Αθήνα από άλλο... πλανήτη

Είναι ο Ελαιώνας, η πιο υποβαθμισμένη περιοχή της πρωτεύουσας, όπως τον αντιμετώπισε μια ομάδα 10 σπουδαστών της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Ε.Μ.Πολυτεχνείου. Μια πρόταση που έγινε με νεανικό ενθουσιασμό, έμπνευση και κυρίως άποψη για το αύριο των πόλεων. Ακριβώς γι' αυτούς τους λόγους κέρδισε τον πρώτο τιμητικό έπαινο του διεθνούς ιδρύματος κατοικίας και σχεδιασμού (IFHP).

Δύο πύργοι σε σχήμα φύλλου ελιάς σηματοδοτούν τη μελέτη για τον Ελαιώνα

Στον διεθνή φοιτητικό διαγωνισμό για το μέλλον των πόλεων πήραν μέρος 193 ομάδες από όλο τον κόσμο, ανάμεσά τους φοιτητές κορυφαίων πανεπιστημίων, όπως το Κολούμπια, το Χάρβαρντ και το Γέιλ. Το πρώτο βραβείο πήγε στην ομάδα φοιτητών από το Βερολίνο, αλλά ο πρώτος έπαινος αποδόθηκε στους Χριστίνα Αλεξοπούλου, Γεωργία Αποστολοπούλου, Στέλλα-Δανάη Αρμένη, Αθανασία Βασδέκη, Κοσμά Γαβρά, Νικήτα Γκαβογιάννη, Δανάη Δίου, Ιωάννα Πολυμενέα, Χρίστο Σαζό και Χάρι Σγουρίδου, με σύμβουλο τον καθηγητή τους Παναγιώτη Τουρνικιώτη.

«Θυσίες»

Με το βραβείο, τη ζωντάνια τους και κυρίως τις ενδιαφέρουσες απόψεις τους φώτισαν τα γραφεία της «Ε» και κάθησαν γύρω από το μεγάλο τραπέζι των συσκέψεων για να μας μεταφέρουν την εμπειρία τους. Ολοι πήραν μέρος στην κουβέντα, με παρατηρήσεις και συμπληρώσεις, πάντα με φρεσκάδα. Ξεκαθάρισαν όμως από την αρχή ότι οι απαντήσεις αφορούν όλη την ομάδα και δεν ήθελαν να τις χρεωθεί μόνον αυτός ή αυτή που έπαιρνε το λόγο. Το χαρήκαμε και φυσικά το σεβαστήκαμε.

Εικόνες από το μέλλον· και μόνον η Ακρόπολη δίνει το στίγμα του χώρου

Πληροφορήθηκαν την είδηση του διεθνούς διαγωνισμού από ένα blog και αποφάσισαν να θυσιάσουν τις καλοκαιρινές διακοπές τους, παραβλέποντας ακόμα και τον καύσωνα. «Μας άρεσε η ιδέα ότι θα μπορούσαμε να δουλέψουμε μαζί και οι δέκα. Συνήθως τα θέματα που μας δίνουν στη σχολή είναι για δύο το πολύ τρεις σπουδαστές». Μόνον όταν επιλέχθηκαν στην τελική δεκάδα που θα διεκδικούσε τις διακρίσεις διαπίστωσαν ότι ήταν η μόνη ομάδα που δούλεψε ειδικά για τον διαγωνισμό. Οι περισσότεροι συναγωνιστές τους είχαν φέρει τις διπλωματικές τους για τις οποίες είχαν δουλέψει έως και έξι μήνες.

Επέλεξαν τον Ελαιώνα γιατί «είναι ένα αστικό κενό, μια μεταβιομηχανική περιοχή παρόμοια με αυτές που υπάρχουν στις περισσότερες μεγαλουπόλεις. Είναι ένας χώρος που βοηθά στην εξάπλωση της Αθήνας μέσα στον υπάρχοντα ιστό και όχι έξω από αυτόν, όπως συμβαίνει στα Μεσόγεια. Αυτή την εποχή η περιοχή παρουσιάζει μια δυναμική. Μερικοί θεωρούν πως είναι μια από τις λίγες ευκαιρίες να αποκτήσει το κέντρο της Αθήνας ένα μητροπολιτικό πάρκο. Αλλοι θέλουν να τον αξιοποιήσουν με οικονομικούς όρους».

Η πρότασή τους «παντρεύει» τις δύο αυτές προσεγγίσεις, αλλά η «μαγκιά» είναι ο τρόπος που τις αντιμετωπίζουν. «Ξεχάσαμε το κλασικό οικοδομικό τετράγωνο. Στην εποχή του Internet και της εύκολης επικοινωνίας, η πόλη διαλύεται. Μαζί χάνεται και η παραδοσιακή δομή της, δημιουργείται ένα πολυεπίπεδο αστικό τοπίο. Αυτή τη μετάβαση από το χθες στο αύριο την είδαμε στον Ελαιώνα. Η περιοχή έχει τη δική της ιστορία. Το δείχνει η Ιερά Οδός. Εχει όμως και μέλλον και η πρότασή μας τα συνδυάζει ακολουθώντας την εικονική εποχή».

Οι σκέψεις πράξεις

Χρησιμοποίησαν ρευστές φόρμες που έδεσαν στην περιοχή λοφώδη μορφή. Εξαφάνισαν την κυκλοφορία και τα κτίρια και στην εξωτερική επιφάνεια τοποθέτησαν το πράσινο και τους δημόσιους χώρους. Στο πιο κάτω επίπεδο σχεδίασαν τις διαδρομές των μέσων μαζικής μεταφοράς και τις υπόλοιπες χρήσεις. Βλέπουν μίξη των χρήσεων, με βιομηχανίες και κατοικίες να συνυπάρχουν αρμονικά και σε σωστές δόσεις. Αξιοποίησαν τις πτυχώσεις για να δημιουργήσουν κενά και να εξασφαλίσουν φυσικό φωτισμό στα ενδότερα, κυρίως στις ζώνες κατοικίας. Εξηγούν πως «ο φυσικός φωτισμός δεν είναι πάντα απαραίτητος» και αναφέρουν ενδεικτικά χρήσεις όπως το αμφιθέατρο αλλά και το εργοστάσιο ανακύκλωσης.

Εμπνευση και νεανική φρεσκάδα είναι τα χαρακτηριστικά της βραβευμένης εργασίας των 10 σπουδαστών της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πολυτεχνείου

Δεν ήταν το μόνο ευχάριστο ξάφνιασμα. Η ομάδα των 23χρονων σπουδαστών της αρχιτεκτονικής εμφανίζεται κατασταλαγμένη σε πολλά θέματα. Την έχει απασχολήσει το δίπτυχο τεχνολογία-προσωπικές σχέσεις και αισιοδοξεί πως «οι διαπροσωπικές σχέσεις δεν θα σταματήσουν ποτέ», δικαιολογώντας την έμφαση που δίνουν στους δημόσιους χώρους.

Εχουν την αίσθηση της εποχής και επισημαίνουν: «Η αρχιτεκτονική, σε παγκόσμιο επίπεδο, βρίσκεται σε μια ιδιαίτερη στιγμή. Οι υπολογιστές έχουν αλλάξει τα πάντα τα τελευταία χρόνια. Το γρήγορο Internet σου επιτρέπει πλέον να γνωρίζεις τι γίνεται στον κόσμο. Εμείς όμως συνήθως ασχολούμαστε με τα όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα». Το τελευταίο στοιχείο τούς οδήγησε να πάρουν μέρος στον διεθνή διαγωνισμό. «Ξεκινήσαμε για να ζήσουμε την εμπειρία. Διαπιστώσαμε ότι σε ορισμένα θέματα είμαστε πίσω. Αλλά σε άλλα είμαστε μπροστά και ας λένε διάφορα για τα πανεπισήμιά μας». Στέλνουν όμως και ένα άλλο αισιόδοξο μήνυμα, αφού πιστεύουν ότι «το βασικό δεν είναι τα μέσα που σου παρέχει η σχολή, αλλά η όρεξη που διαθέτει ο καθένας μας να γνωρίσει τις εξελίξεις». Και δεν φαίνεται να τους λείπει...

Ξεκάθαρο το στίγμα τους για την Αθήνα και την αρχιτεκτονική, αφού ξέρουν πως η πρωτεύουσα δημιουργήθηκε μέσα από το σύστημα της αντιπαροχής, χωρίς τους αρχιτέκτονες. «Χρειάζεται να πείσουμε πως η αρχιτεκτονική είναι απαραίτητη», επισημαίνουν και μεταφέρουν εικόνες από την παλιότερη επίσκεψη που έκαναν με τη σχολή τους στη Βαρκελώνη. «Αξιοποίησαν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992 και ώς σήμερα παραμένει ξεχωριστή πόλη», μας λένε και προσθέτουν: «Εμείς δεν τα καταφέραμε τόσο καλά. Η εικόνα πρέπει να αλλάξει. Τουλάχιστον έτσι ευελπιστούμε».

Δεν είναι σχήμα λόγου, αφού το απέδειξαν με την εμπνευσμένη -και με τη «βούλα»- πρότασή τους για τον Ελαιώνα. Μια ιδέα που «βάζει τα γυαλιά» στους μανδαρίνους που σχεδιάζουν επί χρόνια χωρίς έμπνευση και ψυχή. Μήπως έπρεπε να παραμερίσουμε όλοι και να δώσουμε προτεραιότητα σε τέτοιους εικοσάρηδες;

ΧΑΡΑ ΤΖΑΝΑΒΑΡΑ

(με την ευγενική παραχώρηση της συγγραφέως)