Προσαρμογή του ορισμού των αυθαιρέτων με τη διεθνή νομοθεσία

Προτάσεις του Θανάση Ζούλια, αρχιτέκτονα -πολεοδόμου

Δημοσιεύθηκε στον (6 Δεκ 2010)  τύπο μια απόφαση του ΣΤΕ που έκρινε αντισυνταγματική μια τακτοποίηση ημιυπαιθρίων χώρων σε κάποιο  κτίριο   στην Ερμούπολη Σύρου. Στη σχετική φωτογραφία της Ελευθεροτυπίας  (που δεν γνωρίζω αν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα) έδειχνε σαν ημιυπαίθριο,  ένα εξώστη κλεισμένο με τζαμαρίες ΠΟΥ ΦΥΣΙΚΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΗΜΙΥΠΑΙΘΡΙΟΣ. Αυτό μας δείχνει ότι ακόμα και αν η φωτογραφία είναι φωτογραφία αρχείου, μεγάλο μέρος των δημοσιογράφων (μήπως και των δικαστών?) αγνοεί ακόμα τι είναι ο ημιυπαίθριος και ποια ακριβώς  είναι η «αυθαιρεσία» τους.     

Πολλοί άρχισαν να μιλάνε  πάλι για τις αδικαιολόγητες παρεμβάσεις του ΣΤΕ στην πολεοδομική πρακτική, κάποιοι άλλοι άρχισαν να το δικαιολογούν κλπ.

Προσωπικά πιστεύω ότι η συνεχιζόμενη σύγχυση στα θέματα αυτά οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην σύγχυση που υπάρχει σχετικά με τον ορισμό της αυθαίρετης δόμησης στην χώρα μας σε σχέση με τον ορισμό της στις περισσότερες Ευρωπαικές και άλλες χώρες.(1)

Εχω αναφερθεί πολλές φορές σε προηγούμενα άρθρα μου, στην αδικαιολόγητη (τουλάχιστον από επιστημονική άποψη) διεύρυνση του ορισμού της αυθαίρετης δόμησης που έγινε την περίοδο 2000-2003 στην πολεοδομική νομοθεσία. Με σχεδόν δόλιες προσθήκες λέξεων, τίτλων, συνδέσμων και αποσπασματικών μικροφράσεων, αλλοιώθηκε το πνεύμα της ισχύουσας μέχρι τότε νομοθεσίας με τρόπο που ενδεχομένως δεν ήταν δυνατόν να γίνει αντιληπτός άμεσα από τους εκπροσώπους μας στην Βουλή.

Αποτέλεσμα αυτών των προσθηκών είναι να υπάρχει σήμερα η δυνατότητα να χαρακτηρισθεί σαν αυθαίρετη δόμηση κάθε μικροαλλαγή που ξεφεύγει από τα σχέδια της αδείας, ακόμα και αν γίνεται από τον ίδιο μηχανικό - μελετητή που είχε εκπονήσει τη μελέτη των σχεδίων της αδείας. Αυτή η υπερβολική αυστηρότητα (προφανώς παράλογη), αιτιολογείται  για δήθεν «λόγους προστασίας του περιβάλλοντος» και βέβαια δε λαμβάνει υπ' όψη ότι σε πολυάριθμες χώρες που δεν ισχύει καν παρόμοια νομοθεσία, το περιβάλλον τους (δομημένο, φυσικό, πολιτιστικό) στην πράξη προστατεύεται ασυγκρίτως αποτελεσματικότερα. Αντίθετα στη χώρα μας, η παράλογη αυτή αυστηρότητα, πέρα από την ελάχιστη αποτελεσματικότητά της,  δημιούργησε πολύ συχνά συνθήκες διαπλοκής μεταξύ των διαφόρων παραγόντων της διαδικασίας παραγωγής δομημένου χώρου (υπεύθυνοι υπηρεσιών, μηχανικοί, ιδιώτες) και είχε σαν αποτέλεσμα παράνομες «παράπλευρες» διαδικασίες (οικονομικής φύσης κυρίως), όχι  μόνο για τη συγκάλυψη κάποιων πραγματικών αυθαιρεσιών (βλ. σημείωση 1), όσο κυρίως για την εξασφάλιση των αυτονόητων δικαιωμάτων κάποιου ιδιώτη που επενδύει ότι έχει και δεν έχει για να κτίσει το σπίτι του (ανεκτή ταχύτητα  εξυπηρέτησης στην αδειοδότηση ή τα άλλα αιτήματά τους, παροχή συμβουλών και κατευθύνσεων σχετικών με τη δαιδαλώδη νομοθεσία, ομαλή υποστήριξη της διαδικασίας υλοποίησης ενός έργου και με  κορυφαίο βέβαια θέμα την ηλεκτροδότηση ενός κτιρίου ή την άδεια λειτουργίας της επιχείρησής του).

Αυτή η αλλοίωση των ορισμών για την αυθαίρετη δόμηση, πρωτοφανής για τα παγκόσμια δεδομένα έχει δημιουργήσει μια τεράστια σύγχυση. Είναι σχεδόν αδύνατο να συνομιλήσουμε σε ξένα φόρα με συναδέλφους μας και να τους εξηγήσουμε ποια είναι και που βρίσκονται τα «εκατομμύρια» αυθαίρετα που αναφέρουν κάποια δημοσιεύματα.

Για το ξεπέρασμα του αδιεξόδου που έχει δημιουργηθεί με το ΣΤΕ, νομίζω ότι το Υπουργείο αλλά και οι φορείς των μηχανικών (ιδίως το ΤΕΕ, ο ΣΑΔΑΣ και ο Σύλλογος Πολιτικών μηχανικών) , οφείλουν να ξεκαθαρίσουν τις βασικές έννοιες σχετικά με την πραγματική αυθαίρετη δόμηση στη χώρα μας. Στην προσπάθειά μου να συμβάλλω,  στα πλαίσια των δυνατοτήτων μου, στη διαδικασία αυτή, παραθέτω ορισμένες προτάσεις μου ξεκινώντας από τους διεθνείς ορισμούς της αυθαίρετης δόμησης σε σχέση με τον ορισμό για τις υπερβάσεις ή επιμέρους παρανομίες ενός κτίσματος.

Διεθνής ορισμός αυθαιρέτου κτίσματος : Γενικά, σχεδόν σε όλο τον πλανήτη γη, αντιλαμβάνονται  σαν αυθαίρετο  κτίσμα ή κατασκευή , τις  προχειροκατασκευές  που γίνονται  σε σύντομο χρονικό διάστημα , (αφού η μόνιμη προϋποθέτει  μεγάλο χρονικό διάστημα με ανοχή και άρα συνενοχή της πολιτείας) που κτίζονται χωρίς άδεια, ενώ από την ισχύουσα νομοθεσία υπόκειται σε υποχρέωση έκδοσης αδείας.

Έτσι σαν αυθαίρετα,  στους ευρωπαϊκούς και παγκόσμιους ορισμούς,(1),  αντιλαμβάνονται  τα

-gecekondu  (έτσι ονομάζουν οι καρντάσηδες φίλοι μας τα αυθαίρετα της μίας νύκτας (gece), που κατασκευάζονται στα περίχωρα πόλεων από πρόχειρα υλικά (τενεκεδογειτονιές - gecekondu mahallesi) με την "ανοχή" αστυνομίας και κράτους για την αντιμετώπιση της εσωτερικής μετανάστευσης φτωχών και άνεργων κατοίκων της επαρχίας και της ραγδαίας αύξησης του πληθυσμού. Ένα πολύ σημαντικό τμήμα της σημερινής Κωσταντινούπολης-Ιστανμπούλ έχει κατασκευασθεί με τις διαδικασίες των gecekondu mahallesi.
- bidonvilles, slums, las favelas- the villas miseria - πρόκειται επίσης για πρόχειρες κατασκευές, λαμαρινόσπιτα, σπίτια από χωματόπλινθους, τενεκεδοκατασκευές για "κοπρόσκυλα" που κατασκευάζονται στα περίχωρα πόλεων συχνά με την ανοχή του κράτους.

Για την κατασκευή των πρόχειρων αυτών κατασκευών, συχνά οι ιδιοκτήτες τους χρηματίζουν τις ντόπιες αρχές ασφαλείας (διαφθορά) και βέβαια δεν έχουν καμία άδεια, ούτε μελέτες μηχανικών, ασφαλιστικές και φορολογικές εισφορές κλπ.Δεν συνδέονται με τα δίκτυα κυρίως λόγω ασφαλείας των πρόχειρων αυτών κατασκευών. Συνήθως σε εκλογικές περιόδους γίνονται κάποιες νομιμοποιήσεις και σταδιακή ενσωμάτωση στη " χρηστή κοινωνία". Στο Rio de Janeiro το 2008 υπήρχαν 968 φαβέλες στις οποίες κατοικεί πάνω από το 1/3 του αστικού πληθυσμού.

Παρόμοιες αυθαίρετες κατασκευές υπήρχαν και στην Ελλάδα την εποχή των φοιτητικών μου χρόνων, (πρό Τρίτση), σε περιοχές όπως το Πέραμα, το Μπραχάμι, τα Λιόσια, τα Τουρκοβούνια κλπ. Θυμόμαστε μάλιστα τους "αριστερούς" της παρέας να αφιερώνουν τις διπλωματικές τους εργασίες στην κοινωνική ανάγκη νομιμοποίησης τους.

Σήμερα είναι άγνωστος ο αριθμός αυτών των πραγματικών αυθαιρέτων στη χώρα μας , αφού με βάση την ελληνική νομοθεσία, όπως αλλοιώθηκε και ισχύει σήμερα , τα έχουν «ανακατέψει» ακόμα και με αλλαγές στην εσωτερική διαρρύθμιση, ενός κτιρίου. Με βάση τη λογική αυτή ονομάζουν αυθαίρετους τους ημιυπαίθριους ή την αλλαγή χρήσης μιας υπόγειας αποθήκης σε κατοικήσιμο χώρο. 

Βέβαια από τη στιγμή που η πολεοδομική νομοθεσία επιμένει για τους δικούς της (φοροεισπρακτικούς?) λόγους να χρησιμοποιεί τον ορισμό «αυθαίρετο» για τις κατασκευές αυτές , ΔΙΚΑΙΩΣ το Συμβούλιο της Επικρατείας, με βάση τους δικούς του ορισμούς και κανόνες για την αυθαίρετη δόμηση σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο Σύνταγμά μας δεν τους αναγνωρίζει σα νόμιμους.
 
Θα πρέπει λοιπόν να γίνει ΑΜΕΣΑ στην πολεοδομική μας νομοθεσία ΡΗΤΗ διάκριση της πραγματικής αυθαίρετης δόμησης, σύμφωνα με τις παγκόσμιες αντιλήψεις που περιγράψαμε παραπάνω και των παραβάσεων, παρανομιών, υπερβάσεων μιας κατασκευής με άδεια που προτείνω να προσδιορίζονται πλέον σαν παραβατικά κτίσματα. Πρόκειται για κτίρια που ενώ κτίσθηκαν κανονικά με άδεια, έχουν κάποιες υπερβάσεις σε σχέση με τα εγκεκριμένα ή έχουν στοιχεία που αντίκεινται σε κάποιον κανονισμό. Πχ κλιμακοστάσιο πλάτους 1.00 μ ενώ ο κτιριοδομικός επιβάλλει 1,20, μία έξοδο ασφαλείας σε χώρο συνάθροισης κοινού (ενώ ο κανονισμός πυρασφαλείας απαιτεί τουλάχιστον δύο, υπέρβαση σε κάποια σημεία του εγκεκριμένου όγκου και ιδεατού στερεού, εξώστες μεγαλύτερους των επιτρεπομένων , κλείσιμο κάποιου ημιυπαιθρίου χώρου, αλλαγή χρήσης κάποιου βοηθητικού χώρου που φαίνεται στην άδεια, άρα αύξηση του κατοικήσιμου χώρου. Είναι προφανές ότι οι αλλαγές αυτές, εντός του εγκεκριμένου και προβλεπόμενου από το νόμο όγκου, ΔΕΝ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΣΕ ΤΙΠΟΤΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΔΗΘΕΝ ΝΟΜΙΜΟΥΣ ΓΕΙΤΟΝΕΣ αφού αυτοί έχουν ήδη (με την επιλογή του οικοπέδου τους και των όρων δόμησης της περιοχής τους) αποδεχθεί ένα κτίριο με τον προβλεπόμενο από το νόμο όγκο του στην θέση αυτή.

Στα κτίσματα αυτά επιβάλλονται βέβαια (και μόνο για τα τμήματα που είναι παράνομα) τα προβλεπόμενα πρόστιμα, απαιτείται προσαρμογή των τμημάτων αυτών στα προβλεπόμενα από τη νομοθεσία ή απαιτείται να ρυθμίζονται σύμφωνα με τη νομοθεσία και ανάλογα με την περίπτωση (ρύθμιση για 40 χρόνια, τακτοποίηση, νομιμοποίηση με μεταφορά ΣΔ κλπ κλπ). Τα υπόλοιπα τμήματά των κτισμάτων αυτών, εξακολουθούν να θεωρούνται νόμιμα και αντιμετωπίζονται σαν τέτοια.

Παραπομπές

[1] ΟΡΙΣΜΟΙ (από την WIKIPEDIA και Λεξικά)

GECEKONDU
Du turc gece (nuit) et konmak (se poser), un gecekondu, mot à mot « il s'est posé cette nuit », désigne en Turquie une habitation construite sans permis de construire ou, par extension, un quartier entier composé de ce type d'habitation, un bidonville. Une partie non-négligeable de la ville d'İstanbul aurait ainsi été construite sans permis.

BIDONVILLE
Un bidonville est un ensemble plus ou moins vaste d'habitats précaires, où la misère est concentrée, donc ou jaquet est né. La qualité de l'habitat y est singulièrement pauvre tout comme jaquet, et certaines habitations sont constituées de matériaux de récupération (cartons, plastiques, tôles, ...).
Certains grands bidonvilles peuvent être constitués de plusieurs quartiers et s'étendre sur une très grande superficie. Généralement bâtis sur des terrains où leur présence est illégale ou seulement tolérée, les habitants sont soit des squatteurs, soit louent leur propriété à ceux qui les ont précédés, parfois à des tarifs exorbitants.

LA FAVELA
Une favela désigne actuellement les bidonvilles brésiliens (quartiers pauvres). Il s'agit de quartiers situés sur des terrains occupés illégalement, le plus souvent insalubres (marécages, pentes raides des collines), et dont les habitations sont construites avec des matériaux de récupération. Les plus connues et les plus étendues se trouvent dans la ville de Rio de Janeiro, qui en compte près de 968 (2008) et rassemble le tiers de la population urbaine.

SLUM
A slum, as defined by the United Nations agency UN-HABITAT, is a run-down area of a city characterized by substandard housing and squalor and lacking in tenure security. According to the United Nations, the proportion of urban dwellers living in slums decreased from 47 percent to 37 percent in the developing world between 1990 and 2005.[3] However, due to rising population, the number of slum dwellers is rising. One billion people worldwide live in slums[4] and the figure will likely grow to 2 billion by 2030.[5]
The term has traditionally referred to housing areas that were once relatively affluent but which deteriorated as the original dwellers moved on to newer and better parts of the city, but has come to include the vast informal settlements found in cities in the developing world.[6]

VILLA MISERIA
A villa miseria is a form of shanty town or slum found in Argentina, mostly around the largest urban settlements. The term is a compound noun made of the Spanish words villa "village, small town" and miseria "misery, dejection". The name was adopted from Bernardo Verbitsky's 1957 novel Villa Miseria también es América ("Villa Miseria is also [a part of] America").
These settlements consist of small houses or shacks made of tin, wood, and/or other materials (whatever can be found). The streets are usually not paved - narrow internal passages may communicate the different parts. The villas miseria have no sanitation system, though there may be water pipes passing through the settlement. Electric power is sometimes taken directly from the grid using illegal connections (which are perforce tolerated by the power companies).

ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ
(Ετυμολογικό Λεξικό Γ.Μπαμπινιώτη και Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας του ίδιου)
Αυτοεκλεγμένος, αυτοδιορισμένος, προιόν ελεύθερης βούλησης, αυτός που δεν ακολουθεί τους κανόνες αλλά ενεργεί σύμφωνα με προσωπικές επιθυμίες και προτιμήσεις, κτίσμα που κτίσθηκε παράνομα.