Η πολυπλοκότητα στο έργο του Le Corbusier. Το παράδειγμα της Villa Savoye.

Μέσα από ένα σύντομο βιογραφικό του αρχιτέκτονα Le Corbusier και μια συνοπτική περιγραφή της Villa Savoye, επιχειρείται μια ανάγνωση της έννοιας της πολυπλοκότητας στο συγκεκριμένο έργο.

 

Η  έννοια  της  πολυπλοκότητας

• Η πρόταση του Venturi

• η ζωή, η φύση και οι οργανισμοί είναι πολύπλοκοι και έχουν αντιφάσεις. Ομοίως, η αρχιτεκτονική είναι πολύπλοκη και αντιφατική, βασίζεται στην πληθωρικότητα και το διφορούμενο της σύγχρονης ζωής και της πρακτικής εμπειρίας της τέχνης.

• η πολυπλοκότητα αποτελεί στοιχείο έντασης και η άρνηση της αποκόβει την αρχιτεκτονική από τη ζωή και τις κοινωνικές ανάγκες.

• Δύο κατηγορίες πολυπλοκότητας :
 1. αφορά  στο χαρακτήρα της Αρχιτεκτονικής και αναφέρεται στο παράδοξο που ενυπάρχει στην αντίληψη και στη διαδικασία του νοήματος στην τέχνη.
 2. η μορφή και το περιεχόμενο είναι εκφράσεις του προγράμματος και της δομής.

• Το διφορούμενο (το φαινόμενο του ‘συγχρόνως’ και της ‘διπλής λειτουργίας’, το ‘συμβατικό στοιχείο’, η αντίφαση εσωτερικού-εξωτερικού) είναι η πιο σημαντική έκφραση πολυπλοκότητας.
• αργότερα διαχωρίζει τη δομή του κτιρίου από την όψη του, καταργώντας τη σχέση μορφής και περιεχομένου.

• Η  πρόταση  του  Rapoport

• η διαδικασία της αντίληψης και όχι οι οργανικές μορφές και η πραγματικότητα της ζωής αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη διαδικασία πρόσληψης της περιβαλλοντικής πληροφορίας και της προσαρμογής.

• η πολυπλοκότητα δεν είναι το στατικό, παγιωμένο αποτέλεσμα της διαδικασίας σχεδιασμού, αλλά διαμορφώνεται σταδιακά από την αλληλεπίδραση πολλών παραγόντων.

• ορίζεται ως τα επιθυμητά επίπεδα πληροφορίας μεταξύ στέρησης και υπερφόρτωσης.

• -εξαρτάται από τις αισθήσεις, από την κίνηση μέσα στο περιβάλλον, αλλά και από το ίδιο το άτομο κάτω από την επίδραση των κοινωνικό-πολιτισμικών του ιδιαιτεροτήτων.

• διαστάσεις της είναι : ο αριθμός και η διαφοροποίηση των στοιχείων, η καινοτομία, η έκπληξη, ο συμβολισμός, η αμφιβολία και το διφορούμενο.

• η εσωτερική πολυπλοκότητα κάθε συστήματος δεν θεωρείται ιδιαίτερης σημασίας, αλλά η αντίθεση, η ασυμφωνία, το πέρασμα από τη μία περιοχή στην άλλη => πολυπλοκότητα και ευταξία συνυπάρχουν και αλληλοπροσδιορίζονται.

• τη συσχετίζει με την έννοια του ανοιχτού σχεδιασμού με άμεση τη συμφωνία του χρήστη στο σχεδιασμό και την έννοια της ευελιξίας.

• δε δανείζεται στοιχεία από το πολιτισμικό τοπίο για την τροφοδότηση της αισθητικής αναζήτησης του αρχιτέκτονα (Venturi), αλλά μελετάει τη διαδικασία του προγραμματισμού και του σχεδιασμού την οποία και εμπλουτίζει με την άμεση συμμετοχή και παρουσία του χρήστη.

• Πολυπλοκότητα και ψυχολογία

• -Η πολυπλοκότητα ως περιβαλλοντική αξία ορίζεται από την έννοια της προσαρμογής του ατόμου στο περιβάλλον (ισορροπία και αρμονική ένταξη) ως αποτέλεσμα δύο διαδικασιών : της αφομοίωσης του ερεθίσματος και της συμμόρφωσης.

• -προτείνεται ως η περιβαλλοντική εκείνη αξία που ικανοποιεί τις ανάγκες του ανθρώπου με κύριες διαστάσεις την ποικιλία και την ανταποκρισιμότητα.

• -η ‘πολυπλοκότητα’ ορίζεται ως ο βαθμός χωρικής ετερογένειας σ’ένα δίκτυο ερεθισμάτων.

• -η ‘ανταποκρισιμότητα’ ως η ικανότητα των αντικειμένων να απαντούν στη δράση που ασκεί το άτομο πάνω τους.

• -η ‘ποικιλία’ ως ο πλούτος και ο μη επαναλαμβανόμενος χαρακτήρας των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων.

• -η έννοια της πολυπλοκότητας δε μπορεί να οριστεί αποκλειστικά μέσα από χωρικές παραμέτρους, αλλά χρειάζεται και κοινωνικές παραμέτρους.

• Συμπεράσματα  και  ορισμοί  της  πολυπλοκότητας

• η πολυπλοκότητα :

• άλλοτε περιορίζεται σε αισθητικιστικές αναφορές.

• άλλοτε απλώνεται σε όλα τα περιβάλλοντα των αισθήσεων και σε εκείνο του χρόνου, αλλά και στο κοινωνικό περιβάλλον το οποίο ταυτίζεται με τις λειτουργίες του χώρου και με τη συμμετοχή του χρήστη στο αρχιτεκτονικό γίγνεσθαι .

• άλλοτε πάλι εξαρτάται από μακροκοινωνικά φαινόμενα που επηρεάζουν τόσο την παραγωγή του χώρου όσο και τη διαδικασία αντίληψης μέσα από την οποία το άτομο επικοινωνεί με το περιβάλλον.

• Venturi  και Le  Corbusier

• -Η εμπειρία των κτιρίων του Le Corbusier συμβάλλει στη διαμόρφωση των ιδεών του Venturi (εισαγωγή στο βιβλίο του Venturi).

• -Venturi: ένα κτίριο χωρίς ατελές στοιχείο δεν μπορεί να έχει κανένα τέλειο στοιχείο, γιατί η αντιπαραβολή θεμελιώνει το νόημα.
• Le Corbusier: η τάση για διακοπή του ρυθμού μπορεί να δικαιολογήσει την υπερβολή του. Στη villa Savoye διευθετεί τις εξαιρετικές συγκυριακές ασυνέπειες μέσα σ’έναν άκαμπτο και κυρίαρχο ρυθμό (προβάλει μνημειακότητα ούτε στεγνή ούτε υπερφίαλη).

• -Venturi: η αντίφαση προσαρμοσμένη είναι ανεκτική και εύπλαστη, δέχεται τον αυτοσχεδιασμό.
• Le Corbusier: δεξιοτέχνης της επεισοδιακής εξαίρεσης μιας άλλης τεχνικής διευθέτησης, διακόπτει το ρυθμό των ανοιγμάτων στο ισόγειο (με υποστυλώματα) για να προσαρμόσει τις εξαιρετικές ανάγκες χώρου και κυκλοφορίας. Με την αλλαγή της θέσης μερικών υποστυλωμάτων διευθετεί συγκεκριμένες ανάγκες του χώρου. Η ισχυρή διαγώνιος της ράμπας αποτελεί μια σκοπιμότητα σε τομή και σε όψη και δημιουργεί μια ισχυρή παράθεση στον κανονικό ρυθμό των υποστυλωμάτων και του περιβλήματος.

Κάνναβος υποστηλωμάτων υπογείου

Τομή κατά μήκος της ράμπας

• Le  Corbusier

• Ο Charles Edouard Jeanerret - Gris γεννήθηκε στη La Chaux de Fonds, στην Ελβετία, το 1887. Εκπαιδευόμενος ως καλλιτέχνης ταξίδευε εκτεταμένα από τη Γερμανία μέχρι την Ανατολή. Στο Παρίσι σπούδασε με καθηγητή τον Auguste Perret και αφομοίωσε την πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή της πόλης. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου εκδήλωσε ένα ενθουσιώδες ενδιαφέρον για τις συνθέσεις διαφόρων καλλιτεχνών. Υιοθέτησε το όνομα Le Corbusier στις αρχές του 20ου αιώνα.

• Η αρχική του δουλειά ήταν συνδεδεμένη με τη φύση, αλλά καθώς οι ιδέες του ωρίμαζαν, ανέπτυξε το "σπίτι – ντόμινο", ένα πρότυπο κτίσματος για μαζική παραγωγή, με ελεύθερα διαμορφωμένες κολόνες και άκαμπτα δάπεδα. Το 1917 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι όπου εξέδωσε το βιβλίο του Vers une architecture, βασισμένο σε προηγούμενα άρθρα του στην L’ Esprit Nouvaeu.

• Από το 1922 ο Le Corbusier εργαζόταν μαζί με τον ξάδερφο του Pierre Jeanerret. Αυτή την περίοδο οι ιδέες του Le Corbusier άρχισαν να παίρνουν υλική μορφή, κυρίως ως σπίτια τα οποία δημιουργούσε ως "μηχανές για να μένεις μέσα", στα οποία ενσωμάτωνε τα λεγόμενα "πέντε σημεία για την αρχιτεκτονική".

• Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, ο Le Corbusier δημιούργησε ελάχιστα, εκτός από κάποιες θεωρίες για τα ουτοπικά ιδεώδη του. Το 1947 ξεκίνησε την Unite d’habitation (ενοποίηση των κατασκευών του). Αν και ήταν ανακουφισμένα με γλυπτές απολήξεις προς τον ουρανό και πολύ χρωματισμένους τοίχους, τα ογκώδη μεταπολεμικά μπλοκ κατοικιών του δέχτηκαν εύλογες κριτικές.

• Τα μεταπολεμικά κτίρια του Le Corbusier απέρριψαν τις προηγούμενες βιομηχανικές μορφές και χρησιμοποίησαν κοινά υλικά, γυμνό τσιμέντο και καθαρή μορφή. Στο τέλος της καριέρας του εργάστηκε σε διάφορα projects στην Ινδία, όπου χρησιμοποίησε γυμνά υλικά και γλυπτές μορφές. Σε αυτές τις κατασκευές ξαναυιοθέτησε τις διακοπτόμενες κατασκευαστικές κολόνες, την εκφραστική σκάλα και την επίπεδη μη διακοσμημένη επιφάνεια των περίφημων "πέντε σημείων" του.

• Έχει στο ενεργητικό του έργα τόσο αντιφατικά κτίρια, όπως η villa Savoye (1929) και η εκκλησία στη Ronchamp (1950), που βιώνει τη σχεδιαστική του εμπειρία μέσα από μιας σπάνιας ευθύτητας και τιμιότητας αναγνώριση των αντιφάσεών της. Εδώ ακριβώς βρίσκεται η μεγαλοσύνη του : στην ικανότητά του να αντιφάσκει με τον εαυτό του, να μην καταφέρει να αναγάγει τη σκέψη του σε σύστημα, να προχωρεί τελικά, μέσα από μια "διαλεκτική των αντιφάσεων".

• Η εργασία του διακρίνεται όχι τόσο για το τελικό της φτιάσιμο, όσο για τη ζωντάνια και την ελευθερία της σκέψης του και για την ευρύτητα των αναζητήσεων του, που δίνουν άφθονη τροφή για μια γόνιμη αρχιτεκτονική δημιουργία.

• Περιγραφή  της  villa  Savoye

• Η villa Savoye σηματοδοτεί την κορύφωση μιας σειράς από βίλες που σχεδίασε και έχτισε ο Le Corbusier, συμπεριλαμβανομένου και του La Roche house(1923) , όπου προηγουμένως εισήγαγε μια εσωτερική ράμπα. Ο Le Corbusier έγραψε για τη villa : «το σπίτι δεν πρέπει να έχει μια πρόσοψη, Τοποθετημένο στην κορυφή ενός λόφου, πρέπει να ανοίγει και στις τέσσερις κατευθύνσεις. Η κατοικήσιμη έκταση με τον κρεμαστό κήπο θα υψωθεί πάνω από τις κολόνες για να δώσει θέα κατευθείαν στον ορίζοντα". Χαρακτήριζε τη villa Savoye ως "πολύ γενναιόδωρη" γιατί του έδωσε τη δυνατότητα να εκφράσει την αρχιτεκτονική του αντίληψη για το εξωτερικό και παράλληλα να λύσει τα λειτουργικά προβλήματα στο εσωτερικό.

• Στη villa Savoye ο Le Corbusier εφάρμοσε τα περίφημα "πέντε σημεία μιας νέας αρχιτεκτονικής". Τα πέντε σημεία είναι : 1. οι ‘pilotis’ (το σπίτι είναι χτισμένο πάνω σε κολόνες για να το διαχωρίσει από τη γη, την οποία θα χρησιμοποιήσει πιο αποδοτικά), 2. η ταράτσα, 3. η ελεύθερη πρόσοψη, 4. τα επιμήκη παράθυρα, 5. η ελεύθερη κάτοψη.
- οι ‘pilotis’ είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας να ελευθερωθεί το έδαφος από την επιβολή του ισογείου, ώστε να ανακουφιστεί ο κήπος και να επιτευχθούν θέες διαμέσου του κτιρίου,
- η ταράτσα στην κορυφή του κτιρίου, μια επιφάνεια επίπεδη και προσβάσιμη, δημιουργεί μια οριζόντια αγνή γραμμή, ένα καθαρό τελείωμα προς τον ουρανό. Χάρη στη χρήση του béton armé, αντικατέστησε τις στέγες με κλίση,
- η ελεύθερη όψη, σύμφωνα με την οποία το περίβλημα του κτιρίου είναι ανεξάρτητο από την κατασκευή του. Η οργάνωση της όψης, η τοποθέτηση δηλαδή των ανοιγμάτων επηρεάζεται μόνο από το φωτισμό και τις θέες προς  το εξωτερικό.
-η ελεύθερη κάτοψη επιτυγχάνεται με τη χρήση υποστηλωμάτων (που στηρίζουν τις πλάκες από béton) σε μεγάλη απόσταση μεταξύ τους, καθώς οι τοίχοι μπορούν να τοποθετηθούν οπουδήποτε, ανάλογα με τις λειτουργικές ανάγκες των χώρων. Οι διαχωριστικοί τοίχοι δεν είναι πλέον φέροντες και δε συνεχίζονται κατακόρυφα από όροφο σε όροφο.
-τα επιμήκη παράθυρα (που διατρέχουν την κατασκευή από τη μία άκρη ως την άλλη και προσφέρουν θαυμάσιες θέες) οφείλουν την ύπαρξη τους στη χρήση του μπετόν, που απελευθέρωσε την κάτοψη και την όψη.

Χωροθέτηση και προσανατολισμός

• Η πρώτη εντύπωση που δίνεται πλησιάζοντας το σπίτι είναι αυτή ενός οριζόντιου λευκού κουτιού που φαίνεται ότι έχει προσγειωθεί πάνω σε κολόνες (που είναι από οπλισμένο σκυρόδεμα). Η κάτοψη του κτίσματος είναι τετράγωνη (με κάποιες αμφιβολίες όπως θα δούμε παρακάτω), έχει δηλαδή τέλειο σχήμα. Μέσα στην αυστηρή γεωμετρία, προστίθενται καμπύλες δυναμικές μορφές, όπως το κλιμακοστάσιο και το solarium στην ταράτσα, το οποίο καλύπτεται από καμπύλους τοίχους. Αλληλοσυνδεόμενες λωρίδες παραθύρων επαναλαμβάνονται σε όλες τις πλευρές του κτιρίου παρέχοντας ανοιχτοσύνη και φως.

• Οι επισκέπτες που έρχονται με αυτοκίνητο παρκάρουν στο γκαράζ, δίπλα στο χώρο υπηρεσίας, που είναι ορατό ανάμεσα στις κολόνες. Είναι κτισμένο πάνω σε καμπύλη ώστε να επιτρέπει στα αυτοκίνητα να μανουβράρουν μέσα στο χώρο του πάρκινγκ (ως ακτίνα περιστροφής υπολογίστηκε αυτή του Citroen 1927). Ο χώρος του ισογείου αποτελείται από την είσοδο και τα καταλύματα των υπηρετών. Οι επισκέπτες έμπαιναν στο σπίτι μέσα από ένα "γυάλινο κουτί" κάτω από τον κυρίως όροφο, πλένονταν σε μια περίβλεπτη λεκάνη και μετά ανέρχονταν είτε χρησιμοποιώντας τη ράμπα είτε την κυκλική σκάλα. Η ράμπα ξεκινάει από το ισόγειο και διασχίζει κατακόρυφα όλο το σπίτι, είναι η σπονδυλική στήλη της κάτοψης, δρώντας σαν ένας συνδετικός κρίκος σε αυτό που ο αρχιτέκτονας ονομάζει "αρχιτεκτονική βόλτα" ,συνδέοντας τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα μέσα στο σπίτι με αυτές της ταράτσας.

• Όλο το κτίσμα είναι βαμμένο με καθαρά χρώματα, άσπρο απέξω, ένα χρώμα φρεσκάδας, καθαρότητας και απλότητας. Επίσης περιέχει εντοιχισμένα έπιπλα, κάτι που ο Le Corbusier δοκίμασε σε προηγούμενες βίλες. Κανείς δεν είναι σίγουρος τι είναι εσωτερικό και τι εξωτερικό στη villa Savoye. Η βίλα υποτάσσεται στο φως και στον αέρα, καθώς επίσης η πολύπλοκη γεωμετρία και κάτοψη μπορεί να συγχύσουν εύκολα κάποιον σε μια πρώτη αντιμετώπιση. Αν και στις φωτογραφίες φαίνεται περιοριστική και άκαμπτη, στην πραγματικότητα είναι ένα πολύπλοκο και οπτικά διεγερτικό κτίσμα. Όπως και στην εκκλησία της Ronchamp, το κτίριο φαίνεται διαφορετικό από κάθε γωνία.

• Οι κριτικοί δίνουν έμφαση στην κυβιστική ποιότητα της αρχιτεκτονικής του, αλλά θα ήταν πιο ενδιαφέρον να εξετάσει κανείς πως η γενική κυβιστική εμφάνιση του κτιρίου κρύβει, μέσα στην οργάνωση του χώρου του και πιο συγκεκριμένα στο ξεδίπλωμα μιας συχνότητας από αφηρημένες επιφάνειες και μορφές, μια πρόθεση που μπορεί να προέλθει από μια ορθολογιστική (η οποία είναι γεωμετρική και αφηρημένη) ερμηνεία των εμπειριών της πουριστικής ζωγραφικής.

Αρχιτεκτονικός περίπατος

• Στοιχεία  πολυπλοκότητας  στη  Villa  Savoye

• Περνώντας την πύλη του δρόμου συναντούμε στα δεξιά μας το ‘κελί του κηπουρού’, ένα μικρό σπίτι που μας προετοιμάζει για τη μορφή και τις αρχιτεκτονικές αρχές του βασικού κτίσματος. Το στοιχείο αυτό αποτελεί το πρώτο δείγμα πολυπλοκότητας στο σχεδιασμό του συγκροτήματος της villa Savoye (παρόμοια μορφή αλλά διαφορετική λειτουργία).

• Προχωρώντας στο δρόμο που ελίσσεται στη χαμηλή βλάστηση προβάλλει η villa Savoye μετωπικά τοποθετημένη δηλώνοντας εξαρχής το μοντέρνο χαρακτήρα της. Ενώ κάποιος θα περίμενε η κύρια είσοδος να βρίσκεται σε αυτή την πλευρά του κτιρίου, ο Le Corbusier την τοποθετεί στην αντιδιαμετρική όψη, την οποία και τονίζει με την καμπύλη χάραξη του βάθρου, η οποία εκτονώνεται προς τα πάνω και κορυφώνεται στο δώμα. Η νοτιοδυτική όψη χαρακτηρίζεται από ισορροπία, απλότητα,  συμμετρία και οριζόντιες χαράξεις όπως είναι το μακρόστενο παράθυρο στον όροφο και τα οριζόντια στοιχεία σε ζώνες κατά μήκος του ανοίγματος αυτής της όψης του βάθρου. Ψηλότερα όμως παρατηρούνται και πιο εύκαμπτες επιφάνειες που διαφοροποιούνται αλλά τελικά εναρμονίζονται με την ορθογωνική αυστηρότητα του όλου, διαταράσσοντας και τονίζοντας με αυτό τον τρόπο το ρυθμό των οριζόντιων χαράξεων (στοιχείο πολυπλοκότητας).

Το σπίτι του κηπουρού

• Ακολουθώντας το μονοπάτι προσεγγίζουμε την κατοικία από τα δεξιά, περνάμε ανάμεσα από το βάθρο και μια σειρά από 5 κολόνες για να φτάσουμε τελικά στην πόρτα της εισόδου. Ο χαρακτήρας του ισογείου-βάθρου με την καμπύλη επιφάνεια της βορειοανατολικής όψης αποτελεί τη μετάβαση από τις αυστηρές οριζόντιες χαράξεις της όψης προσέγγισης του κτίσματος σε καμπυλωτές γραμμές. Τα δύο ορθογώνια παράθυρα για το φωτισμό των δωματίων του προσωπικού διαδέχεται το μεγάλο καμπυλωτό άνοιγμα με γυαλί του χωλ, στο οποίο πλησιάζουν αρκετά οι κυκλικές κολόνες δημιουργώντας την εντύπωση ενός ρυθμού που επιταχύνεται γύρω από το σημαντικό γεγονός της εισόδου στο κτίριο.

• Η πόρτα εισόδου είναι αδιαφανής και βαμμένη μαύρη, γεγονός που  έρχεται σε αντίθεση με τη διάφανη και διαπερατή από το φως καμπυλωτή γυάλινη επιφάνεια που την περιβάλλει. Η επιλογή για τη χρήση ενός τόσο αυστηρού στοιχείου είναι εσκεμμένη και στοχεύει στη διακοπή του ρυθμού και τον τονισμό της διαφάνειας και της εισόδου του φωτός στην κατοικία. Παράλληλα η είσοδος αποτελεί την αρχή του κεντρικού άξονα της κατοικίας.

Άποψη κύριας εισόδου

• Ο Le Corbusier με διάφορα τεχνάσματα (σταθερά ή μεταβλητά στοιχεία) επιδιώκει τον τονισμό της εισόδου στο κτίσμα αλλά και του κεντρικού άξονα. Η χρήση των δύο κυκλικών υποστυλωμάτων στο εσωτερικό του χωλ σε άμεση γειτνίαση με την πόρτα, η τοποθέτηση της μασίφ επιφάνειας του τραπεζιού γύρω από το δεξιό στύλο, η χρήση της επιφάνειας (σαν σκαλί) που διαπερνά την πόρτα και μιας άλλης μεταλλικής στο εσωτερικό δάπεδο του κτιρίου ορίζουν την κίνηση είτε ευθεία προς τη ράμπα είτε αριστερά προς την κυκλική σκάλα, εμποδίζοντας την αντίστοιχη κίνηση προς τα δεξιά (γκαράζ).

• Το βασικό-κεντρικό στοιχείο της σύνθεσης της villa Savoye είναι η ράμπα, που ενώνει εσωτερικά το ισόγειο με τον όροφο και εξωτερικά τον όροφο με το δώμα. Αποτελεί συνέχεια της κίνησης του αυτοκινήτου γύρω από το βάθρο του ισογείου και ορίζει τον κεντρικό άξονα της κάτοψης που ξεκινάει από την είσοδο. Στο ισόγειο υπάρχει και ένας δεύτερος άξονας,παράλληλος με αυτόν της ράμπας, που οδηγεί σε δύο δωμάτια προσωπικού και στο πλυσταριό. Η κίνηση μέσω της ράμπας δημιουργεί μια τελείως διαφορετική αίσθηση από μια σκάλα. Ο χρήστης ανεβαίνοντας ομαλά και ξεκούραστα μπορεί πιο εύκολα να κατευθύνει το βλέμμα και την προσοχή του προς το περιβάλλον γύρω του, η θέα προς το οποίο μετασχηματίζεται συνεχώς με μεγάλο ενδιαφέρον. Τέλος, όσον αφορά τη μορφή, τόσο σε τομή όσο και σε όψη, η διαγώνιος της αποτελεί μια προσπάθεια διακοπής του ρυθμού των κάθετων και οριζόντιων στοιχείων, τονίζοντας τα όμως ακόμα περισσότερο.

Εσωτερική άποψη της ράμπας

• Βάσει του σχεδίου της κάτοψης του ορόφου γίνεται αντιληπτό ότι κυριαρχούν τέσσερις βασικοί άξονες. Ο κεντρικός άξονας της ράμπας, ο άξονας του διαδρόμου προς τους ιδιωτικούς χώρους στη μία πλευρά και την κουζίνα στην άλλη, ο άξονας του διαδρόμου προς το κυρίως υπνοδωμάτιο και ο άξονας της σύνδεσης του μεγάλου εξωτερικού χώρου με το μπαλκόνι της κουζίνας. Οι τρεις πρώτοι είναι παράλληλοι μεταξύ τους, ενώ ο τελευταίος κάθετος σε αυτούς. Οι επιμήκεις αυτοί άξονες στοχεύουν πρωταρχικά στη διάχυση του φωτός σε όλους τους εσωτερικούς χώρους (γεγονός που επιτυγχάνεται επίσης με τη χρήση διαχωριστικών τοίχων που δεν υψώνονται μέχρι το ταβάνι), αλλά και στη διατήρηση της οπτικής επικοινωνίας από το ένα άκρο του κτιρίου στο άλλο.
Ο διάδρομος που οδηγεί στα δωμάτια του πρώτου ορόφου έχει αντιμετωπιστεί ως ένας πραγματικός αρχιτεκτονικός χώρος και όχι ως απλός βοηθητικός χώρος πρόσβασης. Το παιχνίδι των αναλογιών (στενός και ιδιαίτερα μακρύς διάδρομος ), η χρήση πυκνής και σχετικά σκούρας πλακόστρωσης στον ήδη στενό χώρο και το περίεργο παιχνίδι φωτός μετατρέπουν το διάδρομο αυτό σ’έναν αποκλειστικά ιδιωτικό χώρο. Ο τρόπος αντιμετώπισης του διαφέρει από τον αντίστοιχο της ράμπας, που προβάλλει σαν "δημόσιος χώρος"  με μεγαλύτερο πλάτος και λουσμένος με άπλετο φως. Ο διάδρομος που οδηγεί στο κυρίως υπνοδωμάτιο έχει μεγαλύτερο πλάτος, γεγονός που επισημαίνει τη σημασία της εισόδου σ’ένα σπουδαιότερο ιδιωτικό χώρο. Το δάπεδο καλύπτεται με πυκνή πλακόστρωση, αλλά φωτίζεται αρκετά από τη ράμπα, με την οποία βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση. Η πλακόστρωση στους δύο τελευταίους διαδρόμους είναι ενιαία και πυκνή (είσοδος σε ιδιωτικό χώρο), ενώ της ράμπας είναι πιο αραιή (δημόσιος χώρος).

Βασικοί άξονες σχεδιασμού

Θέα από το κεντρικό υπνοδωμάτιο

• Ο Le Corbusier στη villa Savoye παίζει σε πολλές περιπτώσεις με το μέσα και το έξω, ώστε να χάνονται τα διακριτά όρια μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού χώρου και να προκαλείται διαφάνεια, διαπερατότητα, ασάφεια και πολυπλοκότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η χρήση της μεγάλης γυάλινης επιφάνειας στο σαλόνι για το διαχωρισμό της από την αυλή, καθώς και η επιλογή της πλακόστρωσης από μπετόν που θυμίζει πολύ το δάπεδο στο σαλόνι. Το ίδιο αποτέλεσμα προκαλεί και η συνέχιση του τοίχου στη νοτιοανατολική όψη μπροστά από την αυλή, με τη διατήρηση των ανοιγμάτων χωρίς τζάμι σ’αυτόν. Διατηρείται δηλαδή ο εξωτερικός ρυθμός μέσω του στοιχείου ‘fenetre en’longeur’ που διατρέχει όλο τον όροφο με συνέπεια να μη διακρίνεται εύκολα ο διαφορετικός χαρακτήρας των χώρων πίσω απ’αυτό. Τα απλά ανοίγματα στον υπαίθριο χώρο για το καδράρισμα της θέας, η επίπλωση του, η κάλυψη με πλάκα και το κλείσιμο του νότιου κομματιού του προς τα έξω με τζάμι συνηγορούν στην αντιμετώπιση του εξωτερικού ως εσωτερικού χώρου διαβίωσης.

• Η αντίθεση του μέσα και του έξω αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του κτιρίου. Η εξωτερική απλότητα, αγνότητα και καθαρότητα της μορφής που πηγάζει από το τέλειο τετράγωνο εξωτερικό σχήμα του ορόφου, τη συμμετρία των εξωτερικών σειρών από υποστυλώματα στο ισόγειο και του ρυθμού του ανοίγματος που διατρέχει τον όροφο δε συμφωνεί με την εσωτερική πολυπλοκότητα του κτίσματος, τη μη λειτουργική κάτοψη και τις περίεργες μορφές των χώρων. Μέσα από αυτή την αντίφαση προκύπτει ένα καίριο ερώτημα : η κάτοψη της villa Savoye είναι τετράγωνη ή όχι;

Αρχική πρόταση του Le Corbusier – Κάτοψη

Αρχική πρόταση του Le Corbusier – Τομή

Άποψη εσωτερικής σκάλας

Άποψη εσωτερικής ράμπας

 

 

 

 

Βανδώρος  Αλέξιος,
Φωτιάδη Κατερίνα,
Αρχιτέκτονες Μηχανικοί