Οι πόλεις του αύριο

ΑΠΟΣΤΟΛΗ στην ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ της ΧΑΡΑΣ ΤΖΑΝΑΒΑΡΑ

Σήμερα πάνω 2 δισ. άνθρωποι στοιβάζονται σε παραγκουπόλεις στις χώρες του Τρίτου Κόσμου με προοπτική σχεδόν να διπλασιαστούν και να φτάσουν τα 3,9 δισ. το 2030. Κάθε μέρα 180.000 άτομα εγκαταλείπουν την ύπαιθρο αναζητώντας -μάταια, τις πιο πολλές φορές- μια καλύτερη ζωή στις πόλεις. Είναι εικόνα που, σε μικρότερη ένταση, καταγράφεται και στην πολιτισμένη Ευρώπη, με προοπτική ώς το 2020 να δημιουργηθούν πέντε μεγαλουπόλεις με πληθυσμό άνω των 10 εκατ. κατοίκων. Πρώτες στον κατάλογο, όπως είναι αναμενόμενο, το Παρίσι, το Λονδίνο και η Μόσχα, αλλά ακολουθούν, προς μεγάλη έκπληξη, η Αγία Πετρούπολη και το Εσεν της Γερμανίας.

Είναι μερικά από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο 22ο συνέδριο της Παγκόσμιας Ενωσης Αρχιτεκτόνων (UIA), που φιλοξενήθηκε, κάθε άλλο παρά τυχαία, στην Κωνσταντινούπολη. Η πιο ευρωπαϊκή από τις πόλεις της γειτονικής μας Τουρκίας, η μόνη στον κόσμο που «πατά» σε δύο ηπείρους, έχει έκταση όση η Αττική και πληθυσμό που αντιστοιχεί σε μιάμιση Ελλάδα, ενώ υπολογίζεται ότι κάθε ημέρα δέχεται 350 νέους κατοίκους! Αποδείχθηκε η πιο σωστή επιλογή για ένα συνέδριο που είχε τον τίτλο «Πόλεις: Το παζάρι της αρχιτεκτονικής».

Επί τέσσερις μέρες, χάρη στις προσπάθειες των οργανωτών του συνεδρίου (σύλλογοι αρχιτεκτόνων, πανεπιστημιακές σχολές κ.λπ.) αλλά και του αρχιτέκτονα-δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, η πόλη ντύθηκε στα γιορτινά της -με καλόγουστο στολισμό και χαμογελαστούς εθελοντές, που θύμιζαν πολύ τη δική μας ολυμπιακή διοργάνωση- και υποδέχθηκε την παγκόσμια αρχιτεκτονική κοινότητα. Είναι ενδεικτικό ότι πολλές εφημερίδες («Χουριέτ», «Νιου Ανατόλια», «Τέρκις Ντέιλι Νιουζ» κ.λπ.) είχαν σε καθημερινή βάση ειδικές εκδόσεις για το συνέδριο.

Το πιο ελπιδοφόρο χαρακτηριστικό ήταν η αισθητή υπεροχή της νέας γενιάς, που είχε δυναμική αλλά και ουσιαστική παρουσία. Η συνολική συμμετοχή ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, με 7.000 αρχιτέκτονες από 100 χώρες και πάνω από 500 δημοσιογράφους, με αποτέλεσμα από την πρώτη ημέρα να υπάρχει έλλειψη στα υλικά του συνεδρίου, πρόβλημα που ξεπεράστηκε με... χαμόγελα και κυρίως με τη ζεστή ατμόσφαιρα που κυριάρχησε σε όλες τις εκδηλώσεις.

«Οι πόλεις χρειάζονται την αρχιτεκτονική ματιά, όχι μόνο στην κατασκευή των κτιρίων. Ο σχεδιασμός, από την ανάπτυξη των οικισμών και των κοινόχρηστων χώρων ώς τις συγκοινωνίες, πρέπει να γίνεται σε πρώτη φάση από αρχιτέκτονες και ειδικούς επιστήμονες και να ακολουθούν οι εξειδικευμένες μελέτες» τόνισε στην καταληκτική του ομιλία στο συνέδριο ο πρόεδρος της UIA, J. Lerner, που δεν έλεγε μόνο θεωρίες, αφού έχει βάλει το χεράκι του στη μεταμόρφωση μιας μικρής πόλης στην πατρίδα του, τη Βραζιλία, με πάρκα και υποδομές που θα τις ζήλευαν οι πιο σύγχρονες μεγαλουπόλεις.

Ο πρόεδρος της UIA -πρώην πλέον, αφού παρέδωσε τη σκυτάλη για την επόμενη τριετία στον Γκαετάν Σιου από τον Μαυρίκιο- έκανε ιδιαίτερη αναφορά στους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς που οργανώθηκαν, με πρωτοφανή συμμετοχή επαγγελματιών αλλά και σπουδαστών. «Είναι το ελπιδοφόρο μέλλον για καλύτερη αρχιτεκτονική, για καλύτερες πόλεις και ποιότητα ζωής», υπογράμμισε και κάλεσε τους εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς να εκπονήσουν και να επιβάλουν την εφαρμογή προγραμμάτων για τη διασφάλιση ανθρώπινων συνθηκών διαβίωσης στις πόλεις. Είναι μερικές από τις αρχές που διατυπώνονται και στη διακήρυξη του συνεδρίου.

 
Κορυφαία στιγμή της διοργάνωσης ήταν η απονομή του χρυσού μεταλλίου στον Ταντάο Αντο. Ο Ιάπωνας αυτοδίδακτος αρχιτέκτονας τιμήθηκε για το σύνολο του έργου του. Μια μικρή γεύση είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν οι σύνεδροι στη διάλεξή του. «Ποτέ δεν μίλησα σε τόσο πολυπληθές ακροατήριο», είπε στα αγγλικά ο τιμώμενος αρχιτέκτονας και συνέχισε την ομιλία του στα γιαπωνέζικα, παρουσιάζοντας τα έργα του που δημιούργησαν «σχολή» από τη δεκαετία του '70 και έχουν φέρει πιο κοντά την αρχιτεκτονική στη γλυπτική.

Ο Αλέξανδρος Τομπάζης

Στο ίδιο βήμα, μία μέρα πριν, είχε ανεβεί ο Αλέξανδρος Τομπάζης. Ο πιο διεθνής Ελληνας αρχιτέκτονας, που περιλαμβάνεται στους 29 διακεκριμένους ομιλητές του συνεδρίου, ενθουσίασε το πολυπληθές και πολυεθνικό ακροατήριο. Παραφράζοντας τη γνωστή φράση τού Mies van der Rohe «Less is more» («το λίγο είναι το πολύ») σε «Less is beautiful» («το λίγο είναι όμορφο»), παρουσίασε τη φιλοσοφική του αντίληψη για την αρχιτεκτονική, σημειώνοντας ότι αυτή η αφαίρεση και ο περιορισμός στα απαραίτητα προϋποθέτει σοβαρή γνώση του αντικειμένου. Μίλησε επίσης για τα κενά, το φυσικό φως, τον ήχο και το χρόνο, δίνοντας έμφαση στις διαστάσεις που παίρνουν στην αρχιτεκτονική και τεκμηριώνοντας τις απόψεις του με χαρακτηριστικά δείγματα της δουλειάς του στην Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό.

Ηταν η κορυφαία, αλλά όχι και η μόνη ελληνική παρουσία, που χαρακτηρίστηκε από μεγάλη και δυναμική παρουσία στις ειδικές ομιλίες και ομάδες εργασίας αλλά και στις εκθέσεις. «Η συμμετοχή ήταν τόσο μεγάλη που δεν μπορεί να καταγραφεί χωρίς κίνδυνο να ξεχαστεί κάποια» μας είπε η Λίζα Σιόλα, πρόεδρος του ελληνικού τμήματος της UIA και μέλος του παγκοσμίου συμβουλίου. Είναι ενδεικτικό ότι υπήρχαν ομιλητές που δεν είχαν εντοπιστεί από την αρχή, τόσο από την Ελλάδα, π.χ. Πάντειο, όσο και από Ελληνες που διαπρέπουν σε ξένα πανεπιστήμια.

Στον μεγάλο διαγωνισμό με τίτλο «Η γιορτή των πόλεων» η ελληνική συμμετοχή ήταν η μεγαλύτερη στην περιοχή 2 όπου ανήκει η χώρα μας. Μάλιστα η ομάδα των Φλώρα Μπουγιατιώτη, Αιν. Οικονόμου και Ε. Ευαγγελινού κέρδισαν ένα από τα εφτά βραβεία, με την πρότασή τους για την ανάπλαση ενός τυπικού αθηναϊκού δρόμου με βάση τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης. Ενα από τα 27 βραβεία για σπουδαστές κέρδισαν οι Αν. Γκοβάτσος και Ελένη Καπομπασοπούλου.

Ενα αρχιτεκτονικό συνέδριο θα ήταν «κουτσό» αν περιοριζόταν στις επίσημες διαδικασίες και τα εμπνευσμένα «χάπενινγκ». Είχε και τις αντι-εργασίες, που μάλιστα κατέληξαν σε διακήρυξη. Οι διοργανωτές, μεταξύ άλλων, επισημαίνουν ότι το επόμενο συνέδριο θα είναι εφικτό αν η αρχιτεκτονική πάψει να είναι βήμα για ομιλητές που μιμούνται τους αστέρες της ποπ και οι προτάσεις τους απευθύνονται στις πόλεις ως κοινωνικά κύτταρα και όχι ως χώρους με συνθήκες ελεύθερης αγοράς και μεγαλύτερης κατανάλωσης. «Οταν η αρχιτεκτονική θα συναντήσει την κοινωνία»...

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 30/07/2005