“Ανακοίνωση: Σήμερα το μάθημα μεταφέρεται στο μουσείο”

"My words fly up, my thoughts remain below.
Words without thoughts never to heaven go."
W. Shakespeare, Hamlet, Act III, Scene iii

Ο χρόνος μετριέται με τα έργα της ανθρώπινης διανοίας. Η Αρχιτεκτονική μπορεί να καταγράψει το πέρασμα του χρόνου, χάρη στη σταθερότητα των κατασκευών-σημάτων, και κατά συνέπεια χάρη στη μοναδική ιδιότητα που έχουν αυτά τα σταθερά σήματα να παρατηρούν το πέρασμα της ημέρας, την αλλαγή της χρήσης του χώρου, τις μεταβολές των κοινωνικών ομάδων στο χρόνο.

Μια έκθεση για αυτό ακριβώς το θέμα - την Αρχιτεκτονική ως αποκρυσταλλωμένη έκφανση του χρόνου - είναι επόμενο να φέρνει κοντά και στον ίδιο χώρο σπουδαστές καθώς και δασκάλους που υπήρξαν σπουδαστές. Την Παρασκευή 4 Φεβρουαρίου 2011 εγκαινιάστηκε στο Μουσείο Μπενάκη, στο Κτήριο Πειραιώς η αναδρομική έκθεση για το έργο των Δημήτρη Ησαΐα και Τάση Παπαϊωάννου, εν μέσω καθηγητών (νυν και πρώην), φοιτητών (νυν και πρώην), και δίπλα στην έκθεση για τον δάσκαλο όλων Δημήτρη Πικιώνη.

Το Φανταστικό Μουσείο των δύο αρχιτεκτόνων καθηγητών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, κατάφερε να χωρέσει σε μια αίθουσα. Έργα και ημέρες που διατρέχουν τρεις δεκαετίες, εκτείνονται από την Πάτρα έως τη Θεσσαλονίκη, από το Κάιρο της Αιγύπτου έως το Γκντανσκ της Πολωνίας, και επιπλέον περιλαμβάνουν από τα πλέον ιδιωτικά δωμάτια μιας κατοικίας έως το πιο πολυσύχναστο αίθριο ενός σχολείου. Οι δύο αρχιτέκτονες μας δίνουν απλόχερα κομμάτια από το εργαστήριό τους: σκίτσα δουλεμένα με μολύβι, πενάκι, ξυλομπογιές ή κηρομπογιές, μακέτες ογκομετρικές ή σε οψοτομή, που φαίνεται να αποτέλεσαν τόσο εργαλεία κατά την αναζήτηση της κεντρικής ιδέας και την εξερεύνηση της βέλτιστης λύσης, όσο και στοιχεία της τελικής παρουσίασης. Την προσοχή αποσπά η εκπληκτική ομοιότητα μεταξύ των αρχικών σκίτσων ενός πρώιμου προβληματισμού και των φωτογραφιών του κτισμένου κτηρίου, σημάδι πως μια ξεκάθαρη εικόνα στο μυαλό των αρχιτεκτόνων κατόρθωσε να επιβιώσει και να εμφανιστεί στο πραγματοποιημένο κτήριο, τονίζοντας τη δύναμη του οράματος της κεντρικής ιδέας. Η αρχιτεκτονική διερεύνηση του χώρου συνεχίζεται και χωρίς να υπάρχει κατ' ανάγκην ένα συγκεκριμένο κτήριο ως αιτία. Στην έκθεση και δίπλα στα σκίτσα που έγιναν για πραγματικά κτίσματα, βρίσκουμε ζωγραφικούς πίνακες, σπουδές με χρώμα ή σε τόνους του γκρι, που παρουσιάζουν φανταστικούς κόσμους με πρίσματα εν εκρήξει και αιωρούμενα σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας.

Τα κτήρια του Δημήτρη Ησαΐα και του Τάση Παπαϊωάννου, είτε μικρής είτε μεγάλης κλίμακας, είτε ιδιωτικά είτε δημόσια, διαθέτουν τη δύναμη της αναγνωρισιμότητας και μιας ισχυρής προσωπικότητας. Η φροντίδα είναι φανερή, τόσο στα σχέδια και στις φωτογραφίες των κτηρίων, όσο και στον επιμελημένο ξυλότυπο του ωπλισμένου σκυροδέματος ή τα καπάκια των καμινάδων. Είναι η ίδια φροντίδα που επιδεικνύεται όσο αναζητάται η κεντρική ιδέα, αυτές οι χαρακτηριστικές «απλές συνθετικές κινήσεις με περιεχόμενο» όπως ο καθηγητής Ν. Καλογεράς στα εγκαίνια της έκθεσης περιέγραψε τις αρχετυπικές μορφές - το αίθριο, τον άξονα, τη σχισμή, τον τοίχο-στήριγμα, το παρατηρητήριο - που με γενναιόδωρες χειρονομίες χρησιμοποιούν οι δύο αρχιτέκτονες ώστε να δομήσουν το χώρο.

Με συμπληρωμένα τα τριανταπέντε χρόνια από τη στιγμή που αποφοίτησαν από το Ε.Μ.Π. ο Δημήτρης Ησαΐας και ο Τάσης Παπαϊωάννου μας παρουσιάζουν τα δημιουργήματα, τα παιδιά τους, που στηρίζονται σε γερές βάσεις και που αναπτύχθηκαν σωστά με κάθε φροντίδα, γι' αυτό και εκείνοι ξέρουν ότι αυτά θα έχουν ένα ευτυχές μέλλον. Γιατί ο Ησαΐας και ο Παπαϊωάννου έχουν ανακαλύψει το μαγικό τρόπο να μετατρέπουν τα κτήρια από έργα οικοδομικής σε έργα αρχιτεκτονικής. Όπως έγραψε ο Le Corbusier στο «Για μια αρχιτεκτονική» (σε μετάφραση Παναγιώτη Τουρνικιώτη): «Η αρχιτεκτονική είναι θέμα τέχνης, συγκινησιακό φαινόμενο, έξω από ζητήματα κατασκευής, πέρα από αυτά. Η Κατασκευή πρέπει να στέκεται, η Αρχιτεκτονική πρέπει να συγκινεί.»

Υ.Γ. Στην είσοδο της έκθεσης, κρεμασμένο από την οροφή, βρίσκουμε ένα μεταλλικό περίοπτο δύο διαστάσεων, σε προφίλ, ως ευρηματική κατασκευή και δήλωση της σταθερής παρουσίας των δύο αρχιτεκτόνων.
Η έκθεση συνεχίζεται έως τις 6 Μαρτίου 2011.

Δάφνη Σουλογιάννη
αρχιτέκτων μηχ.