Έξυπνες πόλεις: από την ψηφιακή διακυβέρνηση, στον opensourcing αστικό σχεδιασμό

Φοιτήτρια: Σταματία Ι.Πρίγκου
Επιβλέπουσα: Μαρία Βογιατζάκη
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης_Πολυτεχνική Σχολή_Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης  Ιούλιος 2015

Η συγγραφή αυτής της εργασίας πραγματοποιείται σε μια εποχή όπου οι ψηφιακές τεχνολογίες εμπεδώνουν σταδιακά την κυριαρχία τους στο σχεδιασμό αποσταθεροποιώντας παραδοσιακά σχήματα και πρακτικές και δημιουργώντας την αίσθηση μιας ευρείας αλλαγής παραδείγματος στον τρόπο αναπαράστασης, παραγωγής και βίωσης του χώρου. Παράλληλα, σε μια κοινωνία που βιώνει την οικονομική και κατ'επέκταση την αρχιτεκτονική κρίση, η εργασία αποτελεί ένα έναυσμα για συζήτηση πάνω στη διαχρονική εξέλιξη της πόλης, με το ενδιαφέρον να ξεπερνά το μορφολογικό και αρχιτεκτονικό κομμάτι και με την επανεπίσκεψή της υπό ένα νεό, κοινωνικοπολιτικό πρίσμα, να χαρτογραφεί το όραμα για το επόμενο βήμα στο σχεδιασμό και ανάπτυξη αστικών συστημάτων του μέλλοντος.

Ο αστικός σχεδιασμός έχει ως αντικείμενο τη φυσική μορφή του αστικού χώρου στις κλίμακες μιας αστικής περιοχής ή μιας πόλης. Είναι ένα κράμα τέχνης/επιστήμης που υπηρετεί τη μορφοποίηση της πόλης και του δημόσιου υπαίθριου χωρου της στοχεύοντας στην παραγωγή δημοφιλούς και βιώσιμου χώρου. Ως εκ τούτου, ο αστικός σχεδιασμός μέσα από τις διαδικασίες σύνθεσης του χώρου οφείλει να συνεκτιμήσει και να συγκεράσει πολλές χωρικές συνιστώσες της δημιουργίας του τόπου, όπως η αρχιτεκτονική τόσο των κτιρίων όσο και του τοπίου, οι χρήσεις και οι λειτουργίες του χώρου, η οικονομική βιωσιμότητα των δραστηριοτήτων, η περιβαλλοντική διαχείριση και η βιώσιμη ανάπτυξη. Ο σχεδιασμός και η εξέλιξη των πόλεων διαχρονικά δείχνουν εναλλαγή στις κυρίαρχες σχολές σκέψης, τις θεωρητικές προσεγγίσεις και τις μεθοδολογίες. Ωστόσο, το τέλος του 20ου αιώνα σηματοδότησε μια κρίσιμη καμπή στη σημασία, το ρόλο και την πολυπλοκότητα του σχεδιασμού της πόλης, η οποία σχετίζεται με τις μεγάλες αλλαγές και εξελίξεις στην οικονομία, την κοινωνία και τον χώρο εν γένει.

Η μετάβαση των ψηφιακών εργαλείων στην κλίμακα του αστικού και αρχιτεκτονικού σχεδιασμού δε νοείται πλέον ως μια πρόσφατη επανάσταση. Τα ψηφιακά εργαλεία έρχονται πια αντιμέτωπα με πολύ μεγαλύτερης κλίμακας και πολυπλοκότητας συστήματα προς μοντελοποίηση, έρευνα, σχεδιασμό ή διακυβέρνηση, και γι αυτό το λόγο οφείλουν να ενσωματώνουν ζητήματα που ξεπερνούν τη μορφογένεση και εντοπίζονται στην ίδια τη διαδικασία λήψης αποφάσεων που οδηγούν σε αυτήν. Η εργασία καλείται να εντοπίσει το κατά πόσο η ενσωμάτωσή τους στη μεθοδολογία του αστικού σχεδιασμού και της αρχιτεκτονικής παραγωγής κατορθώνει να απεμπλακεί από την τάση αναζήτησης μιας μοναδικής βέλτιστης λύσης και αντ'αυτού να αναδεικνύει μια χωρική δυναμική, όπου όμοια με τα ψηφιακά μέσα, το περιβάλλον της καθημερινής μας πρακτικής αναγνωρίζεται να είναι το πλέον τεχνολογικά ισχυρό και διαδραστικό πολυμέσο διακίνησης πληροφοριών.

Η εργασία στοχεύει στο να ανοίξει ένα διάλογο μεταξύ των νέων τρόωπν αρχιτεκτονικής παραγωγής, σχέσης δομημένου αστικού περιβάλλοντος και υποκειμένου έχοντας ως μέσο την ψηφιακή τεχνολογία. Προσπαθεί να ανακαλύψει αν μέσα από τη διαχείριση και χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας ως εργαλείων τόσο των αρχιτεκτόνων, όσο και των ίδιων των πολιτών, το δομημένο περιβάλλον, το αρχιτεκτονικό έργο και ο χώρος στον οποίο ενσωματώνονται, νοούνται από το δρων υποκείμενο ως αληθοφανή περιβάλλοντα στα οποία μετέχει ενεργά ή άϋλα δρώμενα που ακόμα χειρίζονται ως κλειστά επιστημονικά πεδία. Επιχειρεί να διακρίνει αν ο αστικός σχεδιασμός εκμεταλλεύεται έτσι τις τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών ώστε να απαντήσει σε μια έντονη κοινωνική απαίτηση που θέλει την πολεοδομία να αναμορφώνεται από μια τυπική διαδικασία λήψης αποφάσεων «από τα πάνω» (top-down), σε μια εν εξελίξει διάδραση «από τα κάτω» (bottom-up) συμμετοχής όπου οι αποφάσεις για ζητήματα του άστεως συνδιαμορφώνονται και εμπλουτίζονται από τη συλλογική ευφυϊα και γνώση.

Τοποθετούμενη σε μια ευρεία προβληματική εξερεύνησης των δυνατοτήτων και κατευθύνσεων των ψηφιακών τεχνολογιών και έχοντας συνείδηση των μηχανισμών ελέγχου που εφαρμόζονται σε παραδοσιακές πρακτικές αστικού σχεδιασμού, η εργασία καλείται να διερευνήσει τις νέες δυνατότητες που προσφέρουν οι ψηφιακές τεχνολογίες στον αστικό σχεδιασμό, να τις παρουσιάσει μέσω ορισμών αλλά και μελετών περίπτωσης και τέλος να αποστασιοποιηθεί με μια κριτική ματιά συνοψίζοντας επιγραμματικά την αλλαγή παραδείγματος στο σύγχρονο αστικό σχεδιασμό.

Η παρούσα εργασία θέτει ως κεντρικό ερευνητικό της ερώτημα αν και με ποιούς όρους μπορεί κανείς να εντοπίσει στον ευρύ σήμερα διάλογο για τις Ψηφιακές και Ευφυείς πόλεις νέες συνθήκες συλλογικότητας και ετερότητας μέσα από τον επαναπροσδιορισμό του αστικού χώρου, καθώς και το κατά πόσο η ευρεία γκάμα ψηφιακών εργαλείων σε συνδυασμό με υπάρχουσες θεωρίες δύναται να παράξουν νέες μορφές και σχέσεις μέσα σε αυτόν. Υπόθεσή μας είναι ότι μια τέτοια προσέγγιση αστικού σχεδιασμού δεν είναι ούτε διχαστική ούτε απόλυτη, αλλά τείνει να συνυφαίνει διαφορετικές απόψεις και προσεγγίσεις σε μια συστημική λογική όπου κυριαρχούν σχέσεις τύπου affect-effect.

Δείτε την εργασία σε pdf (173 σελ.) ΕΔΩ ή στο ακόλουθο flipbook