160.14 Ο Πορθμός του Ευρίπου

Φοιτήτριες: Αγγελέτου Μαργαρίτα, Ζιώγου- Θεοδωρακοπούλου Μυρσίνη
Επιβλέπων καθηγητής: Αθανάσιος Σπανομαρίδης
Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία Παρουσίασης: 27-2-2014

Η βασική ιδέα εστιάζει στην προσπάθεια για τη δημιουργία ενός υδάτινου δημόσιου χώρου, με αντικείμενο την πολύ στενή λωρίδα θάλασσας που αποτελεί το δίαυλο που χωρίζει την ανατολική Στερεά Ελλάδα από το νησί της Εύβοιας, τον Πορθμό του Ευρίπου. Η περιοχή μελέτης εντοπίζεται στο σημείο όπου οι δύο ακτές έρχονται πιο κοντά από οπουδήποτε αλλού.

Στις δύο πλευρές του Πορθμού είναι κτισμένη η Χαλκίδα. Μια πόλη χωρισμένη στα δύο με μοναδικό σύνδεσμο, επί 2500 χιλιάδες χρόνια, μια γέφυρα. Αλλά και μια πόλη από τις πιο δραστήριες της αρχαίας Ελλάδας λόγω της στρατηγικής της θέσης, δεδομένου ότι αυτή αποτελούσε τη βασική είσοδο και έξοδο προς και από την Εύβοια.

Εκτός όμως από τη στρατηγική της θέση, η Χαλκίδα και, πιο συγκεκριμένα ο Πορθμός του Ευρίπου είναι γνωστός ήδη από την αρχαιότητα λόγω ενός μοναδικού και αξιοσπούδαστου φαινομένου από το οποίο προήλθε και το τοπωνύμιό του:

Εύριπος ( λατ. Euripus) -----> ευ+ ριπή= ορμητική φορά

Στο σημείο αυτό τα νερά κινούνται συνεχώς, ενώ ταυτόχρονα αλλάζουν φορά κίνησης. Άλλοτε κατευθύνονται στο βόρειο και άλλοτε στο νότιο ευβοϊκό κόλπο. Μετά από παρατηρήσεις διαπιστώθηκε ότι 22 με 23 ημέρες κάθε μήνα, το ρεύμα παρουσιάζει μια κανονικότητα και αλλάζει φορά κάθε 6 ώρες περίπου, με αποτέλεσμα να συμπληρώνει τέσσερις εναλλαγές κάθε 24 ώρες, όπως ακριβώς η παλίρροια.

Ιστορία
Η γέφυρα του Ευρίπου σχετίζεται άμεσα με την ταυτότητα της Χαλκίδας, καθώς η ιστορία της κινητής γεφύρωσης εκτείνεται σε 2500 χρόνια και ανακαλεί μνήμες από τις διαφορετικές φάσεις του παρελθόντος της, μέσω των αποτυπωμάτων από την εκάστοτε κατασκευή (ξύλινη, οχυρωμένη ή συρταρωτή).

Ακόμα ένα σημαντικό σημείο αναφοράς αποτελεί και η πλατεία Αθανάτων που δημιουργήθηκε το 1928 με την κατεδάφιση των βυζαντινών τειχών στο πλέον κομβικό σημείο της πόλης δίπλα στη γέφυρα στη νότια ευβοϊκή ακτή.

Πηγαίνοντας στο σήμερα, η γέφυρα διακόπτει την παράλληλη κίνηση προς τη θάλασσα και δε διευκολύνει στη σύνδεση των δύο ακτών. Η Πλατεία Αθανάτων (ευβοϊκή ακτή), έχει μετατραπεί σ' έναν κόμβο που περιβάλλεται από τρεις μεγάλους δρόμους που την αποκόπτουν τόσο από την πόλη όσο και από τη θάλασσα και η περιοχή της Κανήθου (βοιωτική ακτή), ακριβώς απέναντι, είναι μια εντελώς παραμελημένη περιοχή που βρίσκεται κοντά στη στάθμη της θάλασσας, αποκομμένη όμως και από την πόλη, αλλά και από τη θάλασσα λόγω της άναρχης υψηλής φύτευσης. Η εικόνα αυτή είναι και η πρώτη που βλέπει κανείς ερχόμενος με το τρένο στη Χαλκίδα.

Όσον αφορά τις δραστηριότητες της περιοχής, περιορίζονται στη διασκέδαση εξυπηρετώντας και τουριστικές ανάγκες, καθώς υπάρχει πλήθος ξενοδοχειακών μονάδων, εστιατορίων, καφέ- μπαρ. Αντίθετα, παρατηρείται ποικιλία θαλάσσιων δραστηριοτήτων με εμφανή όμως έλλειψη χώρου υποδοχής από τη θάλασσα στην πόλη.

Βασική ιδέα
Λαμβάνοντας υπ' όψιν την ιδιαιτερότητα του φαινομένου της παλίρροιας, μελετώντας τα αποτυπώματα που έχουν αφήσει στην πόλη οι διάφορες φάσεις της ιστορίας της, αλλά και εξετάζοντας τη σημερινή μορφή της, οδηγηθήκαμε στη βασική μας ιδέα.

Πρόθεσή μας είναι η "νοερή" ένωση των δύο ακτών μέσω του υδάτινου χώρου του πορθμού, αφού ο ίδιος πρέπει να παραμένει ανοιχτός για το διάπλου των πλοίων. Με βάση έναν κάνναβο παράλληλο προς τη γέφυρα και συνεπώς κάθετο προς τις δύο ακτές, δημιουργούμε ένα σύστημα προβλητών που έχουν ως αναφορά το μέγεθος της γέφυρας τόσο σε πλάτος όσο και σε μήκος, αλλά και τη διεύθυνσή της, ενσωματώνοντας  ταυτόχρονα και τα υπολείμματα της ιστορίας στον πορθμό. Οι προβλήτες έρχονται να ενώσουν βασικούς άξονες της πόλης με το νερό και μέσω αυτού να προσεγγίσουν την απέναντι ακτή.

Αντλώντας πληροφορίες για το βυζαντινό τείχος του κάστρου της Χαλκίδας από χάρτες, σχεδιάζουμε μια διαδρομή στη θέση του αλλάζοντας το όριο της ακτής, που ξεκινά από την ευβοϊκή ακτή και καταλήγει στη βοιωτική με σύνδεσμο τη γέφυρα.

Στη βοιωτική ακτή, προβλήτες σχηματίζουν ένα μικρό λιμάνι ορίζοντας την υδάτινη είσοδο στην πόλη. Στην ίδια πλευρά, γίνεται επανάχρηση των παλιών εκδοτηρίων και αποθήκης του ΟΣΕ. Η αποθήκη πλέον φιλοξενεί τα εκδοτήρια του σταθμού, καθώς και έναν ξενώνα για τους επισκέπτες και τους μελετητές του φαινομένου, ενώ τα παλιά εκδοτήρια μετατρέπονται σε μια βιβλιοθήκη. Σημαντικό σημείο στο σχεδιασμό αποτελεί το ερευνητικό κέντρο που δημιουργείται για τη μελέτη του παλιρροιακού φαινομένου στη θέση της πρώην υφαλονησίδας- κάστρου ανάμεσα στις δύο ακτές σε συνδυασμό με την τοποθέτηση ενός συστήματος σύγχρονων νερόμυλων για την εκμετάλλευση της παλιρροιακής ενέργειας.

Στην ευβοϊκή ακτή, δημιουργούμε προβλήτες- κτήρια, δύο εκ των οποίων βατά στο δώμα τους, που φιλοξενούν λειτουργίες πολιτιστικές και εμπορικές. Ξεκινώντας από τη γέφυρα, το πρώτο κτήριο είναι ένας χώρος παρατήρησης του φαινομένου. Το δεύτερο κτήριο αποτελεί έναν εκθεσιακό χώρο για εκθέσεις που αφορούν στην πόλη, αλλά και περιστασιακές εκθέσεις καλλιτεχνών. Το τρίτο κτήριο είναι ένα συνεδριακό κέντρο, ενώ το τελευταίο αποτελεί μια αγορά τοπικών προϊόντων (κυρίως θαλάσσιων, όπως όστρακα) ενισχύοντας την τοπική οικονομία.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.