Τα κτήρια του Νικολάου Μητσάκη στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία

Στη συνεδρίαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, στις 25 Φεβρουαρίου 2010, τα μέλη του Συμβουλίου γνωμοδότησαν κατά πλειοψηφία υπέρ του μη χαρακτηρισμού ως διατηρητέων μνημείων του Υπόστεγου Γυμναστικής, του διώροφου κτηρίου και του ισόγειου κτίσματος λουτρών στον περιβάλλοντα χώρου του διατηρητέου κτηρίου της Μαρασλείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας επί των οδών Μαρασλή, Αλωπεκής και Σουηδίας, έργα του γνωστού αρχιτέκτονα Νικολάου Μητσάκη. Τα ίδια κτήρια είχαν εξετασθεί σε παλαιότερη συνεδρίαση του Συμβουλίου, το 2008, κατά την οποία τα μέλη είχαν γνωμοδοτήσει υπέρ του χαρακτηρισμού ως διατηρητέων μνημείων των παραπάνω κτηρίων.

Τα τρία κτήρια σχεδιάστηκαν από τον Ν. Μητσάκη και κτίστηκαν τη δεκαετία του 1930 για να καλύψουν ανάγκες των μαθητών. Τα σχολικά κτήρια, όπως είναι γνωστό, όφειλαν να έχουν υπόστεγο γυμναστικής, λουτρά, σχολικό κήπο, κρήνες κ.ά. Συμπλήρωσαν δηλαδή τα κεντρικά κτήρια, το νεοκλασικό κτήριο του Δημ. Καλλία και το κτήριο της δεκαετίας του 1920 των Νικολαϊδη και Μητσάκη. Επιπλέον ο Ν. Μητσάκης δημιούργησε ένα κτήριο, το διώροφο, για να καλύψει τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες των διδακτηρίων. Όλα μαζί αποτελούν ένα ενιαίο και αναπόσπαστο σύνολο. Τα εν λόγω κτήρια διέπονται από τις αρχές του μοντέρνου κινήματος και είναι διεθνώς γνωστά, συμπεριλαμβάνονται μάλιστα στον κατάλογο του DO.CO.MO.MO. με τα πιο σπουδαία δείγματα του μοντέρνου κινήματος.

Η νέα γνωμοδότηση του ΚΣΝΜ απαξιώνει και θα οδηγήσει στην κατεδάφιση τριών τόσο σημαντικών για την αρχιτεκτονική, ιστορική και πολεοδομική τους αξία κτήρια, σε μια περίοδο μάλιστα που ΥΠΠΟΤ, ΥΠΕΚΑ, εκπαιδευτικά ιδρύματα, σύλλογοι και πολίτες κάνουν αγώνα για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της δεκαετίας του 1930.

Η ανάγκη στέγασης του 15^ου δημοτικού σχολείου δεν πρέπει να αντιμετωπισθεί με την κατεδάφιση των εν λόγω κτηρίων. Τουναντίον, απαιτείται η διατήρηση τους για την προστασία της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς, όταν μάλιστα αυτά βρίσκονται στον περιβάλλοντα χώρο του διατηρητέου κτηρίου της Μαρασλείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας του αρχιτέκτονα Δημ. Καλλία και ομοίως του διατηρητέου κτηρίου των Νικολαϊδη - Μητσάκη. Σημειωτέον ότι, όπως προβλέπεται από το άρθρο 24 του Συντάγματος (παράγραφοι 1 και 6), τη Σύμβαση της Γρανάδας του 1985 για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Ευρώπης που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 2039/1992 (άρθρα 1 και 7) και το άρθρο 10 (παράγραφοι 3 και 4) του νόμου 3028/2002 για την προστασία των αρχαιοτήτων και της πολιτιστικής κληρονομιάς όπως έχουν ερμηνευτεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας (βλέπετε, μεταξύ άλλων, και τις 2540/2005, 2231/2006 ΣτΕ) πρέπει όχι μόνον να μην γίνονται ενέργειες που να βλάπτουν αμέσως ή εμμέσως τα μνημεία, τα αρχιτεκτονικά σύνολα ή τον περιβάλλοντα χώρο τους τόσο αισθητικά όσο και υλικά, αλλά αντιθέτως να λαμβάνονται θετικά μέτρα που να αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος τα ακίνητα μνημεία χώρου.

Κατά συνέπεια η διατήρηση και η μη κατεδάφιση των παραπάνω σημαντικότατων κτηρίων του Ν. Μητσάκη, που τελούν σε απόλυτη αρμονία με τα προαναφερθέντα διατηρητέα κτήρια των Δ. Καλλία και Ν. Μητσάκη-Νικολαϊδη και βρίσκονται στον περιβάλλοντα χώρο τους, συγκροτούντα ενιαίο σύνολο με αυτά, είναι απολύτως επιβεβλημένη. Τούτο διότι διαφορετικά θα θιγεί ανεπανόρθωτα το προστατευτέο σήμερα αρχιτεκτονικό σύνολο και θα μεταβληθεί η σχέση μεταξύ των ήδη διατηρητέων κτηρίων, των υπό κρίση κτηρίων του Ν. Μητσάκη (Υπόστεγο Γυμναστικής, διώροφο κτήριο και ισόγειο κτίσμα λουτρών) και του περιβάλλοντος αυτά χώρου και θα διαταραχθεί η εικόνα του σημερινού αρμονικού συνόλου αυτών. Η κατά πλειοψηφία δε κρίση του Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων στις 25 Φεβρουαρίου 2010 αντίκειται στις ανωτέρω συνταγματικές, και υπερνομοθετικού χαρακτήρα διατάξεις αλλά και στον νέο αρχαιολογικό νόμο, που προστατεύει εξίσου με τα αρχαία και τα νεότερα μνημεία (πρβλ. αντ'άλλης, την ΣτΕ 2338/2009), ώστε να αναδεικνύεται η διαχρονική διάσταση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ως εκ τούτου θα πρέπει το όλο θέμα να επανεξεταστεί. Ειδικότερα δε, η MOnuMENTA που τάχθηκε με σειρά ενεργειών υπέρ του χαρακτηρισμού ως διατηρητέων μνημείων των παραπάνω κτηρίων,  πιστεύει ότι θα πρέπει να γίνει μία πλήρης μελέτη που θα λάβει υπόψη τις πραγματικές ανάγκες των μαθητών, τις δυνατότητες του χώρου από πλευράς χωροθεσίας και συμβατότητας με τα ενυπάρχοντα διατηρητέα κτήρια, συμπεριλαμβανομένων των υπό κρίση κτηρίων του Ν. Μητσάκη και στην αναζήτηση και παράθεση εναλλακτικών λύσεων συμπεριλαμβανομένης και της εξεύρεσης άλλου χώρου στον οποίο είναι εφικτή η σύννομη πολεοδομικά και πολιτιστικά οικοδόμηση του 15^ου Δημοτικού Σχολείου.

Τα graffities των μαθητών στους τοίχους του υπόστεγου γυμναστικής που ζητούν την κατεδάφιση των είναι δυνατόν να υποδηλούν τις ανάγκες που έχει το Σχολείο και να δημιουργούν συναισθηματική φόρτιση, αλλά δεν μπορούν να οδηγήσουν την Πολιτεία σε μια κατεύθυνση απαξίωσης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, την οποία σήμερα έχουμε ανάγκη περισσότερο από οποτεδήποτε άλλοτε.

H ΜΟnuΜΕΝΤΑ τέλος, μεταξύ των άλλων ενεργειών της, ζήτησε με επιστολή της από τον Υπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού να αναπέμψει το θέμα στο ΚΣΝΜ προς νέα κρίση ώστε να ληφθούν υπ' όψιν στοιχεία τα οποία ενδεχομένως δεν αξιολογήθηκαν στην τελευταία συνεδρίασή του.

MOnuMENTA