Η ποίηση μιας πόλης είναι....

Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, οι περισσότερες επεμβάσεις στην πρωτεύουσα αφορούν ανακατασκευές, αποκαταστάσεις, διαρρυθμίσεις, αλλαγές χρήσεων. Ο κουρασμένος ιστός της Αθήνας μοιάζει να μην αντέχει το οικονομικό κόστος μιας ουσιαστικής ανανέωσης ή ίσως να υφίσταται το κόστος της απουσίας εντολοδόχων νέας αρχιτεκτονικής. Παρά ταύτα, το ύφος της πόλης αλλάζει και τον ρυθμό τον δίνουν κυρίως οι αλλαγές χρήσεως, όπως στο Μέγαρο Μετοχικού Ταμείου Στρατού (Πανεπιστημίου, Αμερικής, Σταδίου, Βουκουρεστίου), οι οποίες αποτυπώνουν απλώς την αλλαγή διάθεσης της πόλης αλλά και την ανάδυση ενός ευρύτερου και πιο σύνθετου καταναλωτικού κοινού.

Κατανάλωση

Στις παρυφές της πόλης συγκεντρώνονται οι νέοι ναοί της κατανάλωσης, όπως το The Mall, Athens, στη Νεραντζιώτισσα, το οποίο αναγορεύτηκε ως το πιο σημαντικό γεγονός των τελευταίων μηνών στην αστική γεωγραφία. Εκτιμήθηκε ως δείκτης διάδοσης ενός νέου τρόπου ζωής, του οποίου η πειραματική διείσδυση πριν από λίγα χρόνια έδειξε ότι η Αθήνα εισχωρεί με ενθουσιασμό στη μαζική κατανάλωση. Ολοκληρώνεται και το τεράστιο εμπορικό συγκρότημα στο Δέλτα Φαλήρου, ιδιοκτησίας του Ριζαρείου Ιδρύματος. Αν συνυπολογίσει κανείς και τη λειτουργία του πολυκαταστήματος Attica στο κέντρο της Αθήνας, θα μπορούσε να μιλήσει για την καθυστερημένη εμφάνιση στην πόλη μιας μαζικής κουλτούρας όπως αυτή εμφανίστηκε σε πιο αναπτυγμένες κοινωνίες πριν από 100 και πλέον χρόνια. Φυσικά δεν μιλάμε εδώ για τη συνέχεια μιας ευρωπαϊκής παράδοσης υλικού πολιτισμού αλλά για την εμφύτευση ενός μοντέλου που εξαρτάται σχεδόν άμεσα από την πιστωτική δυνατότητα ενός μεγάλου καταναλωτικού κοινού. Και σε αυτόν τον τομέα βεβαίως η αρχιτεκτονική υπηρετεί ή μπορεί να υπηρετήσει οποιαδήποτε συνθήκη.

Πράσινο

Στην Αθήνα σημειώθηκε τους τελευταίους μήνες μία καθόλα θετική εξέλιξη που αφορά την απελευθέρωση της έκτασης που καταλάμβανε η Κορεάτικη Αγορά κοντά στον Κεραμεικό και το Γκάζι. Είναι μία επιτυχία της Εταιρείας Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων και αυτό οφείλουμε να το αναγνωρίσουμε καθώς η έκταση των 10 και πλέον στρεμμάτων, που κατελάμβαναν έως πρόσφατα διάφορα παραπήγματα, καθαρίστηκε και προορίζεται να μείνει αδόμητος και να μετατραπεί σε ζώνη πρασίνου. Είναι μία υπηρεσία στην Αθήνα. Συχνά ξεχνάμε ότι η αρχιτεκτονική μιας πόλης συντίθεται τόσο από την τοπιογραφία της όσο και από τα κτίριά της και ότι ζητούμενο παραμένει (πιεστικό όσο ποτέ για την Αθήνα) η δημιουργία χώρων αναπόλησης και περισυλλογής. Η ποίηση μιας πόλης είναι τα δέντρα της. Κυρίως.

Το μεσοπολεμικό μέγαρο του 1928 στη συμβολή των οδών Ομήρου και Βησσαρίωνος, το οποίο ανακατασκευάστηκε πλήρως από το αρχιτεκτονικό γραφείο 3SK. Yπεύθυνη έργου, Καλλιόπη Κοντόζογλου (φωτ.: Κώστας Θωμόπουλος). 

Τοπόσημα

Οπως και τα μυστικά της περάσματα. Είδαμε τη μικρή στοά στο κτίριο που ανήκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Σοφοκλέους και Αριστείδου, ένα τυφλό άνοιγμα με ατμόσφαιρα. Και κυρίως, το passage της Στοάς Σπυρομήλιου στο Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, μία όαση γαλήνης και μία ένεση αστικής παιδείας για την πόλη (αρχιτέκτονες έργου: Γιάννης Κίζης, Νίκος Βενιανάκης, Μαρίνα Ραυτοπούλου).

Κατά τ' άλλα, τις εντυπώσεις, και δικαίως, αποσπά το αποπερατωμένο μέγαρο της Εθνικής Ασφαλιστικής στη Λεωφόρο Συγγρού, ένα κτίριο διεθνούς επιπέδου που υπογράφουν οι αρχιτέκτονες Μάριο Μπότα, Ειρήνη Σακελλαρίδου και Μόρφω Παπανικολάου. Είναι ένα διπλό μέγαρο με ήπια μνημειακότητα και διάθεση επιβολής μιας ήρεμης δύναμης σε μία λεωφόρο που μεταβάλλεται διαρκώς και δείχνει να προσελκύει εξωστρεφή κτίρια. Το Μέγαρο της Εθνικής Ασφαλιστικής, αντιθέτως, είναι μάλλον εσωστρεφές, αλλά είναι αυτή ακριβώς η ιδιότητά του που ενισχύει το αίσθημα μιας μυστικής δύναμης.

Το νέο μνημειακό διπλό μέγαρο της Εθνικής Ασφαλιστικής στη Λεωφόρο Συγγρού, έργο των αρχιτεκτόνων Μάριο Μπότα, Ρένας Σακελλαρίδου και Μόρφως Παπανικολάου.

Κεντρικά

Στο κέντρο της Αθήνας, είδαμε με ενδιαφέρον την ανακατασκευή ενός μεσοπολεμικού μεγάρου στη συμβολή των οδών Σίνα και Βησσαρίωνος (κτίριο του 1928). Το έργο, για λογαριασμό της ιδιοκτήτριας εταιρείας Kantor, ανέλαβε το γραφείο 3SΚ με υπεύθυνη έργου την αρχιτέκτονα Καλλιόπη Κοντόζογλου. Καθαιρέθηκε το εσωτερικό (το κτίριο ήταν ακατοίκητο μετά το σεισμό του '99) και αποκαταστάθηκε η μεσοπολεμική όψη για την οποία επιλέχθηκε ένα βαθύ και θερμό γκρίζο μολυβί χρώμα.

Στην ίδια γειτονιά, το νέο κτίριο της Νομικής Σχολής, στην οδό Μασσαλίας, έδειξε ότι έχασε την ευκαιρία να συνθέσει μία αρχιτεκτονική πρόταση για ένα νέο τοπόσημο στην Αθήνα.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ανακατασκευές όψεων κτιρίων γραφείων των δεκαετιών του '60 και του '70, όπως αυτό στη γωνία των οδών Ακαδημίας και Δημοκρίτου, ενώ αντίστοιχα είδαμε την εμφάνιση μιας νέας, πλουσιότερης όψης στο μεσοπολεμικό (με αναφορές στο Jugendstil) κτίριο της Πλατείας Κάννιγγος.

Εν αναμονή

Με απορία αναμένεται η αποπεράτωση του κτιρίου που ανεγείρεται στο σταθμό μετρό του Μεγάρου Μουσικής απέναντι από το Αιγινήτειο Νοσοκομείο. Είναι πρώιμες οι εντυπώσεις, αλλά σκέφτεται κανείς ότι τέτοια μικρά και μεσαία έργα δίνουν τον τόνο στην πόλη και διαμορφώνουν ατμόσφαιρα ιδίως όταν έχουν πρόσοψη σε μία ιστορική λεωφόρο. Θα περίμενε κανείς ότι έπειτα από δεκαετίες υποτίμησης της Αθήνας, νέα έργα μικρής, έστω προβολής, θα είχαν μεγαλύτερες φιλοδοξίες.

Στην πλατεία Συντάγματος είναι ανοιχτές δύο μεγάλες ευκαιρίες. Η αποκατάσταση και μετασκευή του εκλεκτικιστικού μεγάρου στη γωνία με την οδό Καραγεώργη της Σερβίας και η αλλαγή πρόσοψης στο μεταπολεμικό Υπουργείο Οικονομίας. Και οι δύο περιπτώσεις δείχνουν τι μπορούμε να κάνουμε με τα υπάρχοντα κτίρια στην Αθήνα, όπως θα δούμε και στο μέλλον τι θα γίνει με το Υπουργείο Παιδείας στην οδό Μητροπόλεως, όταν με το καλό απομακρυνθεί το υπουργείο. Είναι έργο του μεγάλου αρχιτέκτονα Πάτροκλου Καραντινού, αλλά όχι από τα επιτυχημένα.

Η Αθήνα παραμένει μία αρχιτεκτονικά ιδιαίτερα συντηρητική πόλη και η ανάγκη δημιουργίας ευκαιριών σε νέους αρχιτέκτονες παραμένει πιο επιτακτική παρά ποτέ.

NIKOΣ BATOΠOYΛOΣ - KAΘHMEPINH Hμερομηνία : 08-01-06