Αρχιτεκτονική τοπίου (landscape architecture)

"It is only in our era where the overall attitude of the landscape has emerged as a social necessity. We promote a landscape-art on a scale that was never before conceived in history. It is now justice for Landscape Architecture to be considered the mother of all arts".
Sir Geoffrey Jellicoe*

Με τα λόγια αυτά ο γνωστός Άγγλος Αρχιτέκτονας Τοπίου, Sir Geoffrey Jellicoe, δε δηλώνει τίποτα παραπάνω από την εξαιρετική σημασία που έχει στις μέρες μας η σωστή και δίκαιη αντιμετώπιση του Τοπίου, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα ώστε να ξεφεύγει από την αναγκαιότητα του να γίνεται κατ' αυτόν τον τρόπο, και να περνάει πλέον στη σφαίρα της τέχνης. Να θεωρείται, όπως ο ίδιος λέει, η μητέρα όλων των τεχνών.

Η Αρχιτεκτονική Τοπίου είναι ένα πεδίο δράσης διεπιστημονικό. Περιλαμβάνει την επιστήμη της Γεωγραφίας, των Μαθηματικών, της Μηχανικής, την Τέχνη, την Κηπευτική, τις Κοινωνικές Επιστήμες (περιβαλλοντική ψυχολογία) και τέλος την ίδια την Αρχιτεκτονική. Περιλαμβάνει την ανάλυση, τον προγραμματισμό, το σχεδιασμό και τη διαχείριση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος. Συνδιαλέγεται με τον όρο βιωσιμότητα και τον καθιστά πρωταγωνιστή σε όλες της τις εκδηλώσεις και εφαρμογές.

Ο Αρχιτέκτονας Τοπίου ασχολείται με το σχεδιασμό και τη διαμόρφωση των υπαίθριων χώρων μικρής και μεγάλης κλίμακας, στο αστικό και φυσικό τοπίο, χρησιμοποιώντας και συνδυάζοντας φυσικά και τεχνητά υλικά ταυτόχρονα. Σκοπός του είναι οι στρατηγικές, άμεσες παρεμβάσεις στο τοπίο, τόσο στο φυσικό, όσο και στο δομημένο, με σκοπό ένα βιώσιμο και ολιστικό αποτέλεσμα.

Ο όρος «Αρχιτεκτονική Τοπίου» επινοήθηκε το 1828 από το Σκοτσέζο Gilbert Laing Meason* και χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως επαγγελματικός τίτλος για τον Frederick Law Olmsted* το 1863.

Πριν από το 1800, αυτό που σήμερα ονομάζουμε Αρχιτεκτονική Τοπίου, δεν ήταν κάτι παραπάνω από κηπουρική και σχεδιασμό των υπαίθριων χώρων των παλατιών, των αρχοντικών, κυβερνητικών  και θρησκευτικών συνόλων και κέντρων. Εξαιρετικό παράδειγμα αποτελεί η δουλεία του Andre Le Notre*, στη Γαλλία, από τους πρωτοπόρους

Αρχιτέκτονες Τοπίου, με κορυφαία έργα όπως στο "Vaux-le-Vicomte" και ο κήπος των Βερσαλλιών για τον βασιλιά της Γαλλίας Louis XIV. Λίγο αργότερα (19^ο αιώνα) ακολούθησε ο Αρχιτέκτονας Τοπίου Frederick Low Olmsted και η Beatrix Farrand, στην Αμερική, οι οποίοι μαζί με άλλους ίδρυσαν την Αμερικανική Ένωση Αρχιτεκτόνων Τοπίου (ASLA), το 1899, ενώ μισό αιώνα αργότερα (1949) ιδρύθηκε ο Διεθνής Οργανισμός Αρχιτεκτόνων Τοπίου (IFLA). Εξέχουσες παρουσίες ήταν οι  William Kent, Lancelot Brown και Humphrey Repton.

Τον 19^ο αιώνα ο αστικός σχεδιασμός απέκτησε σημαντικότερο ρόλο από τη διαμόρφωση κήπων και υπαίθριων χώρων, με τη λογική του χώρου αναψυχής. Ως αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης, έχουμε την επόμενη μορφή που πήρε η Αρχιτεκτονική Τοπίου, που αποτελεί πλέον ένα συνονθύλευμα της παραδοσιακής κηπουρικής και σχεδιασμού κήπων με την ολική αντιμετώπιση του αστικού τοπίου ως προς το σχεδιασμό και τη συνολική του οργάνωση, σε πολύ μεγαλύτερη πια κλίμακα. Η Gertrude Jekill και ο Frederick Law Olmsted (σχεδιασμός του Central Park, στη Νέα Υόρκη) είναι δύο από τα σημαντικότερα ονόματα Αρχιτεκτόνων Τοπίου της εποχής.

Τον 20^ο αιώνα η Αρχιτεκτονική Τοπίου εξελίσσεται αδιάκοπα και σχετίζεται με διάφορα καλλιτεχνικά και όχι μόνο κινήματα και επιρροές που κάνουν την εμφάνισή τους εκείνη την περίοδο. Σημαντικά ονόματα Αρχιτεκτόνων Τοπίου εμφανίζονται στην Αμερική, όπως ο Thomas Church, o Fletcher Steel, στη Βραζιλία o Roberto Burle Marx, o Antonio Gaudi στην Ισπανία κ.α.

 
Roberto Burle Marx, Safra Bank garden, Sao Paulo, 1982

Από τα τέλη του 20^ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας κάνουν την εμφάνισή τους αξιόλογοι Αρχιτέκτονες Τοπίου από όλο τον κόσμο. Σημαντικό έργο έχουν παράξει οι Martha Schwartz , Edward Durell Stone, Dan Killey, Jens Jensen, West 8, Ian MacHary*, Yuishi Kogazawa, Camille Kelly, Hideo Sasaki, Kim Wilkie, Ken Smith, Fernando Caruncho, Kathrin Gustafson, Steve Martino, Andrea Cochran και πολλοί άλλοι.

  
Αριστερά: Martha Schwartz, Grand Canal Square, Dublin, 2010. Δεξιά: Hideo Sasaki, Detroit Riverfront Civic Center Promenade, USA, 2001

Θα πρέπει, τέλος, να σημειωθεί πως με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για το Τοπίο, που έλαβε χώρα στη Φλωρεντία το 2000, αυτό θεωρείται ως ένα αναγνωρισμένο «αγαθό», ανεξάρτητα από την πραγματική αξία του και από προκαθορισμένους κανόνες ομορφιάς, το οποίο προστατεύεται νομικά.

* Sir Geoffrey Jellicoe (1900-1996) Αρχιτέκτων Τοπίου, Αρχιτέκτονας, Συγγραφέας. Σήμερα θεωρείται ο σημαντικότερος Άγγλος Αρχιτέκτονας Τοπίου της γενιάς του.
* Gilbert Laing Meason (1769-1832) Σκοτσέζος ευγενής που εμπνεύστηκε τον όρο «Αρχιτεκτονική Τοπίου».
* Andre Le Notre (1613-1700) Γάλλος Αρχιτέκτων Τοπίου, έμπιστος του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου 14^ου και εμπνευστής του κήπου των Βερσαλλιών.

Εικόνες: google images