Βιοκλιματικός σχεδιασμός υπαίθριων χώρων

Παρατηρούμε ότι στις αρχαίες πόλεις όπως πχ. στις Μυκήνες, σημεία της δόμησή της, ήταν βάση βιοκλιματικών αρχών. Αυτό επισημαίνεται σε σημεία της πόλης όπου εκμεταλλευόντουσαν τον άνεμο (κατεύθυνση - ένταση) δημιουργώντας από ανοικτούς χώρους στενές οδούς-διόδους εγκλωβίζοντας την μάζα του αέρα με σκοπό την επιτάχυνσή της και την συγκεκριμένη κατεύθυνσή της (φαινόμενο καναλιού) σε σημείο όπου ήθελαν δημιουργήσουν φυσικό κλιματισμό.

Βέβαια οι περισσότερες αναφορές που έχουμε αφορούν το βιοκλιματικό σχεδιασμό στα κτήρια, με άμεσες όμως συνέπειες στους περιβάλλοντες χώρους και στην πολεοδομία της περιοχής, όπως για τα καμπυλόγραμμα και ευθύγραμμα οικήματα στην Δήλο, στην Ιωνία της Μ. Ασίας ή στην Χαλκιδική όπου εκεί μπορούμε να πούμε αξιοκρατικά ότι η περίπτωση της Ολύνθου χαρακτηρίζεται ως το τελειότερο «ηλιακό Άστυ». Έχοντας όμως αντιληφθεί οι αρχαίοι Έλληνες τα πλεονεκτήματα του ηλιο-προσανατολισμένου σπιτιού, κατασκεύαζαν τα σπίτια τους προσέχοντας να μην σκιάζουν το γειτονικό και χάραζαν τους δρόμους κατά τρόπο τέτοιο που εξυπηρετούσε την αρχή αυτή.

Βιοκλιματικός σχεδιασμός στο τοπίο
Σήμερα ο βιοκλιματικός σχεδιασμός έχει αναπτύξει πολλά και διαφορετικά κριτήρια ανάλογα την υπό μελέτη περίπτωση. Εμείς θα ασχοληθούμε με τον βιοκλιματικό σχεδιασμό στο τοπίο, είτε πρόκειται για αστικό ή περιαστικό δημόσιο υπαίθριο χώρο, είτε για σχεδιασμό σε ιδιωτικό χώρους που συνήθως είναι μικρότερης έκτασης. Στη γενική άποψη του θέματος δεν παρουσιάζονται ιδιαίτερες διαφορές, οι οποίες περιορίζονται κυρίως στην έκταση και στο ανάγλυφο των επιφανειών που μελετάμε.

Σήμερα ο σχεδιασµός ανοιχτών χώρων, µε κριτήριο την άνεση, είναι µια εξειδικευµένη µορφή αστικού σχεδιασµού που στοχεύει στην επίτευξη καλύτερων κοινωνικών συνθηκών στο περιβάλλον της σύγχρονης πόλης εστιάζοντας στις φυσικές ιδιότητες της µικρο-κλίµακας των χώρων αυτών.

Το δομημένο περιβάλλον, ο προσανατολισμός και η γεωμετρία των κτιρίων, η τοπογραφία, η κάλυψη του εδάφους (είτε με βλάστηση, χώμα είτε με δομικά υλικά), τα υλικά, αλλά και τα χρώματα που περιβάλλουν το χώρο διαμορφώνουν το μικροκλίμα της περιοχής, το οποίο μπορεί να διαφέρει σημαντικά μέσα στα όρια της ίδιας περιοχής, καθορίζοντας ταυτόχρονα και τις συνθήκες άνεσης των χρηστών στο χώρο.

Ο σχεδιασμός σε κάθε μελέτη πρέπει να αναπτύσσετε βάση των μοντέλων για σχεδιασμό σε ανοιχτούς χώρους µέσω βιοκλιµατικών αρχών. Θα χρησιμοποιούμε µια κοινή βάση για την ανάλυση των ανοιχτών χώρων στο αστικό περιβάλλον, συνδυάζοντας το φυσικό περιβάλλον (π.χ. µικροκλίµα, θερµική, οπτική και ακουστική άνεση, αστική µορφολογία κ.λ.π.) µε τις απαιτήσεις και την ικανοποίηση των χρηστών.

Βιοκλιματικά κριτήρια
Για την ανάλυση των βιοκλιματικών κριτηρίων πρέπει να χρησιμοποιήσουμε διάφορα μοντέλα και εργαλεία διαφορετικής πολυπλοκότητας με στόχο την καλλίτερη ανάπτυξη των γενικών δεδομένων που απαιτούνται ώστε η μελέτη στην εφαρμογή της να έχει πράγματι τα προσδοκούμενα και επιθυμητά αποτελέσματα.

Αναλύοντας λοιπόν σε πρώτη φάση, τα στοιχεία από τον πλησιέστερο μετεωρολογικό σταθμό σε συνεργασία με αντίστοιχα για την κάθε περίπτωση νομογραφήματα, μεθοδολογίες και μοντέλα και μετά της επιτόπιας καταγραφής στοιχείων, ο μελετητής σχεδιάζει το κάθε σημείο με την μοναδικότητα που ανάγει το ίδιο και σε συνδυασμό με τον περιβάλλον του.

Τα στοιχεία που αναλύονται στην κάθε περίπτωση είναι τα παρακάτω:

• Μικροκλίμα περιοχής
• Θερμική άνεση
• Άνεμος
• Συνθήκες ακτινοβολίας
• Αστικό ανάγλυφο
• Οπτική άνεση
• Ακουστική άνεση
• Χρήσεις περιοχής-σημείου

Όλα τα στοιχεία είναι αλληλένδετα επηρεάζοντας άμεσα και κατά μεγάλο ποσοστό το ένα με το άλλο, όπως για παράδειγμα η οπτική άνεση συνδέεται με το αστικό ανάγλυφο (κτήρια κτλ) ή η θερμική άνεση ενός σημείου καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την ένταση και κατεύθυνση του άνεμου ειδικά όταν συμβαίνει το φαινόμενο καναλιού.

Έχοντας υπόψη τα παραπάνω ο μελετητής αναπτύσσει σχεδιαστικά το τοπίο μέσα από τις οδηγίες που του δίνει η ίδια η περιοχή εκμεταλλευόμενος τις θερμικές και οπτικές ζώνες , ρυθμίζοντας με τις κατάλληλες επιλογές υλικών και όγκων τις συνθήκες ακτινοβολίας και σκίασης, προσαρμόζοντας τους επιμέρους χώρους σε αντιστοιχία με την ακουστικότητα που αναπτύσσουν και μελετώντας την κοινωνική δράση και χρήση της περιοχής μελέτης.

Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο ορθός περιβαλλοντικός και βιοκλιματικός σχεδιασμός των ανοικτών υπαίθριων χώρων και των περιοχών εσωτερικά των πόλεων είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Η επίδραση του μικροκλίματος της περιοχής στις συνθήκες που επικρατούν στους εν λόγω χώρους αλλά ταυτόχρονα και η επίδραση των ανοικτών χώρων στο μικροκλίμα της περιμετρικής περιοχής αποτελούν μία από τις σημαντικότερες αλληλεπιδράσεις που καθορίζουν την άνεση των χρηστών που βρίσκονται στους ανοικτούς χώρους, αλλά και στην ζώνη επίδρασής τους.

Σωτήρης Παπαδάκης - info@outdoordesign.gr