“S.O.M. Skidmore, Owings & Merrill.-50 χρόνια μετά τον πρώτο ουρανοξύστη.” (ΜΕΡΟΣ Β')

(Β’ μέρος)  Μπορείτε να δείτε το Α’ μέρος εδώ

13. Three first National Plaza, Σικάγο, 1981

Το κτιριακό συγκρότημα καταλαμβάνει μια εξέχουσα θέση κοντά στο οικονομικό και εμπορικό κέντρο του Σικάγο. Αποτελείται από έναν 57-όροφο πύργο, ένα 11-όροφο κτίριο που στεγάζει ένα ιδιωτικό club και ένα κεντρικό 9-όροφο διάφανο δημόσιο lobby. Στο επίπεδο του εδάφους, το συγκρότημα ενώνεται με το σύστημα της ευρύτερης περιοχής με τους κλειστούς παντός καιρού πεζοδιαδρόμους, με όλες τις ενώσεις να συναντώνται στο εσωτερικό lobby.
Το σχήμα του ουρανοξύστη, με την πριονωτή γεωμετρία, παρέχει πολλά γωνιακά γραφεία, ενώ παράλληλα διατηρεί έναν βαθμό ανοιχτωσιάς κατά μήκος της θορυβώδους Madison Avenue. Στους επάνω έξι ορόφου, βαθμιδωτά γραφεία με εσωτερικά θερμοκήπια παρέχουν μια πανοραμική άποψη της λίμνης Michigan και της πόλης του Σικάγο γενικότερα. Το χαμηλότερο κομμάτι έχει μεγαλύτερη επιφάνεια εδάφους και διατηρεί μια υψομετρική συμβατότητα με τα παρακείμενα κτίρια προς το Βορρά. Τα θεμέλια του κτιρίου αποτελούνται από θαλάμους ενισχυμένου σκυροδέματος και εκτείνονται μέχρι το υπέδαφος.
Το δομικό σύστημα του κτιρίου συνδυάζει μεταλλική κατασκευή και ενισχυμένο οπλισμένο σκυρόδεμα επιτρέποντας τη δημιουργία ελεύθερου χώρου στην κάτοψη χωρίς κολόνες. Η επικάλυψη γίνεται με ανοιξιάτικο καρνέλιο γρανίτη, μετατρέποντας το κτίριο σε ένα από τα λίγα εξ ολοκλήρου γρανιτένια κτίρια σε όλη την πόλη.

Three first National Plaza, Σικάγο, 1981

Μπρούτζινες ανακλαστικές γυάλινες επιφάνειες χρησιμοποιούνται επίσης στις εξωτερικές επιφάνειες, με αλουμινένια κατακόρυφα χωρίσματα στα παράθυρα και γκρι οριζόντια πανέλα. Καφασωτά παράθυρα, ένα παραδοσιακό στοιχείο της αρχιτεκτονικής του Σικάγο στις αρχές του αιώνα, σχεδιασμένα για να παρέχουν φωτισμό και θέα στους χρήστες μέσα σε αυτή τη συμπαγές αστικό περιβάλλον. Αυτά τα παράθυρα μπορεί να τα δει σε πολλά κτίρια στην ευρύτερη περιοχή της πόλης του Σικάγο.
Οι χώροι των γραφείων και τα εσωτερικά μπαλκόνια κοιτούν προς το εσωτερικό αίθριο το οποίο λειτουργεί σαν δημόσιος χώρος επενδυμένος με καθαρά υαλοστάσια και περιέχει μια ποικιλία από καταστήματα λιανικής πώλησης και εστιατόρια. Ο σχεδιαστής ένιωσε ότι ένα κτίριο γραφείων με πρεστίζ πρέπει να έχει μια εντυπωσιακή παρουσία, πολυτελείς και ευχάριστους χώρους, και μια φανταχτερή είσοδο.
Οι άνθρωποι έρχονται σε άμεση φυσική και οπτική επαφή με αυτά τα αισθητικά στοιχεία και γι’ αυτό δόθηκε μεγάλη προτεραιότητα σε υλικά υψηλών προδιαγραφών τόσο στο lobby και στην εσωτερική αυλή, όσο και στο εξωτερικό του κτιρίου. Πολυτελή μπρούτζινα και δερμάτινα τελειώματα κοσμούν τους ανελκυστήρες.
Ακόμα παραπέρα, όλο το κτίριο είναι απολύτως προσβάσιμο για τα άτομα με ειδικές ανάγκες (ήταν το πρώτο κτίριο που σχεδιάστηκε με βάση τα νέα δεδομένα για τα Α.Μ.Ε.Α.).
Το κτίσμα επίσης ενσωματώνει έναν μεγάλο αριθμό σχεδιαστικών καινοτομιών με σκοπό να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας, όπως είναι το σύστημα με τα τζάμια διπλής διατομής τα οποία μειώνουν τη μεταφορά θερμότητας διαμέσου των παραθύρων, ελαχιστοποιώντας τα έξοδα για θέρμανση και κλιματισμό.

14. Southeast Financial Center, Μαϊάμι, 1983

Αυτό το, 548.640 τ.μ.,  συγκρότημα περιλαμβάνει όχι μόνο έναν πύργο, αλλά επίσης ένα παράρτημα με μια τράπεζα, ένα χώρο στάθμευσης και ένα γυμναστήριο. Οι δύο κατασκευές ενώνονται με μια γυάλινη γέφυρα πάνω από μια διαμορφωμένη πλατεία. Η πλατεία περιλαμβάνει ένα ελκυστικό χώρο αναψυχής, παγκάκια, τραπέζια και φοίνικες κάτω από ένα 12-όροφο μεταλλικό πλαίσιο.
Και τα δύο κτίρια είναι επενδυμένα με λευκό γρανίτη. Οι όψεις του πύργου έχουν μια επίστρωση από έναν κάνναβο από μαύρες γυαλισμένες γρανιτένιες λωρίδες μέσα στις οποίες εγκιβωτίζεται ένα μεγάλο παράθυρο. Στη συνέχεια το κάθε παράθυρο χωρίζεται σε τέσσερα ίσα μικρότερα τα οποία είναι πλαισιωμένα με λευκό, διαφανές και  γυαλιστερό γυαλί, δημιουργώντας ένα περίτεχνο μοτίβο από τετράγωνα μέσα σε τετράγωνα.
Η χαμηλή κατασκευή χρησιμοποιεί τα ίδια υλικά (εκτός από το γυαλί) με ένα διαφορετικό τρόπο, ενσωματώνοντας παράθυρα – σχισμές για να κλιματίσει το χώρο στάθμευσης. Η ορθογωνική κατασκευή ενισχύεται από ένα σύνθετο σωληνωτό πλαίσιο. Η νοτιοανατολική πλευρά του κτιρίου χαρακτηρίζεται από μια σταδιακή υποχώρηση κύβων στο ανώτερο κομμάτι καθώς το κτίσμα γυρίζει την πλάτη του στα γειτονικά κτίρια και στρέφεται προς το λιμάνι Biscayne. Ο ουρανοξύστης είχε σχεδιαστεί ώστε να προσφέρει πολλαπλές απόψεις του λιμανιού και ου γειτονικού πάρκου.
Ένα συνεπές παιχνίδι ματ και ανακλαστικών επιφανειών χαρακτηρίζει το κτίριο, μαζί με τη μαζική χρήση του ωχρού μαρμάρου, απλά ξύλα και μια παλέτα καθαρών χρωμάτων. Ο τέταρτος όροφος που φιλοξενεί το αμφιθέατρο περιέχει πολυστρωματικούς τοίχους με ενσωματωμένες οθόνες και ένα κυματιστό, τραχύ σοβατισμένο ταβάνι το οποίο είναι σχεδιασμένο με βάση ειδική ακουστική μελέτη.

Southeast Financial Center, Μαϊάμι, 1983

15. Wells Fargo Bank Building, Λος Άντζελες, 1983

Ο μεγαλύτερος από τους δύο τραπεζοειδείς πύργους στο συγκρότημα Wells Fargo Center, to Wells Fargo Bank Building με ύψος 225,6 μέτρα είναι ένας από τους πολλούς ουρανοξύστες που χτίστηκαν με βάση το πρόγραμμα ανακατασκευής Bunker Hill το οποίο ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1970 με σκοπό να αναζωογονήσει το κέντρο του Λος Άντζελες. Αυτή η απότομη κατασκευαστική έκρηξη περιέλαβε ορισμένα αξιοσημείωτα ψηλά κτίρια στην πόλη του Λος Άντζελες.

Wells Fargo Bank Building, Λος Άντζελες, 1983

Τοποθετημένο σε ένα οικόπεδο 16.000 τ.μ., το συγκρότημα περιλαμβάνει επίσης ένα δεύτερο πύργο με 45 ορόφους που ανήκει στην IBM. Οι δύο πύργοι φιλοξενούν πολλές γνωστές τράπεζες και μεγάλες επιχειρήσεις. Ανάμεσα στους δύο πύργους υπάρχει ένα τριώροφο κτίσμα με καταστήματα, καφετερίες και μια εσωτερική αυλή, καθώς επίσης και ένα πολύ γνωστό γλυπτό. Μια πλατεία φυτεμένη με αλέες πρασίνου συνδέει τα δύο κτίρια, ενώ το κέντρο του ενδιάμεσου κτίσματος περιβάλλεται από γυαλί.
Το συγκρότημα περιλαμβάνει επίσης ένα μουσείο καθώς και αρκετούς χώρους στάθμευσης. Και οι δύο ουρανοξύστες είναι επενδυμένοι με ένα φλοιό από γρανίτη σε ρόδινη απόχρωση, τρυπημένο από τετράγωνες επίχαλκες γυάλινες επιφάνειες.

16. First Interstate Bank Plaza, Χιούστον, 1983

Τοποθετημένο πραγματικά στο κέντρο της πόλης του Χιούστον, το First Interstate Bank Plaza υψώνεται πάνω από τα τσιμεντένια και μεταλλικά κουτιά τα οποία το περιβάλλουν. Πέρα από το επιβλητικό του ύψος των 296,3 μέτρων, το κτίριο ξεχωρίζει επίσης για τη ραφιναρισμένη και περίτεχνη κατασκευή του – δύο τεταρτοκύκλια τοποθετημένα ελαφρώς χωριστά, επενδυμένα με μπλε-πράσινες ανακλαστικές γυάλινες επιφάνειες. Η κάτοψη του κτιρίου  και η γυάλινη curtain-wall πρόσοψη υψώνονται χωρίς υποχωρήσεις, σε όλο το ύψος του κτιρίου, σε αντίθεση με το γειτονικό First International Plaza.

First Interstate Bank Plaza, Χιούστον, 1983

Οι αρχιτέκτονες σχεδίασαν τον ουρανοξύστη και τα παρακείμενα κτίρια ώστε να λειτουργούν ενιαία το ένα με το άλλο. Αυτό είναι απόλυτα φανερό στο επίπεδο του ισογείου όπου οι δημόσιες πλατείες ενώνουν όλα τα επιμέρους κτίρια. Αυτοί οι δημόσιοι ελεύθεροι χώροι αποτελούν ανάσα για την πόλη, γιατί λόγω των μικρών οικοδομικών τετραγώνων λίγα κτίρια έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν κάτι τέτοιο. Ο πύργος έχει μια μοναδική είσοδο η λειτουργεί ως πέραμα τόσο για το κτίριο όσο και για το κλιματιζόμενο υπόγειο σύστημα των τούνελ. Αυτό το προπύλαιο είναι εγκιβωτισμένο σε ένα μαρμάρινο κυβικό πλαίσιο το οποίο κοσμεί τη γέφυρα από το επίπεδο του δρόμου μέχρι το lobby το κτιρίου. Στην άλλη πλευρά αυτής της γέφυρας υπάρχουν αναβαθμοί προς το υπόγειο σύστημα τον τούνελ.

Το First Interstate Bank Plaza φαίνεται ότι είναι ένα από τα λίγα κτίρια στο Χιούστον στο οποίο εκφράζεται τόσο το ενδιαφέρον για την ανθρώπινη κλίμακα του κτίσματος και την επιρροή του στις συνήθειες των ανθρώπων της πόλης. Αυτό φαίνεται όχι μόνο μέσα από την έμφαση που δόθηκε να γίνει η είσοδος μια πλούσια εμπειρία, αλλά επίσης μέσω ορισμένων εξαιρετικών χαρακτηριστικών της curtain-wall επιφάνειας που καλύπτει εξωτερικά το κτίριο. Για να σπάσει αυτή η μονοκόμματη γυάλινη επιφάνεια και γενικότερα ο όγκος του κτιρίου χρησιμοποιήθηκαν οριζόντια και κάθετα μεταλλικά χωρίσματα. Ενώ ο βασικός κάναβος είναι μπλε-πράσινος, οι κατακόρυφες διαδρομές που στηρίζουν το σύστημα καθαρισμού των παραθύρων είναι από ανοξείδωτο μέταλλο.

Ο σκοπός αυτού του ειδικού εξωτερικού σχεδιασμού ήταν να εμπλουτίσει και να ενώσει το κέντρο της πόλης του Χιούστον, με τον εσωτερικό του σχεδιασμό να είναι τόσο ευμετάβλητος όσο και κατάλληλος για τους χρήστες. Με ωφέλιμη κάτοψη σχεδόν 7.620 τ.μ. ανά όροφο και όλη την κατασκευή τοποθετημένη γύρω από τον κεντρικό πυρήνα της κατακόρυφης μετακίνησης, η απαραίτητα ευελιξία επιτεύχθηκε. Η αρχική σύλληψη της κατασκευής αφορούσε το σχεδιασμό μιας σωληνωτής δέσμης.
Με τις κολόνες τοποθετημένες κατά μήκος του εξωτερικού curtain-wall, 4,5 μέτρα μακρυά από το κέντρο, ο σχεδιασμός αποδείχθηκε τόσο αποτελεσματικός κατασκευαστικά ώστε δε χρειάστηκε να τοποθετηθούν καθόλου ενδιάμεσες κολόνες ή στηρίξεις στον κεντρικό πυρήνα. Ο χώρος που χρειάστηκε ο κεντρικός πυρήνας των μετακινήσεων ελαχιστοποιήθηκε με τη χρήση διώροφων υπερταχέων ανελκυστήρων, οδηγώντας σε δύο ξεχωριστά ενδιάμεσα lobby, τα οποία εξυπηρετούν τις τρεις κατακόρυφες υποδιαιρέσεις του κτιρίου.

17. National Commercial Bank, Jeddah, 1984

To προηγούμενο λιμάνι της Jeddah είχε εξελιχθεί, στο δεύτερο μισό του προηγούμενου αιώνα, σε ένα από τα εμπορικά κέντρα της Σαουδικής Αραβίας. Η National Commercial Bank, η μεγαλύτερη εμπορική τράπεζα στη Μέση Ανατολή εκείνη την εποχή, σχεδίαζε να χτίσει ένα νέο κεντρικό κτίριο γραφείων με μεγάλο ύψος σε ένα οικόπεδο ανάμεσα στην πόλη και στη θάλασσα. Η τράπεζα επέλεξε τους SOM, που εκείνη την εποχή ήδη έχτιζαν το Haj Terminal  στο διεθνές αεροδρόμιο. Το συμβούλιο της τράπεζας ήθελε ένα εντυπωσιακό και μοντέρνο κτίριο το οποίο να συνδέει την τελευταία τεχνολογία στην κατασκευή των ουρανοξυστών με τις ειδικές κλιματικές συνθήκες και τη σχεδιαστική παράδοση της χώρας.

Με αυτή την εντολή ο John Bunshaft (σχεδιαστής του Lever House), για μια ακόμα φορά πραγματοποίησε έναν από τους πιο ασυνήθιστους ουρανοξύστες στην ιστορία. Έχοντας στο μυαλό του το εξαιρετικά ζεστό τροπικό κλίμα, το κτίριο είναι προσανατολισμένο εξ ολοκλήρου προς το εσωτερικό του. Πάνω σε μια ισόπλευρη τριγωνική βάση, ένα ογκώδες κτίριο χωρίς παράθυρα υψώνεται από την εξωτερική πλευρά και περιέχει ένα τετράγωνο άνοιγμα από τη μία πλευρά και δύο από την άλλη. Μέσα σε αυτά υπάρχει μια εσωτερική φυτεμένη αυλή προς την οποία είναι προσανατολισμένα όλα τα γραφεία. Τα ανοίγματα με ύψος επτά και εννέα ορόφων αντίστοιχα είναι έτσι τοποθετημένα ώστε κανένα γραφείο να μην έχει απευθείας ηλιασμό.
Οι όψεις, επενδυμένες με ανοιχτόχρωμη Ρωμαϊκή τραβερτίνη, αντανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία. Από την εσωτερική αυλή μπορεί κανείς να δει την παλιά πόλη από τη μια πλευρά και από την άλλη την Ερυθρά Θάλασσα. Γύρω από την εσωτερική αυλή ένα κατακόρυφο άνοιγμα το οποίο διατρέχει όλους τους ορόφους, παρέχει φωτισμό και κλιματισμό στο κτίριο. Μπροστά από την τρίτη πλευρά, που δεν έχει κανένα άνοιγμα, στέκεται ένας προεξέχων βοηθητικός πύργος ο οποίος περιέχει τους ανελκυστήρες και τα κλιμακοστάσια. Τοποθετώντας αυτό το κομμάτια σε προεξοχή, το περίγραμμα του κτιρίου γραφείων παραμένει ανεξάρτητο και ευμετάβλητο.

National Commercial Bank, Jeddah, 1984

Ο 27-όροφος ουρανοξύστης με ύψος 126 μέτρα περιέχει στο ισόγειο την κεντρική αίθουσα της τράπεζας. Η πρόσβαση γίνεται είτε από την κεντρική είσοδο μέσω ενός μεγάλου υπόστεγου τμήματος, ή από την πίσω πλευρά μέσω ενός κυκλικού κτιρίου που χρησιμεύει ως χώρος στάθμευσης. Στο επίπεδο της φυτεμένης ταράτσας του πρώτου ανοίγματος υπάρχει το αμφιθέατρο, μια καφετερία και μια λέσχη, ενώ πάνω από αυτά υπάρχουν οι γραφειακοί χώροι. Οι επάνω όροφοι φιλοξενούν τα γραφεία του συμβουλίου και περιλαμβάνουν αίθουσες συνεδριάσεων και μεγάλους χώρους. Μόνο σε αυτό το επίπεδο υπάρχει ένα άνοιγμα για παράθυρα, το οποίο περιστρέφεται γύρω από όλο το κτίριο.

Στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική στις αραβικές χώρες, το μεγαλύτερο μέρος των σπιτιών είναι στραμμένα προς τα έσω για να προστατέψουν τους κατοίκους από τους φονικούς ανέμους. Οι εσωτερικές αυλές δημιουργούν επίσης την πρόσθετη δυνατότητα της ανακύκλωσης του αέρα. Η National Commercial Bank παίρνει αυτά τα τοπικά στοιχεία και τα συνδέει με μια μοντέρνα κτιριακή μορφή, καθώς και με τις σύγχρονες ανάγκες των ενεργειακά φιλικών κτιρίων. Οι SOM, με αυτό το κτίριο αποδεικνύουν πόσο προσαρμόσιμοι μπορούν να είναι οι ουρανοξύστες, ακόμα και σε ένα πλήρως διαφοροποιημένο πολιτιστικά περιβάλλον.

18. Worldwide Plaza, Νέα Υόρκη, 1989

Κατά τη διάρκεια της αισιόδοξης περιόδου της δεκαετίας του 1980, πολλοί κατασκευαστές πίστεψαν στην απεριόριστη οικονομική ανάπτυξη. Έτσι το 1985 ανακοινώθηκαν τα σχέδια για την ανέγερση ενός κτιρίου μικτής χρήσης πολύ μεγάλου κόστους. Το Worldwide Plaza θα καταλάμβανε ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο και θα περιείχε ένα πύργο γραφείων, κατοικία, καταστήματα, ένα χώρο στάθμευσης και μια υπαίθρια πλατεία. Το ουρανοξύστης είχε σχεδιαστεί να τοποθετηθεί στο ανατολικό άκρο του οικοπέδου, ενώ ο πύργος με τις κατοικίες στο κέντρο του.

Ο ιδιοκτήτης χρησιμοποίησε μια μέθοδο γνωστή ως: ‘fast track’. Προσπαθώντας να εξοικονομήσει χρόνο και χρήμα, τρεις δραστηριότητες επιτράπηκε να υπερκαλυφθούν: οικονομική, σχεδιαστική και κατασκευαστική. Το κτίριο είχε σχεδιαστεί να χτιστεί σε μια φάση όπου όλα τα στοιχεία του συγκροτήματος ήταν σχεδιασμένα ώστε να ελαχιστοποιήσουν την ενόχληση στους χρήστες που θα μετακόμιζαν πριν την ολοκλήρωση. Οι ιδιοκτήτες υπολόγιζαν ότι μέχρι την κατασκευή του κτιρίου σε δύο χρόνια το μεγαλύτερο μέρος του θα είχε νοικιαστεί.

Worldwide Plaza, Νέα Υόρκη, 1989

Το Worldwide Plaza μπορεί γενικά να χωριστεί σε τρία κομμάτια: τον ψηλό εμπορικό πύργο  με ύψος 237,1 μέτρων στα ανατολικά, σε έναν 41-όροφο πύργο κατοικίας και σε ένα u-shaped μοτίβο από χαμηλά σπίτια με μια εσωτερική αυλή στο δυτικό άκρο. Όλο το συγκρότημα κατεβαίνει σταδιακά από ανατολικά προς δυτικά. Ο ενδιάμεσος πύργος είναι προσβάσιμος από απευθείας από την υπαίθρια δημόσια πλατεία, η οποία είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε να διευκολύνει την κυκλική κίνηση των πεζών. Προσθετικά υπάρχουν και άλλη είσοδος για τους υπόγειους κινηματογράφους.

Ο ουρανοξύστης θυμίζει τους ένδοξους Νεοϋορκέζικους ουρανοξύστες του παρελθόντος, αλλά είναι πολύ μεγαλύτερος σε πλάτος και όγκο. Αν γινόταν πιο λεπτός θα σήμαινε ότι η κατασκευή του θα στοίχιζε ακριβότερα, και αυτό ήταν αντίθετο με τη βούληση των ιδιοκτητών. Με μια γυάλινη πυραμίδα στην οροφή, οι αρχιτέκτονες αναγνώρισαν το παραδοσιακό σχήμα ενός ουρανοξύστη, το οποίο, όπως μια κλασσική κολόνα, χωρίζεται σε βάση, κορμό και επίστεψη.

 Η βάση είναι γρανιτένια, καλυμμένη και υψωμένη από μια ελαφριά ελλειπτική καμπύλη που περιέχει εξωτερικές στοές. Ο κορμός είναι απλός, μακρύς και λιτός εκτός από ορισμένες μικρές χρωματικές παραλλαγές από ρόδινο τούβλινο χρώμα. Η επίστεψη, την οποία οι μοντέρνοι αρχιτέκτονες παραμέλησαν ύστερα από το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, έγινε για μια ακόμα φορά της μόδας.

19. AT&T Corporate Center, Σικάγο, 1989

Αυτός ο 60-όροφος πύργος, με ύψος 306,9 μέτρα, είναι τοποθετημένος στην καρδιά του νέου κέντρου επιχειρηματικής δραστηριότητας και εκτεινόμενης ανάπτυξης του Σικάγο. Οι σχεδιαστές προσπάθησαν να κάνουν μια σύνδεση ανάμεσα στην παράδοση του παραδοσιακού Αμερικάνικου ουρανοξύστη στον ορίζοντα του Σικάγο. Και ενώ το κτίριο εκμεταλλεύτηκε όλα τα πλεονεκτήματα των κατασκευαστικών και μηχανικών συστημάτων, εκφράζοντας τον αρχιτεκτονικό μοντερνισμό του μέσω της εκτεταμένης χρήσης του γυαλιού, ο όγκος του αποτελεί μια ισχυρή θύμηση του αισιόδοξου πνεύματος του Αμερικάνικου ουρανοξύστη σε προηγούμενες εποχές.

Ο πύργος είναι τοποθετημένος πάνω σε μια αρθρωτή πενταόροφη γρανιτένια βάση με εντυπωσιακές εισόδους και βιτρίνες καταστημάτων, ενισχύοντας ζωτική σύνδεση του κτιρίου με την αστική και εμπορική δομή της περιοχής του Loop, και παρέχοντας μια μεγάλη ποσότητα ελεύθερου χώρου και ένα φιλικό διάλογο με τους πεζούς.
Το κτίριο αλλάζει χρώμα καθώς υψώνεται, από βαθύ κόκκινο στο ισόγειο σε ένα πιο ανοιχτό κόκκινο ανάμεσα στο δεύτερο και στον πέμπτο όροφο, προς ένα ακόμα πιο ανοιχτό στον υπόλοιπο πύργο. Τα κατακόρυφα διακοπτόμενα στοιχεία και τα υπόλοιπα κομμάτια είναι από σκουροπράσινο γρανίτη με ένα αφηρημένο διακοσμητικό μοτίβο. Στον 30ο, 45ο και 49ο όροφο υπάρχει μια υποχώρηση που ενισχύει τον τερματισμό των θαλάμων των ανελκυστήρων, με μια ειδική υποχώρηση στον 15ο όροφο που αναφέρεται στην κυρίαρχη οικοδομική γραμμή των πρώτων ουρανοξυστών του Σικάγο, που καθόριζαν μια δυναμική γραμμή στον ορίζοντα.

AT&T Corporate Center, Σικάγο, 1989

Οι χώροι του lobby στο ισόγειο είναι σχεδιασμένοι σαν μια σειρά από μεγάλης κλίμακας δωμάτια φινιρισμένα με ξύλο και μια ποικίλη παλέτα από μάρμαρα. Το κεντρικό τριώροφο lobby στην οδό Monroe, 15 μέτρα ψηλό, ακολουθεί την παράδοση των ευρωπαϊκών εισόδων, πλούσια σε λεπτομέρειες και με τη χρήση κομψών μαρμάρων, φύλλα χρυσού, και άλλα υλικά. Αντίστοιχα μοτίβα συναντάμε και στα δύο ισόγεια lobby με τους ανελκυστήρες, καθώς επίσης και στα δύο υπέργεια lobby στον 29ο και στον 44ο όροφο, με χαρακτηριστικές Art-deco λεπτομέρειες στους τοίχους και φυσικό φωτισμό. Η οροφή του κτιρίου στέφεται με τέσσερις κωνοειδείς κορυφές στολισμένες με πτερύγια και μεταλλική κατασκευή, ελαφρά μειούμενες καθώς υψώνονται 40 μέτρα πάνω από την οροφή.

Το AT&T Corporate Center σχεδιάστηκε με την ενεργειακή απόδοση κατά νου, με ένα ελεγχόμενο από υπολογιστή HVAC σύστημα και οικολογικά σχεδιασμένους εξωτερικούς τοίχους. Το κτίριο είναι επίσης εξ’ ολοκλήρου προσβάσιμο για τα Α.Μ.Ε.Α.

20. Canada Trust, Τορόντο, 1990

Το συγκρότημα BCE Place αποτελείται από δύο πύργους γραφείων, τον Canada Trust με ύψος 261 μέτρα και τον Bay Wellington με ύψος 207 μέτρα. Διάφορα ιστορικά κτίρια που προΰπαρχαν στο οικόπεδο  συνδέονται με τους πύργους με μία περίκλειστη γυάλινη στοά. Κάτω από το επίπεδο του εδάφους, το συγκρότημα συνδέεται με το σταθμό Union των τραίνων, με ένα υπόγειο σύστημα πεζοδιαδρομών και υπόγειους χώρους στάθμευσης. Η γαλαρία, σχεδιασμένη από τον Santiago Calatrava, ενώνει τους δύο πύργους, μια υπαίθρια πλατεία, τα υπόγεια καταστήματα και το Hockey Hall of Fame.

Canada Trust, Τορόντο, 1990

Και οι δύο πύργοι είναι επενδυμένοι με γρανίτη Rockville, με κατακόρυφα στοιχεία από μαύρο γυαλισμένο γρανίτη και πράσινης απόχρωσης γυάλινες επιφάνειες. Εσωτερικά, το διώροφο εμπορικό κομμάτι στη βάση του Canada Trust είναι πλούσια στολισμένο με μαρμάρινα πατώματα και τοίχους. Οι τυπικοί όροφοι έχουν παράθυρα καθ’ όλο το ύψος τους. Η τοποθεσία του ουρανοξύστη στις παρυφές της κεντρικής εμπορικής περιοχής της πόλης του Τορόντο παρέχει πανοραμικές θέες προς όλες τις κατευθύνσεις, και τα επικαλυπτόμενα τετράγωνα στις κατόψεις των ορόφων δημιουργούν πολλά γωνιακά γραφεία.

21. Gas Company Tower, Λος Άντζελες, 1991

Ο πύργος Gas Company με ύψος 228,3 μέτρα, μαζί με το First Interstate World Center, ήταν τα κλειδιά για την ανάπτυξη κατά τη διάρκεια του σχεδίου αποκατάστασης Bunker Hill στο Λος Άντζελες. Τα δικαιώματα για να χτιστεί αυτή η γιγάντια κατασκευή αγοράστηκαν από τη γειτονική κεντρική βιβλιοθήκη. Τα κονδύλια της αγοραπωλησίας χρησιμοποιήθηκαν για τη συντήρηση και την ανακατασκευή της βιβλιοθήκης. Η βάση του ουρανοξύστη χρησιμοποιείται ως σύνδεση ανάμεσα στη βιβλιοθήκη και στην διπλανή πλατεία.

Το ύψος της βάσης του πύργου σχεδιάστηκε έτσι ώστε να έρθει σε περασιά με το γειτονικό ξενοδοχείο Biltmore. Η βάση περιέχει τρεις εισόδους και lobbies συνδεδεμένα με κυλιόμενες σκάλες, ανελκυστήρες, αναβαθμούς, εσωτερικούς δρόμους και κρεμαστούς κήπους. Οι διαστάσεις της εισόδου από την οδό Pershing, η οποία στέκι 18,3 μέτρα πάνω από την είσοδο της βιβλιοθήκης, σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να ταιριάζουν με το γειτονικό πάρκο.
Η μορφή του ουρανοξύστη ανταποκρίνεται στους γειτονικούς πύργους, όχι ως απομίμηση, αλλά χρησιμοποιώντας μια παρεμφερή γλώσσα. Ο κεντρικός κορμός του πύργου, επενδυμένος με γρανίτη με διάτρητα ανοίγματα, είναι παρόμοιος με τον παρακείμενο Arco Tower. Οι πλευρές είναι καλυμμένες με ένα μεταλλικό φλοιό.
Ο ελλειπτικός μπλε γυάλινος όγκος που διαπερνά το γκρι-μπλε γρανίτη του κορμού είναι εμπνευσμένος από τη φλόγα ενός αερίου, ενώ η ανακλαστικότητα του τον διακρίνει από το υπόλοιπο κτίριο. Καθώς ο πύργος υψώνεται, ο κορμός μειώνεται μέχρι να παραμείνει μόνο το μπλε γυαλί. Μέσα στο οποίο είναι κρυμμένες οι μηχανικές μονάδες και μια έξοδος κινδύνου.

Gas Company Tower, Λος Άντζελες, 1991

Η κατασκευή του πύργου αποτελείται από έναν συνδυασμό μεταλλικών στοιχείων. Οι περιμετρικές κολόνες σε απόσταση 4,5 μέτρων από τον κορμό του πύργου ενώ παρέχουν ελεύθερες κατόψεις. Στη βάση, τα φορτία των υποστυλωμάτων μεταφέρονται μέσω πενταόροφων δομικών δοκαριών στις κύριες κολόνες, που βοηθούν τον πύργο να αντέξει στις πλάγιες ωθήσεις. Οι φαρδιές πλευρές είναι κατασκευασμένες με εύπλαστα στατικά πλαίσια, ενώ οι άλλες αποτελούνται από συνδετήρια στατικά πλαίσια τα οποία χρησιμοποιούν εξωτερικούς δοκούς στήριξης.
Ο συνδυασμός αυτών των συστημάτων παρέχει την απαραίτητη πλευρική αντίσταση στις ανεμοπιέσεις και στο σεισμό, ενώ στηρίζει τα κατακόρυφα φορτία που προκαλούνται από τη βαρύτητα.

22. Hotel Arts, Βαρκελώνη, 1992

Το 1985, το δημοτικό συμβούλιο της πόλης της Βαρκελώνης ξεκίνησε ένα φιλόδοξο σχέδιο το οποίο θα μεταμόρφωνε την παραθαλάσσια ζώνη και ένα μέρος της παλιάς γοτθικής πόλης. Με  την ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων του 1992 το σχέδιο αυτό έγινε πραγματικότητα. Η νέα οικιστική γειτονιά του Ολυμπιακού χωριού ενώνει το γοτθικό οικισμό με τη θάλασσα. Δύο πύργοι συμβολίζουν την οικιστική αυτή αλλαγή και διακρίνουν το νέο ολυμπιακό λιμάνι μαζί με τη γύρω περιοχή. Εμπορικές περιοχές, καφετερίες, γραφεία και το Hotel de les Arts. Είναι χαρακτηριστικό από την εξωτερική άποψη της μεταλλικής του κατασκευής, η οποία είναι βυθισμένη σε μια λίμνη στο επίπεδο του εδάφους. Έτσι, όλος ο πύργος μοιάζει σαν να αναδύεται από το νερό.

Hotel Arts, Βαρκελώνη, 1992

23. Jin Mao Tower, Σαγκάη, 1998

Ο πύργος Jin Mao στη Σαγκάη με ύψος 421 μέτρα, μαζί τους δίδυμους πύργους Petronas στην Κουάλα Λουμπούρ, αποτελούν μια νέα γενιά εξαιρετικά ψηλών ουρανοξυστών στην Ασία, η οποία γνώρισε μια πρωτοφανή ανάπτυξη κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Ενώ οι Petronas ήταν καθαρά προσανατολισμένοι προς έναν αφηρημένο βιομορφικό σχεδιασμό, ο πύργος Jin Mao επανέρχεται στην παραδοσιακή μορφή της κινέζικης παγόδας, αποτελούμενη από μια σειρά βαθμίδων. Μέχρι την κατασκευή του World Financial Center, σε άμεση γειτνίαση ήταν το ψηλότερο κτίριο της Κίνας.

Το κτίριο βρίσκεται στην εμπορική περιοχή της Pudong, η οποία επανασχεδιάστηκε τη δεκαετία του 1990. Πίσω του, χτίστηκε ένα παρακείμενο κτίσμα το οποίο περιέχει αίθουσες συνεδριάσεων, αμφιθέατρα και καταστήματα. Η κάτοψη του ισογείου και η κλιμακωτή κατασκευή του πύργου, αναπτύχθηκαν γύρω από το νούμερο οκτώ, ένα τυχερό νούμερο στην Κίνα – ακόμα και οι συνολικοί όροφοι είναι ογδόντα οκτώ. Ο στατικός πυρήνας στο κέντρο του κτιρίου είναι οκταγωνικός, όπως είναι και η εξωτερική επεξεργασία του πλαισίου. Μετά την πρώτη ζώνη των 16 ορόφων, η επόμενη ζώνη στενεύει κατά 0,8 μέτρα.
Το ύψος ελαττώνεται κατά το ένα-όγδοο της βάσης, έτσι σε αυτή τη ζώνη έχουμε 14 ορόφους. Αυτή η σταδιακή μείωση συνεχίζεται προς τα πάνω μέχρι να φτάσουμε σε μια ζώνη με οκτώ ορόφους. Από εκεί και πάνω, κάθε ακόλουθη ζώνη μειώνεται κατά ένα όροφο, μέχρι την κορυφή του πύργου, η οποία περιέχει ένα μεταλλικό τελείωμα, σαν κορόνα, θυμίζοντας λίγο από Art-Deco.
Στο εσωτερικό του, ο ουρανοξύστης χωρίζεται σε δύο ζώνες διαφορετικών λειτουργιών. Οι κατώτεροι πενήντα όροφοι έχουν γραφειακή χρήση, ενώ οι υπόλοιποι τριάντα οκτώ περιλαμβάνουν ένα ξενοδοχείο των 555 δωματίων. Πάνω από τον 53ο όροφο, το ξενοδοχείο περιλαμβάνει μια εσωτερική αυλή στο κέντρο του εκτεινόμενη μέχρι την οροφή, η οποία με τις εσωτερικές εκθέσεις της είναι από τους πιο θεαματικούς εσωτερικούς χώρους σήμερα. Οι ανελκυστήρες είναι τοποθετημένοι στη μια πλευρά σε μια ημικυκλική διάταξη.

Jin Mao Tower, Σαγκάη, 1998

Ο πύργος Jin Mao είναι κατασκευασμένος από ένα μίγμα μετάλλου και μπετόν. Επειδή σε αυτό το κτίριο τα θεμέλια δε μπορούν να πιάσουν σε στέρεο έδαφος, ειδικές λύσεις έπρεπε να βρεθούν ώστε να επιτευχθεί η απαραίτητη σταθερότητα. Ένα εσωτερικός πυρήνα από ενισχυμένο οπλισμένο σκυρόδεμα συνδέεται σε διάφορα ύψη με διώροφα εξωτερικά μεταλλικά μπράτσα με μεγα-στηρίξεις, τα οποία στέκονται ακριβώς πίσω από την πρόσοψη. Έτσι επιτυγχάνεται υψηλή κατακόρυφη ακαμψία και φέρουσα ικανότητα. Η εσωτερική κατασκευή πάντως δεν είναι ορατή από το εξωτερική μορφή του κτιρίου. Η αναρτώμενη πρόσοψη αποτελείται από γρανίτη, μέταλλο, γυαλί και αλουμίνιο. Σύμφωνα με τους κινέζικους κανονισμούς ασφαλείας, έπρεπε να υπάρχουν έξοδοι διαφυγής κάθε δεκαπέντε ορόφους.

Ο πύργος Jin Mao έχει γίνει το νέο αρχιτεκτονικό σύμβολο της Κίνας. Το πλεονέκτημα της μικτής του χρήσης, με το ξενοδοχείο, τα εστιατόρια και το παρατηρητήριο στην κορυφή, επιτρέπει στο κοινό να απολαύσει μοναδικές θέες και εντυπωσιακές χωρικές απόψεις. Πάντως παρά τις προσπάθειες εναρμόνισης του με τις παραδοσιακές κινέζικες τεχνικές, παραμένει αναγνωρίσιμο στην αισθητική και την κατασκευή του ως ένα τυπικό προϊόν της Αμερικάνικης εταιρείας που ειδικεύεται στους ουρανοξύστες.

24. Burj Dubai, Ντουμπάι, 2009
Μια νέα πρόκληση

Στο δρόμο Sheik Zayed, ένας νέος ουρανοξύστης στο Ντουμπάι, με ύψος περίπου 560 μέτρα έχει σχεδιαστεί να πραγματοποιηθεί μέχρι το 2009 και θα φέρει το τρόπαιο του πιο ψηλού κτιρίου στον κόσμο για πρώτη φορά στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Το ακριβές ύψος του Dubai Tower, δεν έχει ακόμα ανακοινωθεί, έτσι ώστε να κρατήσει τον ανταγωνισμό στον αγώνα για τον επίζηλο τίτλο του πιο ψηλού κτιρίου όσο το δυνατόν μεγαλύτερο. Ο πελάτης του έργου αυτού είναι η φίρμα Emaar Properties του Ντουμπάι. Τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που έλαβε χώρα για το σχεδιασμό του κτιρίου κέρδισε το γραφείο SOM με τον αρχιτέκτονα Adrian Smith.

Burj Dubai, Ντουμπάι, 2009 – Προπλάσματα
(Κλικ για μεγέθυνση)

Η κάτοψη του ισογείου του Burj Dubai έχει σχήμα Υ με τρεις αρμούς ίσους μήκους, ακολουθώντας καθαρά το μοντέλο του Lake Point Tower στο Σικάγο το 1968. Με τον τρόπο αυτό η βασική μορφή έχει σκοπό να επιτρέψει την ανεμπόδιστη θέα όλων των διαμερισμάτων. Σε αντίθεση όμως με το κτίριο του Σικάγο, ο ουρανοξύστης αυτός ελαττώνεται σταδιακά καθώς αυξάνεται σε ύψος, και με μια ελαφριά στροφή γύρω από τον κεντρικό άξονα αποκτά ένα σπειροειδές σχήμα προς την κορυφή. Στο κέντρο του, θα έχει έναν εξαγωνικό μπετονένιο πυρήνα ως στατικό στοιχείο, ο οποίος θα περιέχει και την κατακόρυφη μετακίνηση και τροφοδοσία. Οι πολλαπλές μετατοπίσεις στο κτίριο αυτό έχουν ως σκοπό να μειώσουν την πίεση του ανέμου στις επιμέρους όψεις. Τα εσωτερικά τροφοδοτικά στοιχεία, η πρόσβαση και ο κλιματισμός θα αποτελέσουν μια τρομερή πρόκληση, αν αναλογιστεί κανείς το τοπικό τροπικό κλίμα.

Burj Dubai, Ντουμπάι, 2009 – Πανοραμικές απόψεις από τη φάση κατασκευής
(Κλικ για μεγέθυνση)

Για τους SOM, το κτίριο αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία. Έχουν σχεδιάσει τέσσερα από τα δεκαπέντε ψηλότερα κτίρια στον κόσμο, ενώ με το Sears Tower έχουν ήδη πετύχει ένα παγκόσμιο ρεκόρ. Με το ακυρωθέν κτίριο για το 7 South Dearborn στο Σικάγο το 1998, είχαν ήδη σχεδιάσει ένα κτίριο για παγκόσμιο ρεκόρ, το οποίο όμως δεν έγινε.

Burj Dubai, Ντουμπάι, 2009

ο ουρανοξύστης αυτός έχει σχεδιαστεί σαν ένα πολυλειτουργικό κτίριο, το οποίο θα περιλαμβάνει διαμερίσματα και ξενο-δοχεία, αλλά και πολιστικές δραστηριότη-τες, καταστήματα και στη βάση του το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο στον κόσμο. Το συνολικό συγκρότημα περιβάλλεται από ένα πάρκο με μια μεγάλη λίμνη. Σε συνδυασμό με το ξενοδοχείο Burj al Arab και Dubai Marina φιλοδοξεί να οδηγήσει τη χώρα του σε μια οικονομική ανάπτυξη και παγκόσμια αρχιτεκτονική αναγνώριση.

25. Freedom Tower, Νέα Υόρκη, 2009
Ραντεβού με την ιστορία

Η επίθεση στους δίδυμους πύργους του World Trade Center στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001, άνοιξε μια οδυνηρή τρύπα στο ανάγλυφο της πόλης της Νέας Υόρκης και στη συνείδηση των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Το μνημειώδες κενό του Ground Zero το οποίο δημιουργήθηκε μετά την απομάκρυνση των χαλασμάτων έγινε αντικείμενο συζήτησης για όλο τον πλανήτη.
Λίγο μετά την καταστροφή ιδρύθηκε το Lower Manhattan Development Corporation, για να διαχειριστεί τα νέα σχέδια για την περιοχή. Το 2002, μαζί με τους ιδιοκτήτες του οικοπέδου, παρουσίασαν έξι προτάσεις από γνωστούς αρχιτέκτονες σε δημόσια συζήτηση. Όλες οι  προτάσεις απορρίφθηκαν ως ανεπαρκείς, αλλά αυτή η συζήτηση κατέληξε στον προσδιορισμό των κατευθυντήριων γραμμών για το νέο master plan. Τα ‘footprints’, οι επιφάνειες στις οποίες εδράζονταν οι δύο πύργοι, δε θα ξαναχτιστούν στο μέλλον, αλλά θα δημιουργηθεί ένα μνημείο και ο νέος ουρανοξύστης που θα σχεδιαστεί πρέπει να αποτελεί μια σημαντική συνεισφορά στην κορυφογραμμή του Manhattan.

Freedom Tower, Νέα Υόρκη, 2009

Ένας διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 2002 και συμμετείχαν 406 σχέδια. Μέχρι το Δεκέμβριο είχαν επιλεγεί επτά αρχιτεκτονικά γραφεία για περαιτέρω συζήτηση: το γραφείο του Daniel Libeskind, το γκρουπ THINK αποτελούμενο από τους αρχιτέκτονες Shigeru Ban-Frederic Schwartz-Rafael Vinoly-Ken Smith, το γραφείο Foster and Partners, μια ομάδα αποτελούμενη από τους Richard Meier-Peter Eisenman-Charles Gwathmey-Steven Holl, το γραφείο του Peterson Littenberg, και η ομάδα United Architects. Αντί να καταθέσουν σχέδια αστικού σχεδιασμού, σχεδόν όλες οι προτάσεις, οι οποίες είχαν επιλεγεί πολύ προσεκτικά, ασχολήθηκαν με το σχεδιασμό κτιρίων.

Το Φεβρουάριο του 2003, μετά από περαιτέρω δημόσιες ακροάσεις και συζητήσεις, και με σημαντική συμμετοχή του διεθνούς και εθνικού τύπου, ο Daniel Libeskind το γκρουπ THINK κλήθηκαν να αναπτύξουν τις προτάσεις τους. Παρολαυτά, όταν στο τέλος του Φεβρουαρίου ανακοινώθηκε ότι ο Daniel Libeskind είναι ο νικητής, ο επενδυτής Larry Silverstein εξέφρασε τη γνώμη του. Είχε πάρει ένα μεγάλο μερίδιο του World Trade Center λίγες εβδομάδες πριν την καταστροφή, και σε αυτό το διάστημα είχε ήδη έρθει σε επαφή με τον αρχιτέκτονα David Childs των SOM, για την ανακατασκευή του κτιριακού συγκροτήματος.

Από τη δική του οπτική γωνία, τα σχέδια του Libeskind δεν συμμορφώνονταν με τις οικονομικές θεωρήσεις, προσέφεραν πολύ λίγο νοικιάσιμο χώρο. Αλλά πάνω από όλα, ο Libeskind ήταν ανίκανος να επιδείξει την παραμικρή εμπειρία στις υψηλές κατασκευές. Μετά από μια άκαρπη προσπάθεια να δουλέψουν οι δυο τους ως ομάδα, ο Silverstein ανακοίνωσε ότι ο David Childs και οι SOM, θα είναι οι αρχιτέκτονες του έργου. Η αποστολή του Libeskind περιορίστηκε σε σύμβουλο του γενικότερου σχεδιασμού.

Αλέξιος Βανδώρος

Τέλος Β’ μέρους. Μπορείτε να δείτε το Α’ μέρος εδώ.

26. Βιβλιογραφία

• SOM, Architecture of Skidmore, Owings & Merrill/1950-1962, London, The Architectural Press, 1963
• Gösser, Leithäuser, Architecture in the twentieth century, Köln, Taschen, 2001
• Lepik, Andres, Skysprapers, New York, Prestel, 2004
• Garreta, Ariadna Alvarez, Skyscrapers, Mexico, Atrium International de Mexico, 2002
• Council on Tall Buildings, 100 of the world tallest buildings, Australia, The images publishing group,1998
• www.emporis.com
• www.skyscraperpage.com
• www.skyscraper.org
• www.nycskyscrapers.com
• www.som.com