Φλωρεντία, από το genius loci στο locus culturae

Φοιτήτρια: Βαρβάρα Βασιλάτου
Επιβλέποντες Καθηγητές: Κωνσταντίνος Μωραΐτης, Παναγιώτης Τουρνικιώτης
Ερευνητική εργασία ΕΜΠ
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ιανουάριος 2014

Στα πλαίσια της συγκεκριμένης έρευνας, αναζητείται η προσέγγιση της ιδιαίτερης Φυσιογνωμίας του Τοπίου της Φλωρεντίας.

Η ιδιαιτερότητα της διαλεκτικής σχέσης ανθρώπου και κόσμου οδηγεί τον άνθρωπο στην αναζήτηση και την απόδοση νοήματος τόσο στην δική του ύπαρξη, όσο και στον κόσμο. Από μία τέτοια θεώρηση συνεπάγεται η υπαρξιακή προσέγγιση του τόπου, ως φορέα νοημάτων, συλλογικής μνήμης και αισθημάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, διακρίνονται συγκεκριμένοι τόποι με έντονη φυσιογνωμία που προκύπτει ως σύμπλοκο της κατατεθειμένης ιστορίας και της φυσικής τους ποιότητας.

Αρχικά διερευνάται η χρήση των φαινομενολογικά διατυπωμένων όρων «Πνεύμα του Τόπου» (ή «Genius Loci») ιστορικά, που αφορούν στη φαινομενολογική διατύπωση της αρχιτεκτονικής ή, ορθότερα, της τοπιακής συνθήκης και προσδιορίζεται η επανεμφάνισή τους στη νεώτερη δυτική σκέψη. Το «Πνεύμα του Τόπου» γεννάται ιστορικά προκειμένου να εκφράσει την πρωτογενή δύναμη που ενυπάρχει στα φυσικά στοιχεία του τόπου και που χαρακτηρίζει τη φυσιογνωμία του. Μελετώντας, όμως, λαούς αναπτυγμένου πολιτισμού και χρησιμοποιώντας μεταφορικά τους όρους ως βασικά στοιχεία της φυσιογνωμίας του τόπου, τα στοιχεία αυτά αποδίδονται στο βάθος του χρόνου. Αφορούν, εν τέλει, στο ιστορικό αποτύπωμα του χρόνου στη μνήμη όσων κατοικούν στον τόπο και όσων τον προσεγγίζουν. Το αντικείμενο της διερεύνησης που ακολουθεί, ως εκ τούτου, οριοθετείται στην κατάδειξη αυτής της συνθήκης του τόπου, «φυσικής» πρωτογενούς και ιστορικής ταυτόχρονα, και στη δυνατότητα μύησης της ανθρώπινης ύπαρξης σε αυτήν. Μέσα από την ανίχνευση αυτής της δυναμικής ιδιαιτερότητας, επιχειρείται η διαστολή των όρων για την προσέγγιση όχι μόνο της φαινομενολογικής φυσικότητας, αλλά και μίας άμεσα αντιληπτής πολιτισμικής διάστασης, καταγεγραμμένης στον τόπο και τα πράγματα.

Εστιάζοντας, εν συνεχεία, στον τόπο της Φλωρεντίας, ως κατεξοχήν πολιτισμικό τοπίο με έντονο χαρακτήρα και ιδιαίτερες ποιότητες, επιχειρείται η προσέγγιση των εγγενών αυτών χαρακτηριστικών που διαμορφώνουν το «Πνεύμα του Τόπου» και προσδίδουν στην πόλη τη χαρακτηριστική της ταυτότητα. Ειδικότερα, επισημαίνεται στην παρούσα μελέτη, πως το «Πνεύμα του Τόπου» ή η ιδιαίτερη Φυσιογνωμία του Τοπίου της Φλωρεντίας αποτελεί θραύσμα των διαρκών, επάλληλων, πολιτισμικών και πολιτιστικών εγγραφών χιλιετών. Ο προσδιορισμός του τόπου της Φλωρεντίας μέσα από τα εγγενή του χαρακτηριστικά θα προσπαθήσει να συλλάβει την χρυσή της μεγαλοπρέπεια ως σύμπλοκο της πρωτογενούς φυσικής παρουσίας του τόπου, σε συνδυασμό με τις κοινωνικές νοητικές κατασκευές και τις πολιτισμικές καταγραφές που σημειώθηκαν στους αιώνες της ιστορίας της.

Απόγειο της προσέγγισης αποτελεί η ιδιαίτερη ιστορική περίοδος της Αναγέννησης, αφετηρίας μιας κατ' ουσίαν καινούριας πολιτικής, πολιτισμικής και κοινωνικής συνθήκης στην παγκόσμια ιστορία, που καταδεικνύει τη Φλωρεντία ως λίκνο ιστορικής συγκρότησης και αναφοράς του νεώτερου Δυτικού πολιτισμού της Ευρώπης. Στην προσπάθεια μύησης του αναγνώστη στο περιβάλλον της πόλης, τοποθετείται ο «περιηγητής», που ακολουθεί μία φαντασιακή κίνηση στο αστικό πεδίο. Στο πρόσωπο του περιηγητή διαγράφεται ο απροσωποποιημένος αναγνώστης που προσπαθεί να ταυτιστεί και να βιώσει την προκειμένη κίνηση, καθώς ασύνειδα εν πολλοίς, «αναπνέει» την ιστορική «ατμόσφαιρα» της πόλης.

Δείτε την εργασία σε pdf (132 σελ.) ΕΔΩ ή στο ακόλουθο flipbook