186.14 Επανερμηνεύοντας το θηβαϊκό έδαφος

Φοιτήτριες: Δασκαλάκη Βασιλική, Ηλιάδη Ιωάννα
Επιβλέπουσα: Τσιράκη Σοφία
Σύμβουλοι καθηγητές Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ: Κλαμπατσέα Ειρήνη , Βασιλάτος Παναγιώτης
Σύμβουλος καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών: Σάββας Δημήτριος
ΕΜΠ| Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης: 30 Ιουλίου 2014

Η παρούσα διπλωματική εργασία επικεντρώνεται στην ανάδειξη της αγροτικής παραγωγής, ως στοιχείο ταυτότητας της επαρχιακής πόλης της Θήβας, εντάσσοντάς την προβολή της στα πλαίσια της καθημερινής ζωής. Η αγροτική παράμετρος αξιοποιείται υπό το πρίσμα μιας νέας ανάγνωσης του σύνθετου θηβαϊκού εδάφους, προκαλώντας μια πολυεπίπεδη διαδικασία σχεδιασμού κινούμενη από τον δημόσιο αστικό χώρο στο κτίριο - δοχείο ζωής και αντίστροφα.

|Η πόλη και η ύπαιθρος
Η Θήβα οφείλει την γένεσή της στο ιδιαίτερο ανάγλυφό της, αποτελούμενο από αλεπάλληλες λοφοσειρές και ρέματα που διαμορφώνουν τον χαρακτηριστικό απιόσχημο λόφο της αποκαλούμενης «Καδμείας». Η πόλη, με σταθερό πυρήνα την Καδμεία, εξαπλώνεται με αργούς ρυθμούς προς την ύπαιθρο, ώντας άρρηκτα συνδεδεμένη με την εύφορη θηβαϊκή γη. Το γεωμορφολογικό ανάγλυφο, η εδαφολογική σύσταση της περιοχής, καθώς και το εύκρατο κλίμα,  προσδίδουν από τους ιστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα αγροτοκτηνοτροφικό χαρακτήρα στην οικονομία της. Η σχέση, όμως αυτή της πόλης με την ύπαιθρο, δεν επηρεάζει μόνο την τοπική οικονομία, αλλά  διαμορφώνει παράλληλα  την πολιτισμική ταυτότητα του τόπου, αντανακλώντας διαδικασίες αστικής ανάπτυξης, καθώς και παραδόσεις που σχετίζονται με την καλλιέργεια και την αγροτική παραγωγή.

Οι προκαλούμενες από την βιομηχανική ανάπτυξη και την εγγύτητα της πόλης με το αθηναϊκό κέντρο, οικιστικές πιέσεις των τελευταίων δεκαετιών του 20^ου αιώνα οδηγούν σε συνεχείς μεταλλάξεις το θηβαϊκό τοπίο, στερώντας του σημαντικό μέρος γεωργικής γης. Εντούτοις, η  γεωργία και η κτηνοτροφία, που διατηρούν σε μεγάλο βαθμό το χαρακτήρα της οικογενειακής και μικροεπιχειρηματικής εκμετάλλευσης, εξακολουθούν να παίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία και στην κοινωνική εξέλιξη της περιοχής. Ο πρωτογενής τομέας απασχολεί σημαντικό ποσοστό του ενεργού πληθυσμού με ανοδικές μάλιστα τάσεις κατά την τελευταία δεκαετία, γεγονός που αποκαλύπτει την σταδιακή μετατόπιση της τοπικής οικονομίας από τον διογκωμένο δευτερογενή τομέα προς τον πρωτογενή. Ωστόσο, η έλλειψη οργάνωσης στην διάθεση των αγροτικών προϊόντων, ο χαμηλός βαθμός εξειδίκευσης του αγροτικού δυναμικού και η μειωμένη συμμετοχή της νέας γενιάς στην αγροτική ζωή συνιστούν τροχοπέδη στην αξιοποίηση της λανθάνουσας δυναμικής του τόπου.

 

 

|Σενάριο αγροτικής ανάδειξης
Αντιμετωπίζουμε τον αγροτικό χαρακτήρα της περιοχής ως την σύγχρονη βάση για την ανάπτυξη της πόλης και την ενίσχυση της φυσιογνωμίας της μέσω του ακόλουθου πλέγματος λειτουργιών: προβολή, εμπόριο τοπικών γεωργικών - κτηνοτροφικών προϊόντων, εκπαίδευση. Πιο συγκεκριμένα προτείνουμε:

_ «Αγορά Αγροτών» που επιτρέπει στους αγρότες να βρίσκουν  διέξοδο στους τοπικούς καταναλωτές, αφού τυποποιήσουν, μεταποιήσουν και συσκευάσουν οι ίδιοι την δική τους αγροτική παραγωγή ( θεσμός των "Farmers Markets"). Η νέα υποδομή στηρίζεται στο μοντέλο της «κοινωνικής οικονομίας» και στηρίζει κατεξοχήν την τοπική παραγωγή.
_ Εργαστήρια μικρής παραγωγής σε συσχέτιση με αντίστοιχα καταστήματα διάθεσης των παραγόμενων προϊόντων. Λειτουργούν και ως χώροι - "βιτρίνες" της παραγωγικής/μεταποιητικής διαδικασίας. Προτίθεται να λειτουργούν στην βάση συνεταιρικής ή οικογενειακής δομής, στηρίζοντας τον θεσμό της οικοτεχνίας και ενισχύοντας το εισόδημα των μερικώς απασχολούμενων με τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις.
_Κέντρο ενημέρωσης νέων αγροτών, με στόχο την σύνδεση της παραγωγής με την επιστημονική γνώση.

Συνδετικό κρίκο των παραπάνω λειτουργιών συνιστά η συμμετοχή των ίδιων των πολιτών σε μικρές άτυπες αγροτικές διαδικασίες, υπό την μορφή "αστικών καλλιεργειών".

Οι λειτουργίες αυτές επιλέγεται να τοποθετηθούν στην Καδμεία, ως δίκτυο με τρεις διακριτούς κόμβους, συνιστώντας αναπόσπαστο τμήμα της καθημερινής αστικής εμπειρίας, τόσο των κατοίκων όσο και των επισκεπτών. Το δίκτυο αυτό, διασχίζοντας την καρδιά της πόλης, αναδεικνύει μια συνολικότερη διαδρομή και αποδίδει σε δημόσια χρήση ανοιχτούς χώρους - ανάσες πρασίνου. Ειδικότερα όσον αφορά στην εμπορική χρήση, η τοποθέτησή της στην Καδμεία, θεωρείται επιβεβλημένη, εξαιτίας της απομάκρυνσης της υπάρχουσας δημοτικής αγοράς, για λόγους αρχαιολογικών ανασκαφών. Η δημοτική αγορά, με νέα μορφή και περιεχόμενο πλέον, καλείται να παραμείνει στο κέντρο της πόλης, ως ανοιχτό ζωντανό δημόσιο πέρασμα στον αστικό ιστό, διατηρώντας μια ιστορικά εντυπωμένη λειτουργία και συνδιαλεγόμενη με τις υπόλοιπες λειτουργίες του κέντρου.

 

 

|Τα εργαλεία του δικτύου
Οι τρεις πόλοι χωροθετούνται σε άμεσο συσχετισμό με τον κεντρικό πεζόδρομο της Θήβας (πεζόδρομος Επαμεινώνδα) και τον παράλληλό του άξονα, την Πινδάρου. Η προτεινόμενη διαμόρφωση σε επίπεδο αστικού σχεδιασμού εκτείνεται σ αυτήν ακριβώς την κεντρική ζώνη (συνοδεύεται παράλληλα από συνολικότερη πρόταση διαχείριση της κυκλοφορίας στην Καδμεία) και συγκροτείται από τα ακόλουθα σχεδιαστικά εργαλεία:

1_υφές εδάφους:
α. σκληρό δάπεδο: «αστικό έδαφος»
Παραλαμβάνει τις βασικές ροές κίνησης και μετασχηματίζεται στα επίπεδα κίνησης των προτεινόμενων κτιριακών επεμβάσεων. Είναι κινητικό δάπεδο - άλλοτε ανυψώνεται και άλλοτε βυθίζεται.
β. φυτεμένες επιφάνειες: «αγροτικό έδαφος».
Πρόκειται για ένα «χαλί» μικρών αστικών καλλιεργειών που ακολουθούν τις βασικές ροές σε γραμμική διάταξη, διαχέονται, όμως, παράλληλα σε ελεύθερους κοινόχρηστους χώρους. Μέσω αυτών, οι κάτοικοι καλούνται να συνδεθούν περισσότερο με την γη και να συμμετάσχουν σε μικρές αγροτικές διαδικασίες. Έτσι, οι επιφάνειες αυτές αποκτούν και εκπαιδευτικό χαρακτήρα.

γ. ανακυκλωμένο υλικό αρχαιολογικών ανασκαφών: «αρχαιολογικό έδαφος».
Προτείνεται στην ενότητα της κεντρικής πλατείας σε σχέση με τον κεντρικό αρχαιολογικό χώρο, ώστε να συσχετιστούμε με το κυρίαρχο ιστορικό υπόβαθρο της πόλης.

2_ υδάτινη ροή - αρδευτικό κανάλι
Πρόκειται για μικρού πλάτους κανάλια που διοχετεύουν το βρόχινο νερό στις φυτεμένες επιφάνειες, λειτουργώντας συμπληρωματικά με το δίκτυο άρδευσης της πόλης. Τονίζουν με την γραμμικότητά τους ή τις διαπλατύνσεις τους (δεξαμενές) τις ροές και τις στάσεις αντίστοιχα, ενώ λειτουργούν και συμπληρωματικά στην ενεργοποίηση των αισθήσεων του περιπατητή.

3_υψηλές φυτεύσεις
Οι υψηλές φυτεύσεις χωροθετούνται ανάλογα με τον προσανατολισμό, κατευθύνουν κινήσεις ή αγκαλιάζουν χώρους- αστικούς πυκνωτές. Τις αντιμετωπίζουμε με δομικούς όρους, σχηματοποιώντας τες και τοποθετώντας τες είτε σε ροϊκές ζώνες είτε σημειακά.

4_ στέγαστρα
Πρόκειται για ελαφριές μεταλλικές κατασκευές, που λειτουργούν ως χώροι στάσης, καθιστικά και χώροι εμπορίου.

 

 

|Από την αστική διαδρομή στις κτιριακές παρεμβάσεις
Το δίκτυο των επιμέρους παρεμβάσεών στους κτιριακούς πόλους της πρότασής μας στηρίζεται στην αλληλεπίδραση των τριών εδαφικών στοιχείων (αστικό, αγροτικό, αρχαιολογικό) λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη το έντονο γεωμορφολογικό ανάγλυφο. Η αδιάρρηκτη σχέση κτηρίου - κίνησης περιπατητή υπό την μορφή σπειρών στον χώρο, η συνεχής αναφορά σε κεντρικούς πυρήνες - αίθρια και η χρήση του στεγάστρου ως δυναμική - κινητική μορφή που ακολουθεί την κίνηση ή τονίζει την απόληξή της, συγκροτούν τις κύριες συνθετικές αρχές στις οποίες στηρίζονται και οι τρεις κτιριακές επιλύσεις.

 

 

|Αγορές

 

|Κέντρο ενημέρωσης αγροτών
Πρόκειται για χώρο συνάντησης αγροτών και ευρύτερου κοινού (σχολεία, ενδιαφερόμενοι πολίτες), καθώς και προβολής - θεωρητικής και πρακτικής- διαδικασιών γεωργικής παραγωγής. Η πρόθεσή μας, το κτίριο αυτό να προβάλλει νέες τεχνολογίες στην παραγωγή, εκφράζεται με την επιλογή να τοποθετηθεί σε κεντροβαρικό σημείο της σύνθεσης επιδεικτικό εργαστήριο υδροπονικής καλλιέργειας.

 

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.