(105.11) Δίκτυο πολιτιστικών χώρων στα Άνω Πετράλωνα

Φοιτήτριες: Γεωργουλή Δανάη, Γλύκα Φιλία, Φραντζή Ειρήνη
Επιβλέποντες: Σεβαστάκης Δημήτρης, Τσιράκη Σοφία
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Ημερομηνία παρουσίασης : Φεβρουάριος 2011

Προτείνεται ένα δίκτυο πολιτιστικών χώρων που θα παραλάβει ροές και θα οργανώσει τις κινήσεις. Δημιουργούνται δύο πόλοι (εργαστήρια) και ενδιάμεσοι σταθμοί που οργανώνουν το δίκτυο (υπαίθριες διαμορφώσεις-βιβλιοθήκη-καφενείο).

Αφετηρία της εργασίας αποτελεί ο τόπος, τα Πετράλωνα.  Πρόκειται για περιοχή κατοικίας, με χαμηλή δόμηση μικρής ιδιοκτησιακής κλίμακας. Βρίσκεται στο σβήσιμο του λόφου Φιλοπάππου και συνορεύει με τον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης, το Θησείο, το Ρουφ, τον Ταύρο και το Κουκάκι. Η περιοχή οριοθετείται από ισχυρούς οδικούς άξονες, την οδό Πειραιώς, την οδό Καλλιρόης και τον περιφερειακό του Φιλοπάππου.

Η μελέτη επικεντρώνεται στα Άνω Πετράλωνα. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στην έλλειψη ισχυρού χαρακτήρα σε σχέση με τις γειτονικές περιοχές (ιστορικό φορτίο που φέρει η περιοχή της Ακρόπολης, ψυχαγωγικοί πόλοι Θησείου και Γκαζιού, γεωλογική έξαρση λόφου), στην ποικιλία ποιοτήτων κατοίκησης συγκριτικά με τα Κάτω Πετράλωνα, καθώς και στην ιδιάζουσα σχέση της με το λόφο Φιλοπάππου. Αξίζει να σημειωθεί η αμηχανία της πόλης ως προς το λόφο, καθώς η πλευρά προς τα Άνω Πετράλωνα δεν είναι οργανωμένη και ενεργή σε αντίθεση με αυτήν προς την Ακρόπολη.

Ως σημεία ενδιαφέροντος εντοπίζουμε τη ζώνη των πέτρινων (προγραμματικές κατοικίες επί Φρειδερίκης για στέγαση προσφύγων, 1954-56), σε άμεση σχέση με τη νησίδα των σχολείων (πεζόδρομος οδού Τρώων) και την εργατική  πολυκατοικία του Ασύρματου της Ε. Βασιλικιώτη (1967), αλλά και υπολείμματα προσφυγικών κατοικιών διάσπαρτα στην πόλη και στις υπώρειες του λόφου. Σε αυτά τα σημεία διακρίνουμε όρους γειτονιάς με ενδιαφέρουσα τη σχέση δημόσιου- ιδιωτικού, είτε αυτή είναι σχεδιασμένη είτε αυτοσχέδια. Αυτούς τους όρους γειτονιάς επιχειρούμε να μεταφέρουμε στην πόλη σε μια προσπάθεια ενίσχυσης του δημόσιου χώρου και δημιουργίας ενός ενιαίου συστήματος.

Προτείνουμε ένα δίκτυο ήπιων επεμβάσεων που θα οργανώσει τις κινήσεις της περιοχής, θα παραλάβει ροές και θα τις απλώσει στην πόλη. Ως ενοποιητικό στοιχείο του δικτύου επιλέγουμε χρήσεις πολιτισμού. Πιο συγκεκριμένα, δημιουργούμε δύο πόλους στους οποίους εγκαθιστούμε εργαστήρια θεάτρου και εργαστήρια θεάτρου σκιών. Βασικός άξονας του δικτύου είναι η οδός Καλλισθένους, στον οποίο αρθρώνονται βοηθητικές χρήσεις (βιβλιοθήκη και καφενείο με μικρή διοίκηση, υπαίθρια εγκατάσταση παιχνιδιού και θεατρικών δράσεων) που οργανώνουν το δίκτυο και το ενισχύουν. Επίσης, προτείνουμε δύο δυνατότητες ανάπτυξης του δικτύου προς το λόφο (υπαίθρια διαμόρφωση  στην πολυκατοικία του Ασύρματου και πορεία προς το θέατρο Δόρας Στράτου).

Ως βασικά εργαλεία κοινής αντιμετώπισης των σημείων επέμβασης χρησιμοποιούμε ως προς την προσπέλαση, ένα κοινό σύστημα αρχών και ως προς τη φόρμα, το στοιχείο του χωροκαννάβου.

Στην κάθε επέμβαση διακρίνουμε τις λειτουργίες σε οργανωτικές, εντάσσοντάς τες σε ένα νέο κτίριο (μπετόν), και σε εργαστηριακές, τις οποίες τοποθετούμε σε μικρές μονάδες (μεταλλικές κατασκευές ή επανάχρηση υπολειμμάτων προσφυγικών κατοικιών).

Τα εργαστήρια θεάτρου εγκαθίστανται στο εσωτερικό ενός οικοδομικού τετραγώνου στο οποίο το ενδιαφέρον έγκειται στη νησίδα με τα υπολείμματα προσφυγικών κατοικιών και στον δημόσιο χώρο- πέρασμα που την περιβάλλει. Πιο συγκεκριμένα, τοποθετούμε στα ήδη υπάρχοντα κτίσματα εργαστήριο υποκριτικής με μικρή επέκταση, εργαστήριο σκηνογραφίας με δυνατότητα υπαίθριας δραστηριότητας, εργαστήριο κατασκευής κοστουμιών, βεστιάριο-καμαρίνια και βοηθητικούς χώρους. Η πρόσβαση στα εργαστήρια γίνεται ανεξάρτητα μέσω του περάσματος, ενώ υπάρχει δυνατότητα επικοινωνίας τους μέσω κοινής αυλής. Οι οργανωτικές λειτουργίες -χώρος υποδοχής, μικρό αναψυκτήριο και χώρος περιοδικών εκθέσεων- εντάσσονται σε νέο κτίριο με δυνατότητα εκτόνωσης σε υπαίθριο χώρο.

Τα εργαστήρια θεάτρου σκιών εγκαθίστανται σε οικόπεδο με ενδιαφέρον το στοιχείο της διαμπερότητας, σε άμεση σχέση με τη ζώνη των πέτρινων και των σχολείων. Γι' αυτούς τους λόγους επιλέγουμε να δημιουργήσουμε ένα πέρασμα, στο οποίο αρθρώνονται οι εργαστηριακές λειτουργίες σε ανεξάρτητες μονάδες (εργαστήριο κατασκευής φιγούρας και εργαστήριο εκμάθησης της τέχνης του θεάτρου σκιών). Η είσοδος στο οικόπεδο γίνεται μέσω του κεντρικού κτιρίου στο οποίο εντάσσονται οι οργανωτικές χρήσεις- χώρος υποδοχής, χώρος αναμονής, μικρό αναψυκτήριο, χώρος περιοδικών εκθέσεων. Σε άμεση σχέση με το κτίριο βρίσκεται υπαίθριος χώρος, με δυνατότητα παραλαβής δράσεων και παραστάσεων θεάτρου σκιών.

Μέσα από τη διπλωματική, και έχοντας ερευνήσει και ερμηνεύσει το δημόσιο χώρο, προσπαθήσαμε να τον ενεργοποιήσουμε. Βασική επιλογή αποτέλεσε η εισαγωγή χρήσεων, σε επιμέρους μονάδες, που ευνοούν την ανάπτυξη συλλογικών δράσεων και συνεπώς ενισχύουν τη συλλογικότητα, που ήδη διαφαίνεται στην κοινωνία ως ανάγκη. Όμως, το ενδιαφέρον δεν έγκειται μόνο σε κάθε μονάδα ξεχωριστά, αλλά στην απόκτηση μιας δυναμικής, στα πλαίσια ενός αναπτυσσόμενου δικτύου. Μέσα από τις σχέσεις που αναπτύσσονται από τη σύνδεσή τους, προκύπτει ένα αποτέλεσμα μεγαλύτερης πολιτιστικής κλίμακας.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.