152.14 Πρόταση ανάπλασης στο β΄ συνοικισμό προσφυγικών, στην περιοχή της Πάτρας

Φοιτήτριες : Ντρενογιάννη Αντωνία, Τζήκα- Κωστοπούλου Παναγιώτα
Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Λιάπη Κατερίνα
Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης : Ιούνιος 2014

Η διπλωματική εργασία προτείνει ένα επαναπροσδιορισμένο μοντέλο κατοίκησης στην περιοχή των Προσφυγικών, διατηρώντας τα υπάρχοντα κελύφη και τοποθετώντας ελαφριές κατασκευές στην όψη ,που επιτυγχάνουν τον σκιασμό και την οπτική ενοποίηση των κτιρίων. Η πρόταση στηρίζεται στις ανάγκες και επιθυμίες των κατοίκων της περιοχής, που καταγράφονται μέσω της συνεχής παρατήρησης και επαφής με τους ίδιους και επιδιώκει την επίλυση των προβλημάτων που εκφράζονται και προκύπτουν.

Η περιοχή του Β' Συνοικισμού των Προσφυγικών στην Πάτρα, χτίστηκε το 1928 και παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον μορφολογικά. Το κάθε οικοδομικό τετράγωνο χτίζεται περιμετρικά, και στη μέση δημιουργούνται ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι, τα λεγόμενα τετράγωνα. Στο κέντρο του συνοικισμού βρίσκεται η πλατεία. Οι ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι αποτελούν τους πυρήνες της κοινωνικής επαφής μεταξύ των κατοίκων του οικοδομικού τετραγώνου. Το μέγεθος τους και η θέση τους στο τετράγωνο επιτρέπει στους κατοίκους να τους προσδώσουν διαφορετικές λειτουργίες και να εντάξουν σε αυτούς πολλαπλές χρήσεις που εξυπηρετούν τις ανάγκες τους.

Πέραν από το μορφολογικό ενδιαφέρον, υψίστης σημασίας είναι και το κοινωνικό υπόβαθρο της περιοχής, καθώς η διπλωματική αυτή αποτελεί μία πρώτη προσπάθεια προσέγγισης συμμετοχικού σχεδιασμού μέσω της επαφής με τα εμπλεκόμενα κομμάτια, δηλαδή τους κατοίκους της περιοχής, της καταγραφής των επιθυμιών τους και των αναγκών τους και την προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων που εκφράζονται και προκύπτουν. Για τον λόγο αυτό η διαδικασία εξελίχθηκε με βάση τρία εναλασσόμενα και αλληλεπιδρόντα στάδια, την παρατήρηση και ανάλυση της περιοχής, την επαφή με τους χρήστες και την πρόταση. Για να μπορέσει αυτή η διαδικασία να γίνει πιο ολοκληρωμένα εφαρμόζεται πιλοτικά σε τρία τετράγωνα και όχι σε ολόκληρο τον συνοικισμό.

Η διαδικασία που ακολουθήθηκε, οδήγησε στην παρατήρηση και καταγραφή στοιχείων της περιοχής όπως είναι οι κινήσεις στα οικοδομικά τετράγωνα, οι είσοδοι στα σπίτια καθώς και οι χρήσεις και η περιοδικότητα τους, στους κοινόχρηστους ημιδημόσιους χώρους στο εσωτερικό των οικοδομικών τετραγώνων. Ταυτόχρονα, μέσα από συζητήσεις και ερωτηματολόγια με τους κατοίκους προκύπτουν τρία βασικά ζητήματα που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Πρώτον η εμφανής ανάγκη επέκτασης της κατοικίας λόγω της έλλειψης χώρου για την κάλυψη βασικών αναγκών. Αυτό αποδεικνύεται και από την αποτύπωση των ήδη υπαρχόντων επεκτάσεων στα αρχικά κελύφη, οι οποίες έχουν αλλάξει εντελώς την αρχική καθαρότητα της τυπολογίας των τετραγώνων. Δεύτερον η πολύ έντονη εγκατάλειψη της περιοχής και η καταγραφή των εγκαταλελειμμένων κατοικιών, που θεωρήθηκε το αμέσως επόμενο βήμα για την ανάλυση της περιοχής. Οι επεκτάσεις που έχουν γίνει στα τετράγωνα καθώς και η εγκατάλειψη της περιοχής εντείνουν την εγκληματικότητα, η οποία χωρικά διευκολύνεται στα σημεία που δεν υπάρχει άμεση οπτική επαφή από τους κατοίκους και άρα είναι πιο δύσκολο να ελέγξουν. Έτσι λοιπόν δημιουργούνται πολλά σκοτεινά σημεία μέσα στο τετράγωνο.

Για να μπορέσει να δημιουργηθεί μία πιο βιώσιμη πρόταση κατοίκησης για την περιοχή των προσφυγικών που να έχει ως βάση τους υπάρχοντες κατοίκους και όχι ένα αόριστο μοντέλο κατοίκου, κρίνεται απαραίτητη η πληθυσμιακή καταγραφή των τριών οικοδομικών τετραγώνων,  μέσα από την οποία προκύπτουν οι διαφορετικοί τύποι οικογένειας που υπάρχουν στην περιοχή.

Από όλη την προηγούμενη ανάλυση συμπεραίνεται ότι η αρχική μονάδα κατοίκησης αδυνατούσε να καλύψει τις βασικές ανάγκες των κατοίκων της περιοχής, γεγονός που τους οδήγησε σε πολλαπλές επεκτάσεις. Σε πρώτο στάδιο επιλέγεται η επαναφορά των κτιρίων στο αρχικό τους κέλυφος. Στα ενδιάμεσα κτίρια που έχουν την δυνατότητα επέκτασης στην εσωτερική αυλή επιλέγεται να δοθεί επέκταση 2,5 μ όπως επιτρεπόταν άλλωστε και από το δήμο. Τα γωνιακά κτίρια καθώς δεν μπορούν να επεκταθούν παραμένουν ως έχει και αντιμετωπίζονται ως διαφορετική τυπολογία κατοίκησης. Η επιλογή να διατηρηθούν τα υπάρχοντα κελύφη προκύπτει από το μορφολογικό ενδιαφέρον της περιοχής και μια γενική ομολογία των κατοίκων ότι θέλουν να διασωθεί ο χαρακτήρας της.

Προκύπτουν έτσι τέσσερις νέες τυπολογίες κατοίκησης που αντιστοιχούν στους τέσσερις τύπους οικογένειας, και διαμορφώνονται αναλόγως. Αντιμετωπίζοντας τα εγκαταλελειμμένα κελύφη ως μονάδες προς επανάχρηση γίνεται η ανακατανομή του πληθυσμού στις νέες τυπολογίες κατοίκησης διατηρώντας όμως πάντα σταθερή τη πληθυσμιακή σύσταση του κάθε οικοδομικού τετραγώνου.

Με βάση αυτό προκύπτουν οι νέες μορφολογίες των οικοδομικών τετραγώνων. Στις νέες τυπολογίες κατοίκησης παραχωρούνται ιδιωτικές αυλές πλάτους 2,5 μ στα ενδιάμεσα κτίρια προς το εσωτερικό του τετραγώνου, που όμως μπορούν να ανοίγουν και να ενοποιούνται με την εσωτερική κοινόχρηστη αυλή με την βοήθεια συρόμενων πανέλων. Ταυτόχρονα κλείνουν κάποιες από τις διόδους με πυκνή φύτευση έτσι ώστε να ελαχιστοποιούνται τα σκοτεινά σημεία στο τετράγωνο. Εκτός αυτών τοποθετούνται άξονες κατακόρυφης κίνησης στο εσωτερικό των κτιρίων ως συνέχεια του κεντρικού κλιμακοστασίου, που οδηγούν στην ταράτσα. Ακόμη τοποθετείται ένας εξωτερικός διάδρομος στο ύψος της ταράτσας που διατρέχει περιμετρικά την εσωτερική αυλή και επιτρέπει την άμεση πρόσβαση από τις ταράτσες στις εσωτερικές αυλές και αντίστροφα.

Στο τελικό στάδιο της πρότασης αντιμετωπίζεται η επίλυση των όψεων. Μέσα από την παρατήρηση και αποτύπωση προκύπτουν δύο συμπεράσματα. Πρώτον η χρήση διαφόρων υλικών και κατασκευών στις όψεις για τον σκιασμό και την πλήρωση και δεύτερον η ασσυμετρία στα ανοίγματα. Για το λόγο αυτό η πρόθεση είναι η δημιουργία ενός συστήματος σκίασης για τα ανοίγματα και τα μπαλκόνια καθώς και η οριζόντια οπτική ενοποίηση  των όψεων.

Συμπερασματικά η πρόταση αποτελεί πιλότο που μπορεί να εφαρμοστεί και στα υπόλοιπα τετράγωνα. Στόχος ήταν να αναπτυχθεί μία μεθοδολογία που θα επιτρέπει την βελτίωση της ζωης των κατοίκων διατηρώντας την ήδη υπάρχουσα κοινωνική σύσταση, στηριζόμενη πάντα στις ανάγκες και επιθυμίες τους.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.