ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ
Συμμετοχες 2015
Σπουδάστριες: Αλεξανδρίδη Μυρσίνη, Κονίδη Αμαλία Μαρία
Eπιβλέποντες καθηγητές: Σταύρος Γυφτόπουλος, Ρένα Κλαμπατσέα, Μπούκη Μπαμπάλου-Νουκάκη, Κωνσταντίνος Μωραΐτης
Σύμβουλοι καθηγητές: Μαρία Παπαϊωάννου, Ελευθερία Τσακανίκα
Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ
Ημερομηνία παρουσίασης: Ιούλιος 2015
Η πρόταση μας αφορά στο Οίτυλο, έναν παραδοσιακό οικισμό της λακωνικής Μάνης, όπου προτείνουμε μια διαμόρφωση στο αγροτικό τοπίο, η οποία περιλαμβάνει αφενός μία κτηριακή δομή σε μεγάλο βαθμό υπόσκαφη κι ένα σύστημα καλλιεργειών που συνδέεται με το κτήριο. Η όλη επέμβαση αφορά την οργάνωση και το σχεδιασμό μιας καθετοποιημένης μονάδας μεταποίησης Αρωματικών και Φαρμακευτικών Φυτών.
Η παρέμβαση αυτή, έχει ως βασικό στόχο καταρχάς την τόνωση του πρωτογενή τομέα της περιοχής μέσω της ανάδειξης και αξιοποίησης των πολλών δυνατοτήτων που προσφέρει η χλωρίδα της, που μέσα από το συνδυασμό του με τον δευτερογενή έχει ως μετέπειτα στόχο την τόνωση τελικά της οικονομίας του ίδιου του τόπου και την προστασία της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής του κληρονομιάς.
| τόπος
Η ιδιάζουσα ιστορικά και πολιτισμικά ενότητα της Μάνης εκτείνεται στη μεσαία από τις τρεις χερσονήσους της νότιας Πελοποννήσου και επηρεάζεται φυσιογνωμικά από την επιβλητική οροσειρά του Ταϋγέτου, που της δίνει ενότητα αλλά ταυτόχρονα την διαιρεί σε δύο τμήματα, αυτό της προσηλιακής/ανατολικής και της αποσκιερής/δυτικής.
Ο δικός μας τόπος, το Οίτυλο βρίσκεται στο δυτικό βραχίονα της Λακωνικής χερσονήσου. Το τοπίο εδώ είναι τραχύτερο και αιχμηρό και η γη πιο σκληρή, πετρώδης και ξερή από ότι στο βόρειο τμήμα του Άνω Ταϋγέτου. Η γεωγραφική θέση όμως του οικισμού, στα όρια της Μεσσηνιακής και Λακωνικής Μάνης του προσδίδει χαρακτηριστικά και από τις δύο περιοχές κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που τον κάνουν μοναδικό.
| σενάριο
Η πρότασή μας σε μεγαλύτερο βαθμό ασχολείται με την κτηριακή δομή που θα φιλοξενήσει τις μεταποιητικές διαδικασίες των καλλιεργειών των Α.Φ.Φ. Παρόλα αυτά θέλαμε να έχει έναν συνολικό και ενιαίο χαρακτήρα γι αυτό περιλαμβάνει και μια σκέψη για διάφορες επεμβάσεις μικρής κλίμακας και μέσα στον οικισμό. Στο πλαίσιο του χαρακτήρα του οικισμού, μας απασχόλησε το γεγονός ότι δεν είναι εύκολα κατανοητός λόγο της περίπλοκης δομής του. Μπορούμε εύκολα να διακρίνουμε το κέντρο του και το διαχωρισμό του σε δύο μαχαλάδες αλλά η περιπλάνηση και περιήγηση στο εσωτερικό του απαιτεί πολύ χρόνο από έναν επισκέπτη. Η βασική σκέψη μας λοιπόν είναι να οργανωθούν διαδρομές που θα διατρέχουν τα σημαντικότερα σημεία του οικισμού στα οποία θα βρίσκονται και οι επεμβάσεις και τέλος να καταλήγει στο κτήριο και τις καλλιέργειες.
| υλοποίηση
Οι ανάγκες τις διαδικασίας μεταποίησης έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για τη διαμόρφωση του κτηριολογικού προγράμματος, το οποίο κατά κύριο λόγο εξυπηρετεί την παραγωγή χωρίς όμως να αποτρέπει και τη λειτουργία δημόσιων χρήσεων. Η χωροθέτηση των καλλιεργειών και του κτηρίου μεταποίησης σε σχέση με τον οικισμό αποτέλεσε καταλυτικό στοιχείο για την εξέλιξη της σύνθεσης. Η επιθυμία μας να σεβαστούμε το προϋπάρχον φυσικό και τεχνητό περιβάλλον καθώς και το γεγονός πως η μεγάλη κλίμακα της επέμβασης (έτσι ώστε να εξυπηρετείται το απαιτητικό λειτουργικό πρόγραμμα) δεν μπορούσε να συνταιριάξει με την κλίμακα του οικισμού, μας ώθησε στο να οργανώσουμε τις νέες δραστηριότητες εκτός του ορίου του.. Η ήπια κλίση που έχει το οικόπεδο που επιλέξαμε καθώς και το γεγονός ότι ήταν το μόνο σημείο κοντά στον οικισμό που δεν είχε ελαιώνες, το καθιστά κατάλληλο για τη δημιουργία των καλλιεργειών και της μονάδας μεταποίησης.
Για εμάς ήταν πολύ σημαντικό το καινούριο κτήριο να μην "ανταγωνίζεται" τον οικισμό και να είναι όσο το δυνατόν "αόρατο" μέσα στο τοπίο. Αυτός ήταν και ο κυριότερος λόγος για τον οποίο αποφασίσαμε να σχεδιάσουμε το μεγαλύτερο μέρος του κτηρίου υπόσκαφο.
Προσεγγίζοντας λοιπόν το χωριό, ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται τις καλλιέργειες χωρίς όμως να έχει την πλήρη εικόνα του κτηρίου. Τα μόνα στοιχεία που εμφανίζονται είναι τα τοιχία-ξερολιθιές των καλλιεργειών που συνεχίζουν και παραλαμβάνουν το κτήριο. Το σύστημα των ξερολιθιών αποτέλεσε βασικό εργαλείο της σύνθεσης. Ουσιαστικά λειτουργεί ως ενοποιητικό στοιχείο του κτηρίου με τη διαμόρφωση του τοπίου και ένας τρόπος να συνδεθεί τελικά το παρελθόν με το παρόν. Ακολουθούμε λοιπόν την κλίση του εδάφους και οργανώνουμε τις καλλιέργειες σε επίπεδα που ορίζονται και συγκρατούνται από πέτρινους αναβαθμούς. Τα επιμήκη αυτά πέτρινα στοιχεία "οργώνουν" το τοπίο, ορίζουν τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις, συγκρατούν τη γη και τελικά μετατρέπονται σε μια κτηριακή δομή και καταλήγουν σε ένα εγκάρσιο ισχυρό τοιχίο. Το πέτρινο αυτό τοιχίο, προσανατολισμένο στον άξονα βορρά-νότου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της λύσης μας. Οριοθετεί τη λειτουργία της μεταποίησης σε σχέση με τους δημόσιους χώρους και τη διοίκηση. Αποτελεί τη ραχοκοκαλιά όλης της σύνθεσης και τελικά λειτουργεί ως τοπόσημο για το κτήριο.
Μέσα σε αυτό το σύστημα των τοιχίων οι χώροι διαρθρώνονται γύρω από τρία αίθρια τα οποία είναι καθοριστικά για την οργάνωση και τη λειτουργία των διαδικασιών. Έτσι, όλη η παραγωγή διατηρεί την αδιάκοπη συνέχεια της μέσω μιας γραμμικότητας που ξεδιπλώνεται γύρω από ένα μεγάλο αίθριο. Το ίδιο αυτό αίθριο παραλαμβάνει και την κίνηση των επισκεπτών, η οποία οργανώνεται σε ένα ψηλότερο επίπεδο από αυτό της παραγωγής προκειμένου να είναι ανεξάρτητη. Όσον αφορά στην κίνηση του επισκέπτη, η αλληλουχία χώρων ανάμεσα σε τοιχία, εσωτερικών στάσεων και αίθριων επιτρέπει ποικιλία βιωμάτων και αισθήσεων. Ο επισκέπτης αφού έχει περιπλανηθεί στο τοπίο, ακολουθεί τη γέφυρα η οποία τον οδηγεί στο πρώτο αίθριο το οποίο θα τον υποδεχθεί και θα τον εισάγει στην καρδιά του κτηρίου. Από εκεί θα ξεκινήσει την περιπλάνησή του μέσα στη διαδικασία της παραγωγής παρατηρώντας από ψηλά κάθε στάδιο. Καταλήγοντας στο αρχικό σημείο έχει την επιλογή να πορευθεί παράλληλα με το βασικό τοιχίο και να καταλήξει σε ένα μπαλκόνι μέσα στο τοπίο. Στη συνέχεια διασχίζοντας το τοιχίο φθάνει σε ένα πλάτωμα που ανοίγεται προς το φαράγγι, το χωριό και τη θάλασσα και του επιτρέπει να καταλάβει το τοπίο στην ολότητά του. Οι χωρικές εμπειρίες συνεχώς εναλλάσσονται με τις σχέσεις προς τη θέα, τις διαφορετικές υλικότητες και τη διαδοχή του εσωτερικού με το εξωτερικό.
