αρχιτέκτονες του έργου, αλλά θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι οποιαδήποτε αρχιτεκτονική μελέτη στον υπάρχο¬ντα χώρο και με το συγκεκριμένο λειτουργικό πρόγραμμα ήταν εκ προοι¬μίου και πιθανόν εξ ορισμού καταδικασμένη σε ένα κτίριο «εκτός κλίμα¬κας».

Τα συγκεκριμένο κτίριο (στην αναγκαιότητα του οποίου δεν αναφέρο¬μαι διότι έχει από όλους αναγνωριστεί) είναι ένα ωραίο κτίριο που στηρί¬ζεται σε σοβαρή στοιχειοθετημένη αρχιτεκτονική μορφoπλαστική ανα¬ζήτηση. Αν προς στιγμήν αφαιρέσουμε το ζήτημα του συγκεκριμένου αστι¬κού περίγυρου (ο οποίος, μεταξύ μας, «σιγά τα ωά») πρόκειται για ένα ση¬μαντικό κτίριο, το λεξιλόγιο του οποίου πολλοί από μας (περισσότεροι από όσους μπορείτε να φανταστείτε) συμμεριζόμαστε: το κτίριο ανήκει «στα δικά μας». Θα μπορούσε να ήταν καλύτερο; Ασφαλώς ναι. Και λοιπόν; Αλ¬λού είναι το θέμα: Πρόκειται για το καλύτερο (ως σήμερα) δημόσιο κτίριο στην πόλη, που θεμελιώνεται σε σύγχρονες ερμηνείες των διαχρονικών αξιών του Μοντερνισμού, σε αντιδιαστολή με τα κτίρια-τούρτα που μας κατακλύζουν. Εξάλλου, πόσα «ούφο» στην ιστορία της αρχιτεκτονικής δεν άνοιξαν τον δρόμο σ' έναν άλλον αστικό πολιτισμό;

Για τούτο πρέπει να έχει την υποστήριξη όλων μας, δίχως αυτό να ση¬μαίνει ότι δεν κατανοούμε και δεν σεβόμαστε τις ορθές τεκμηριωμένες κριτικές που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί.

Βέβαια, αν ο αστικός και αρχιτεκτονικός σχεδιασμός βασιζόταν στις με¬λέτες των ειδικών, που είναι ταγμένοι να υπηρετούν πραγματικά το κοι¬νωνικό σύνολο και το δημόσιο συμφέρον, και όχι (μια υπόθεση κάνω) τους προσωπικούς σχεδιασμούς και τα ατομικά συμφέροντα ενός, φερ' ειπείν, διακομματικού κολλητού μαγαζάτορα, αναμφιβόλως η «κόρη τ’ Ουρανού» θα είχε την τύχη που σι αλήθεια της αξίζει.

Κ. Γ. Πατέστος

(με την ευγενική παραχώρηση του συγγραφέα)