Ζητήματα προόδου

Στην παρούσα στήλη έχουν κατά καιρούς δημοσιευτεί άρθρα, τόσο από τον υπογράφοντα όσο και από συναδέλφους, στα οποία αναπτύσσεται άλλοτε με αυστηρό και άλλοτε με πιο ελεύθερο λόγο, μια αγωνία για τον τρόπο με τον οποίο η αρχιτεκτονική συσχετίζεται και αλληλεπιδρά με τις σύγχρονες συνθήκες ζωής και τα περιβάλλοντα που αυτές ορίζουν. Και φυσικά, στην έννοια του περιβάλλοντος έχουν αποδοθεί όχι μόνο χωρικά χαρακτηριστικά, αλλά κυρίως, νοήματα τα οποία περιγράφουν «άκτιστες» συνιστώσες του όπως η κουλτούρα, η φιλοσοφία, η νόηση, η ταυτότητα, η κρίση, η συνείδηση, η παιδεία, η ιστορικότητα και αρκετές ακόμα. Η προσπάθεια αυτή στοχεύει στη δημιουργία και καλλιέργεια κριτηρίου του αρθρογράφου, του αρχιτέκτονα, του αναγνώστη, έτσι ώστε μέσω της ταυτοποίησης της αρχιτεκτονικής και του ρόλου της, να αποκαλυφθεί η ορθότητα των επιλογών του αρχιτέκτονα ή ακόμα και η ανάδυση απαντήσεων στα ερωτήματα: πού βρίσκεται η αρχιτεκτονική; Προς ποιά κατεύθυνση πορεύεται; Ποιά η σχέση της με τα προβλήματα που καλείται να λύσει; Σε τί βαθμό αναφέρεται στον άνθρωπο ή δημιουργό ή χρήστη που την έχει ανάγκη, αν όντως την έχει; Και τόσα άλλα. Στο παρόν άρθρο λοιπόν, θα δοκιμάσω να θίξω για μια ακόμα φορά αυτά τα ζητήματα. Αυτή τη φορά όμως θα δανειστώ αποσπάσματα από το εξαιρετικό πόνημα[1] του Διδάκτορα Αρχιτεκτονικής Κωνσταντίνου Πολιουδάκη, Λόγος περί Αρχιτεκτονικής και θα τα παραθέσω χωρίς σχολιασμούς, αφού η αίσθησή μου είναι ότι εκφράζουν ακριβώς σκέψεις του υπογράφοντα. Επομένως, θα ήταν περιττός και φλύαρος ο σχολιασμός:

«Για να μπορεί επομένως, η αρχιτεκτονική  να προοδεύει δεν αρκεί μόνο μια έγκυρη βάση: απαιτείται μια μέθοδος ανοικοδόμησης (μέθοδος σκέψης, πρακτικής και λειτουργίας) που να εγγυάται ορθότητα κι ανάπτυξη καθώς κι ένας υπερβατικός στόχος απόλυτης εγκυρότητας, η προσέγγιση του οποίου να σημαίνει πρόοδο.»

«Διότι, όταν λέμε πρόοδο δεν εννοούμε το γεγονός ότι οι μηχανές γίνονται ολοένα και πιο εξελιγμένες. Εννοούμε ότι ο ίδιος ο άνθρωπος γίνεται καλύτερος. Αυτό που αξίζει να θαυμάσουμε πραγματικά στον τεχνικό πολιτισμό είναι ότι επιτύχαμε τόσα πράγματα παραμένοντας ίδιοι!»

«Επομένως, το να επιδιώκουμε αποκλειστικά και μόνο την πρόοδο της αρχιτεκτονικής μέσα από την πρόοδο των κατασκευών και της τεχνολογίας δεν αποτελεί εξασφάλιση και για τον λόγο αυτόν θα πρέπει να αναζητήσουμε την πρόοδο σε συνδυασμό με άλλα μέσα ανάπτυξης, όπως είναι η καλλιέργεια της φύσης, της τέχνης και της φιλοσοφίας.»

«...εκείνο που εγγυάται μια σωστή αρχιτεκτονική είναι τελικά η παιδεία του αρχιτέκτονα.»

Κωνσταντίνος Πολιουδάκης, Λόγος περί Αρχιτεκτονικής, Παπασωτηρίου, Αθήνα 2005, σ.31,53,68,74 αντίστοιχα

[1] Τα παρόντα αποσπάσματα δεν εξαντλούν, ούτε αποτελούν τον πυρήνα του ενδιαφέροντος που επεξεργάζεται το πόνημα του Κωνσταντίνου Πολιουδάκη. Το τελευταίο σχετίζεται με την άκρως αποκαλυπτική διδακτορική του διατριβή, η οποία σε γενικές γραμμές θίγει ζητήματα φαινομενολογίας στην αρχιτεκτονική. Τα συγκεκριμένα αποσπάσματα απλώς ικανοποιούν τις ανάγκες του άρθρου.