Κάτι καλό συμβαίνει στα Χανιά...

Έχουμε συνηθίσει οι δραστηριότητες πέρι της αρχιτεκτονικής να πραγματοποιούνται στην Αθήνα ή (λιγότερο) στη Θεσσαλονίκη και να συμβιβαζόμαστε στην ιδέα ότι η παραγωγή ποιοτικής αρχιτεκτονικής, αρχιτεκτονικού λόγου και αρχιτεκτονικών γεγονότων πραγματοποιείται αποκλειστικά στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα, σε αντίθεση με την ελληνική περιφέρεια, όπου η πραγματικότητα καθηλώνει την αρχιτεκτονική στην εργολαβική πράξη και στη χαμηλού επιπέδου επαγγελματική αρχιτεκτονική δραστηριότητα... Δεν είναι όμως πάντα έτσι τα πράγματα. Κάτι διαφορετικό αρχίζει να γίνεται σε ορισμένες περιοχές της περιφέρειας όπου η αρχιτεκτονική, με δυναμική πρωτοβουλία της τοπικής αρχιτεκτονικής κοινότητας, αρχίζει να διεκδικεί μια σημαντική παρουσία στη τοπική πολιτιστική ζωή και να οργανώνει από μόνη της (χωρίς την ουσιαστική υποστήριξη κεντρικών αρχιτεκτονικών φορέων και οργανισμών) αρχιτεκτονικές δράσεις και παρεμβάσεις. Παράλληλα, να διεκδικεί και να κερδίζει την ίδρυση δημόσιων ανώτατων σχολών που μπορούν να αποτελέσουν την στήριξη της τοπικής αρχιτεκτονικής κοινότητας αλλά και το όχημα ανάπτυξης της αρχιτεκτονικής στην περιοχή. Ένα σημαντικό παράδειγμα (το κυριότερο θεωρώ) είναι η πόλη των Χανίων που το τελευταίο διάστημα έχει πολλαπλασιάσει τις εκδηλώσεις που προβάλλουν την αρχιτεκτονική ενώ παράλληλα θέτει υποθήκες για την μεγαλύτερη αρχιτεκτονική και πολιτιστική της ανάπτυξη, μέσω της ίδρυσης δύο πολύ σημαντικών σχολών...

Είναι γνωστό ότι εδώ και δύο χρόνια στη πόλη των Χανίων λειτουργεί το Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου (ΚΑΜ) ένας δημοτικός οργανισμός (αυτή του η ιδιότητα είναι πολύ σημαντική) που σκοπό έχει να προάγει και να παρουσιάζει την αρχιτεκτονική στην τοπική κοινωνία και σε όποιον επισκέπτη της πόλης έχει πληροφορηθεί για τις εκδηλώσεις και θέλει να την επισκεφτεί για αυτό το λόγο. Πολύ σημαντικές είναι οι εκθέσεις και οι ημερίδες που πραγματοποιεί, σχετικές με την αρχιτεκτονική ή την καλλιτεχνική δημιουργία. Πιό κοντά σε μας τους νέους αρχιτέκτονες και στους φοιτητές της αρχιτεκτονικής είναι το Θερινό Εργαστήριο Αρχιτεκτονικής που διοργανώνει και φιλοξενεί το ΚΑΜ κάθε καλοκαίρι, στο οποίο είχα την ευκαιρία να συμμετέχω φέτος, τον Αύγουστο. Στηρίζεται στην λογική της συμμετοχής φοιτητών ή αρχιτεκτόνων σε μεταπτυχιακό επίπεδο που προέρχονται από τις 5 εν λειτουργία αρχιτεκτονικές σχολές της Ελλάδας. Αυτό το γεγονός επιτρέπει την επαφή των σχολών και την ανταλλαγή οπτικών και ιδεών. Χαρακτηριστική είναι η συνύπαρξη σε αυτό το εργαστήριο της θεωρίας και της πράξης μέσα από διαλέξεις και παρουσιάσεις από τη μία αλλά και την δημιουργία και το σχεδιασμό από την άλλη... Η ύπαρξη ενός τέτοιου κέντρου σε μια πόλη της περιφέρειας δίνει μια πολύ σημαντική ευκαιρία στους αρχιτέκτονες της περιοχής να προβάλλουν τις ιδέες, τις απόψεις αλλά και τη δουλειά τους και παράλληλα να βρίσκονται σε συνεχή επαφή με νέες γνώσεις και να ενημερώνονται συνεχώς για τις εξελίξεις στο πεδίο της αρχιτεκτονικής.

Όμως τα Χανιά είχαν και την χαρά να ακούσουν στο τέλος του Αυγούστου την ίδρυση στην πόλη τους μιας Αρχιτεκτονικής Σχολής. Μιας σχολής για την οποίο είχαν προσπαθήσει και αγωνιστεί για περισσότερο από μια δεκαετία, σε συνεργασία με πολλούς κοινωνικούς, πολιτικούς, πολιτιστικούς και αρχιτεκτονικούς φορείς από όλη τη Κρήτη. Πιστεύω ότι η ύπαρξη μιας Αρχιτεκτονικής σχολής σε μια περιοχή δεν αποτελεί μόνο μια τιμή για αυτήν. Αποτελεί μια ευκαιρία, ειδικά για την επαγγελματική, επιστημονική κοινότητα που είναι συνδεδεμένη γνωστικά με αυτήν. Θεωρώ πολύ σημαντικό το γεγονός ότι μια δημόσια σχολή συγκροτεί μια ενεργή κοινότητα (σχετική προς το αντικείμενό της) γύρω της. Αναφέρομαι σε μια ομάδα ανθρώπων (πολιτών και ταυτόχρονα επαγγελματιών) που τροφοδοτείται ουσιαστικά από τη λειτουργία της σχολής και στηρίζεται από αυτήν. Στην προκειμένη περίπτωση, η λειτουργία της Αρχιτεκτονικής Σχολής θα ενισχύσει την αρχιτεκτονική κοινότητα της Κρήτης και θα την υποστηρίξει με επιχειρήματα αλλά και νέες σύγχρονες γνώσεις στο συνεχώς μεταβαλλόμενο γνωστικό της πεδίο. Αυτό θα επιφέρει μια ποιοτική βελτίωση της παρεχόμενης, από τους αρχιτέκτονες, επαγγελματικής τους δραστηριότητας. Είναι γεγονός ότι μια αρχιτεκτονική σχολή σε ένα τόπο προάγει την αρχιτεκτονική και επιτρέπει στον αρχιτέκτονα που ζεί και εργάζεται εκεί να συμμετέχει στο δημόσιο χώρο όχι μόνο ως πολίτης αλλά και ως επαγγελματίας-επιστήμονας, προβάλλοντας ουσιαστικά και διεκδικητικά αυτή την τελευταιά του ιδιότητα.

Μπορεί αυτή η σχολή να μην έχει, στην πρώτη φάση της, την παράδοση και τη δομή άλλων αντίστοιχων που λειτουργούν χρόνια, αλλά έχει την δυνατότητα να σχεδιάσει και να διαπραγματευθεί την παρουσία της στην τοπική κοινωνία και στην αρχιτεκτονική εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς τις προκαταλήψεις, την αδράνεια και την συντηριτικότητα που φέρνει η μακρόχρονη λειτουργία. Αν η σχολή αναλάβει και ένα ουσιαστικό, εξωστρεφή (προς την τοπική κοινότητα) ρόλο [συγκροτώντας τις αναγκαίες στρατηγικές συμμαχίες με αντίστοιχους τοπικούς φορείς και πολιτιστικές ομάδες], ίσως καταφέρει να βελτιώσει την αισθητική για τον αρχιτεκτονικό χώρο της περιοχής και να αποτελέσει ένα σημαντικό πολιτιστικό πόλο. Αν το επιχειρήσει, σε αυτή της τη προσπάθεια θα έχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα. Τους ίδιους τους φοιτητές της. Νέους ανθρώπους 18-23 χρονών που θέλουν να ψάξουν, να ερευνήσουν, να αντιμετωπίσουν με κριτική ματιά την αρχιτεκτονική, να σκεφτούν, να επικοινωνήσουν, να δράσουν, να διεκδικήσουν, να ζήσουν οραματιζόμενοι... Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να προσθέσουμε ότι η ίδρυση της σχολής αρχιτεκτόνων συνοδεύεται από την παράλληλη, με καθυστέρηση ενός χρόνου, ίδρυση της Σχολής Καλών Τεχνών στην ίδια πόλη. Η συνύπαρξη των δύο αυτών σχολών, σε άμεση συνάφεια μεταξύ τους σε ένα τόσο μικρό χώρο, είναι πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα. Αυτή η συνύπαρξη όχι μόνο μπορεί να βοηθήσει την αρχιτεκτονική σχολή να κινηθεί στον πολιτιστικό χώρο των Χανίων αλλά μπορεί να συγκροτήσει μια κρίσιμη σε σημασία πολιτιστική κοινότητα που να ενισχύσει το πολιτιστικό επίπεδο του νησιού... Όλα αυτά τα παραπάνω συνηγορούν προς την άποψη ότι η πόλη των Χανίων ειδικά και η Κρήτη γενικότερα έχει στα χέρια της μια μοναδική ευκαιρία να αναπτύξει μια δραστήρια και παρεμβατική αρχιτεκτονική κοινότητα και να αναπτυχθεί η ίδια σε ένα σημαντικό αρχιτεκτονικό και πολιτιστικό κέντρο. Ας ελπίσουμε ότι θα εκμεταλλευτεί αυτή την ευκαιρία που της δίνεται με τον καλύτερο τρόπο...

Νεκτάριος Κεφαλογιάννης.