ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ
Συμμετοχες 2015
Φοιτήτρια: Αργυρού Ευαγγελία
Επιβλέπων: Σπανομαρίδης Αθανάσιος
Πανεπιστήμιο Πατρών, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Αρχιτεκτόνων μηχανικών
Ημερομηνία Παρουσίασης: 18 Μαρτίου 2015
Η θέση του παρατηρητή μέσα στο τουριστικό περιβάλλον του θηραϊκού τοπίου επαναπροσδιορίζεται, ενώ στοιχεία της ταυτότητας του παρελθόντος επανερμηνεύονται με γνώμονα τις ανάγκες της σύγχρονης πραγματικότητας.
Οι γεωμορφολογικές ιδιαιτερότητες της Σαντορίνης αποτελούν έναν από τους κυριότερους λόγους για τους οποίους η οικειοποίηση του θηραΪκού τοπίου έχει λάβει διαφορετικές διαστάσεις μέσα στο χρόνο. Η δυναμική της Θήρας του παρελθόντος που αφορούσε πρακτικές γης όπως η εξόρυξη ύλης και η αγροτική παραγωγή μεταλλάσσεται σε επιφανειακές πρακτικές αισθητικοποίησής της, λόγω της εξάπλωσης του τουρισμού.
Η πρόταση αυτή αφορά μια επέμβαση που αναδεικνύει στοιχεία και συνιστώσες του θηραϊκού τοπίου που απουσιάζουν από τον σημερινό τρόπο πρόσληψής του. Πρόκειται για τα ορυχεία του Ηφαίστου, που βρίσκονται στο νότιο άκρο των Φηρών σε ένα υψίπεδο που προέκυψε από την εξόρυξη θηραικής γης με σκοπό την εξαγωγή της.
Αναλύοντας τα χαρακτηριστικά του οικοπέδου παρατηρούμε το φυσικό όριο του τοίχου στην ανατολική πλευρά, μία σειρά από τρεις εξάρσεις, μια συνεπίπεδη ζώνη που τις συνδέει και το plateau, το εκτενές επίπεδο με τις μικρές υψομετρικές διαβαθμίσεις που τα περιβάλλει.
Η βασική αρχή της πρότασης εστιάζει στη διαφοροποίση των εξάρσεων σε σχέση με το περιβάλλον τους. Πέρα από την υψομετρική τους διαφοροποίηση οι εξάρσεις αποτελούνται από διαφορετική γεωλογική σύσταση και για το λόγο αυτό δεν αποτελούσαν ύλη προς εξόρυξη. Πιο συγκεκριμένα, δεν αποτελούν στρώμα της ανώτερης τέφρας, αλλά κατώτερου υποστρώματος. Για το λόγο αυτό, μετά την αποκάλυψή τους παρέμειναν πάγιες σε αντίθεση με τον υπόλοιπο χώρο που ήταν ένα συνεχώς εξελισσόμενο και μεταβαλλόμενο πεδίο.
Οι εξάρσεις λοιπόν αναλαμβάνουν συγκεκριμένα προγράμματα που αναδεικνύουν διαφορετικά στοιχεία της ταυτότητας του χώρου. Υπακούοντας στο υφίσταμενο ανάγλυφο οι νέες δομές, επιχειρούν να ενταχθούν αρμονικά στην τοπογραφία. Κάθε μία από αυτές επανερμηνεύει μια συγκεκριμένη πτυχή του τοπίου, που σημαίνει οτί μπορούν να θεωρηθούν αυτοτελείς επεμβάσεις, αλλά και στο σύνολό τους μια αλληλουχία καταστάσεων την οποία ο επισκέπτης καλείται να βιώσει.
Πιο συγκεκριμένα, στην πρώτη έξαρση διαμορφώνονται μια σειρά από νέες δομές που συγκροτούν και μία ανοιχτή διαδρομή. Από την είσοδο των πεζών που διατηρεί την προυπάρχουσα είσοδο στο οικόπεδο, ο επισκέπτης μεταβαίνει σε έναν υπαίθριο δακτύλιο, που είναι η αφετηρία της διαδρομής, κατά μήκος του οποίου οργανώνονται υπόσκαφοι χώροι με δημόσιο χαρακτήρα. Στην συνέχεια, ξεκινά η περιήγηση στους χώρους εκθέσεων, που οργανώνονται μέσα στον κατακόρυφο τοίχο.
Μεταβαίνοντας προς το χώρο του παλιού εργοστασίου και του παρατηρητηρίου, ο επισκέπτης οδηγείται στην περιμετρική ανοδική πορεία στο κτήριο του Ηφαίστου, αποκτώντας σταδιακά μια συνολική εποπτεία του υψιπέδου. Τέλος, μέσω τελεφερίκ που τοποθετείται στο όρυγμα γίνεται η μεταφορά προς την προβλήτα προσάραξης πλοίων, όπου οργανόνωνται χώροι υποδοχής και δραστηριότητες που έχουν να κάνουν με το νερό.
Με αφορμή το έντονο γεωλογικό ενδιαφέρον της Σαντορίνης αλλά και το γεγονός ότι το συγκεκριμένο χωρίο αποτελεί μια απόδειξη της στενής σχέσης των κατοίκων με τη γη, η δεύτερη έξαρση γίνεται ένα σημείο επανασύνδεσης του νησιού με αυτή τη δυναμική. Δύο είναι τα μέσα που επιχειρούν αυτήν την επανασύνδεση, από τη μία ένας χώρος έρευνας και από την άλλη ένας σύντομος περίπατος, μια προσομοίωση καθόδου στα έγκατα, μια πορεία στο χρόνο.
Από το ανώτερο επίπεδο της επέμβασης γίνεται η είσοδος των αυτοκινήτων στο οικόπεδο. Ο περιηγητής έχει τη δυνατότητα να επισκεφθεί τις εγκαταστάσεις του κέντρου, ενώ ακολουθώντας μια ράμπα να καταλήξει σε έναν λάκκο-τρύπα στο έδαφος. Αυτός ο ιδιόμορφος χώρος αποτελεί μια ζωντανή τομογραφία του γεωλογικού πλούτου, μια ιδιαίτερη έκθεση που συμπληρώνεται από δράσεις -όπως προβολές στους τοίχους, η οποία καλεί τον επισκέπτη να ανακαλύψει τη μοναδική εμπειρία του θηραϊκού τόπου.
Η τρίτη έξαρση που λειτουργεί ως στοιχείο ενδιάμεσο και ενοποιητικό, συμβάλλει στην δημιουργία μιας ολοκληρωμένης πορείας. Η κίνηση του επισκέπτη σε όλο μήκος του τοπίου συνοδεύεται από μία συνθήκη: από την μία την παρουσία του τοίχου σαν οπτικό εμπόδιο και μέσο απομόνωσης και από την άλλη την απρόσκοπτη θέα του ορίζοντα. Εισάγεται λοιπόν ένα πρίσμα. Ο επισκέπτης οδηγείται στο εσωτερικό του πρίσματος και διέρχεται από το μέσο του, σημείο που αποτελεί τη μοναδική θέση όπου επιτυγχάνεται η πλήρης απομόνωση των δύο κάδρων.
Το plateau από την άλλη που είναι η έκταση η οποία πλαισιώνει τις εξάρσεις, με δεδομένο ότι στο παρελθόν αποτελούσε ένα εξελισσόμενο και μεταβαλλόμενο πεδίο, αποκτά το ρόλο ενός υποδοχέα δραστηριοτήτων. Πρόκειται για μία υποδομή που σκοπό έχει να επανενεργοποιήσει το αδρανές οικόπεδο προσφέροντας τη βάση για τη φιλοξενία κάθε κλίμακας, είδους και χρονικής διάρκειας χρήσεις.
Το σύστημα αυτό αποτελείται από 3000 θέσεις-οπές που γίνονται υποδοχείς στοιχείων, αναμονές, εκ των οποίων οι 1000 καλύπτονται από φέροντα στοιχεία που αλλάζουν θέση ανάλογα με τις ανάγκες. Τα φέρονται στοιχεία είναι κοιλοδοκοί, οι οποίες προεξέχουν των οπών ανάλογα με την θέση της τρύπας στο plateau. Οι κοιλοδοκοί συνοδεύονται από extra στοιχεία θηλυκωτά σε διάφορους τύπους, έτσι ώστε να αυξάνεται η ευελιξία και οι συνδυασμοί.
Τα στοιχεία που διαμορφώνουν την ταυτότητα αυτού του τοπίου επανερμηνεύονται και προσαρμόζονται στη σύγχρονη πραγματικότητα. Κάθε ένα από αυτά παρακινεί τον παρατηρητή να διαμορφώσει νοήματα και μια δική του υποκειμενική ανάγνωση και ερμηνεία του θηραικού τόπου. Ένας ευέλικτος χώρος για τους κατοίκους και τους επισκέπτες που συμμετέχει στην ενεργή ζωή του νησιού, εξελίσσεται και αλλάζει ανάλογα με τις ανάγκες τους, ένα νέο τοπίο.
