...ανοιχτή διαμαρτυρία

Υποτίθεται ότι οι αρχιτέκτονες είναι (κάτι σαν μηχανικοί)…Οι έλληνες αρχιτέκτονες «μηχανικοί»…έχουν τεράστιο μερίδιο ευθύνης για το ότι πήραν φωτιά τα περισσότερα χωριάτικα σπίτια.

Τα παραπάνω λόγια προέρχονται από τον κύριο Νίκο Ράπτη, εισαγωγικά ενός καταγγελτικού κειμένου στην εφημερίδα Κυριακάτικη Αυγή (16/9/2007, σ.49) με τίτλο: «Ξαναχτίστε τα χωριά, σωστά αυτή τη φορά!» το οποίο -εκφράζοντας ίσως και μεγάλη μερίδα μηχανικών- καταφέρεται ενάντια στους αρχιτέκτονες.

Η επίθεση αυτή βέβαια, καταφέρεται και ενάντια στην Αρχιτεκτονική κυρίως από μια μερίδα ανθρώπων που την θεωρούν περιττή στα πλαίσια μιας αέναης διελκυστίνδας όπου στο ένα άκρο βρίσκεται ο μηχανικός-εργολάβος και στην άλλη ο πελάτης με κοινό και κύριο στόχο την μεγιστοποίηση του κέρδους. Δεν είναι απλά ένα σημάδι των καιρών, αλλά μια συστηματική πορεία μετάλλαξης κατά την οποία το επάγγελμα ιδιαίτερα του πολιτικού μηχανικού, αλλά και του αρχιτέκτονα απομειώνεται σε επίπεδο τυποποιημένης μαζικής εφαρμογής και παραγωγής όπου η ποιότητα, η νεωτερικότητα, αλλά και η ευφυΐα όπως έλεγε ο Campo Baeza εξαφανίζονται για χάρη του εύκολου κέρδους και μιας ανώδυνης συγκαταβατικότητας  με τον πελάτη.

Θα συμφωνήσω με τον κύριο Ράπτη στο ότι ο Αρχιτέκτονας δεν είναι μηχανικός. Αυτό ισχύει άλλωστε μονάχα στην Ελλάδα (ο τίτλος Αρχιτέκτων μηχανικός). Οι γνώσεις δομικής μηχανικής και στατικής εμπεριέχονται στον τίτλο του αρχιτέκτονα ο οποίος φυσικά δεν έχει το μονοπώλιο της αισθητικής, όπως γράφει ο κύριος Ράπτης αφού τουλάχιστον στην Ελλάδα η πλειοψηφία του κτιριακού πλούτου στο ιστορικό διηνεκές είναι απόρροια κυρίως μηχανικών, πολιτικών και μη.

Ο Αρχιτέκτονας, ο οποίος πιστεύω ότι έχει τις λιγότερες ευθύνες αναλογικά, (συνήθως δεν υπάρχει ισότιμη συνεργασία της αρχιτεκτονικής στις διαδικασίες και στις συνθήκες που διαμορφώνουν τις ανάγκες και τις προτεραιότητες) περικλείει τα λιγοστά απομεινάρια αξιοπρέπειας, επιστημονικότητας και τέχνης που πολλοί θέλουν να εξοβελίσουν για χάρη του τσιμέντου, του μοναδικού ίσως υλικού που γνωρίζουν και εφαρμόζουν. Το πώς βέβαια είναι συχνά μια κωμική, αν όχι τραγική ιστορία. Παραπέμπω τον κύριο Ράπτη στους μεγάλους μαέστρους του τσιμέντου όπως ο Oscar Niemeyer, ο Tandao Ando ή ο αείμνηστος Louis Kahn που παρεπιμπτόντως είναι αρχιτέκτονες.

Επανερχόμενος όμως στις προτάσεις του άρθρου διερωτώμαι: Είναι δυνατόν εις χάριν της αντισεισμικότητας να αλλοιώσουμε όλη την πολιτιστική κληρονομιά μας τσιμεντοποιώντας τα πάντα; Αντισεισμικά υλικά άλλα δεν υπάρχουν? Το ξύλο, το σίδερο ακόμα και η πέτρα με την κατάλληλη δόμηση μπορούν να δημιουργήσουν αντισεισμικές κατοικίες, αρκεί να υπάρχει η κατάλληλη τεχνογνωσία.

Το εξωφρενικό στο κείμενο του κυρίου Ράπτη όμως είναι η πρόταση ότι:…«το σπίτι είναι ένα μπετονένιο κουτί»!! Μια φράση αδιανόητη για όσους έχουν σπουδάσει αρχιτεκτονική ή ακόμα και μηχανική. Αποδέχομαι την καταλυτική επίδραση του ελευθέρου επαγγέλματος που ασκεί τρομαχτικές πιέσεις όμως το κείμενο του κ.Ράπτη αναδεικνύει εκπαιδευτικά λάθη αλλά και μια ολόκληρη αντίληψη γύρω από την Αρχιτεκτονική και τους αρχιτέκτονες με σκοπό ίσως την περισσότερο μείωση των δικαιωμάτων τους και την γενικότερη περιθωριοποίησή τους. Ασφαλώς και έχουν γίνει και γίνονται λάθη από αρχιτέκτονες όμως δεν μπορεί η Αρχιτεκτονική και η Τέχνη να είναι περιττή για ορισμένους που θέλουν την Ελλάδα καθηλωμένη στην μιζέρια του ευτελούς και του υπερκέρδους, και σ’ ένα άθλιο κτιριακό απόθεμα αποτέλεσμα κυρίως «μηχανικών» που για δεκαετίες αναπαραγάγουν μια κάκιστη τυποποιημένη πολυκατοικία και μια άλλο τόσο αντιαισθητική μονοκατοικία (ελάχιστες οι εξαιρέσεις).

Πιστεύω ιδιαίτερα σήμερα στην εποχή των ριζικών αναδιαρθρώσεων της παιδείας και της μετάλλαξης ακόμα και του επαγγέλματος του αρχιτέκτονα, ότι όλοι οι συνάδελφοι και οι φίλοι της Αρχιτεκτονικής θα πρέπει να συσπειρωθούν και να αντισταθούν σε εκείνους που εμμένουν στην αναπαραγωγή των παθογενειών της χώρας μας.    

Νικόλας Μιτζάλης - Δρ.Αρχιτέκτων μηχανικός I.U.A.V.-Ε.Μ.Π.