Η κατοικία Jonker.

Ο Mphethi Morojele, ήταν ο επιμελητής της συμμετοχής της Νοτίου Αφρικής στην 10η Biennale Αρχιτεκτονικής Βενετίας το 2006. Με τον τίτλο: Μεταξύ ιδιοκτησίας και οικειοποίησης, εξέταζε την μετα-apartheid εποχή, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του σε επεμβάσεις κοινωνικής ενσωμάτωσης και παράλληλα, σε συμβολικές αναπαραστάσεις της νέας πόλης που υποτίθεται ότι θα αναδυόταν δια μέσου της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου και της μνήμης.

Φέτος, το γραφείο του –μέλος του οποίου είναι και ο Luyanda Mphalwa, φυλακισμένος την δεκαετία του ’80 για την πολιτική του δραστηριότητα– από τα ελάχιστα της μαύρης κοινότητας που κάνουν διεθνή καριέρα, επανέρχεται στο προσκήνιο της αρχιτεκτονικής σπουδαιότητας με το σπίτι των 6.200 δολαρίων, μέρος μιας ανάθεσης συνολικά 10 σπιτιών, το οποίο βραβεύτηκε με το Curry Stone Design Prize (βραβείο καινοτόμων υλοποιημένων μελετών που προάγουν τις συνθήκες διαβίωσης). Η μονοκατοικία αυτή, στην οποία στεγάζεται η οικογένεια Jonker, σχεδιάστηκε με προφανή σκοπό την βελτίωση κατοίκησης των οικονομικά πιο αδύνατων τάξεων οι οποίες και συμμετείχαν με εθελοντική εργασία στην υλοποίηση 10 παρόμοιων διώροφων κατοικιών.

Ο Morojele, δημιούργησε έτσι ένα πρότυπο τύπο αυτοστέγασης στα πλαίσια της εννοιολογικής «καθαρότητας» που πρεσβεύει, χρησιμοποιώντας αντί του παραδοσιακού πλίνθου που κόστιζε περισσότερο, ένα δομικό ξύλινο πλαίσιο ενισχυμένο με μεταλλικά ελάσματα και τοίχους από σακούλες με άμμο εκμεταλλευόμενος την αμμώδη περιοχή του Freedom Park, Mitchells Plain στα περίχωρα του Cape Town. Άλλωστε, σύμφωνα και με τον Mpahlwa: «…εάν θέλεις να λύσεις την παγκόσμια επιδημία της στεγαστικής κρίσης δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις συμβατικά υλικά και μεθόδους».

Ο σχεδιασμός εμπνεύστηκε από τις κατασκευαστικές τεχνικές των ιθαγενών με λάσπη και καλάμια και δημιούργησε μια κατοικία που παραμένει δροσερή το καλοκαίρι και ζεστή τον χειμώνα περιορίζοντας την εξάρτηση από το ηλεκτρικό ρεύμα, ενώ η απλότητα του κτίσματος προϋποθέτει ελάχιστη εμπειρία για να ανεγερθεί καθώς δεν απαιτούνται εργαλεία για την κατασκευή του. Οι σακούλες με άμμο καλύπτονται με συρμάτινο πλέγμα και κονίαμα και παρέχουν εξαιρετική ηχητική και θερμική μόνωση ενώ περιορίζουν δραστικά το φαινόμενο κλοπής των υλικών, κάτι πολύ συχνό όταν χρησιμοποιούνταν τούβλα. Οι σωληνώσεις και οι καλωδιώσεις κατευθύνονται από τους ξύλινους ορθοστάτες και επιπλέον το σπίτι είναι εφοδιασμένο με μια ανεμογεννήτρια και ειδική τουαλέτα που μετατρέπει τα ανθρώπινα απορρίμματα σε λίπασμα.  

 
  
Οι Mphalwa και Morojele ελπίζουν η κατοικία τους να προσελκύσει το ενδιαφέρον της κυβέρνησης του Cape Town που αντιμετωπίζει την πρόκληση κατασκευής 350.000 νέων κατοικιών για την κάλυψη του τεράστιου ελλείμματος που έχει δημιουργηθεί, και παράλληλα να μετατοπίσει το κέντρο βάρος της χωρικής ανάπτυξης από τους κερδοσκόπους επιχειρηματίες και κτηματομεσίτες-εργολάβους στους αρχιτέκτονες και στους πολεοδόμους.

Παραδείγματα σαν και αυτό, πέρα από την εξαιρετική σημασία τους σε επίπεδο κοινωνικής συνοχής και ενσωμάτωσης καθώς ενεργοποιούν όλη την κοινότητα για την υλοποίησή τους, επαναφέρουν την αρχιτεκτονική στους πρωταρχικούς της σκοπούς και παράλληλα αποδεικνύουν ότι δεν προαπαιτείται μεγάλος προϋπολογισμός για την δημιουργία αξιόλογης αρχιτεκτονικής.   

Νικόλας Μιτζάλης, Δρ.Αρχιτέκτονας I.U.A.V.-Ε.Μ.Π.