ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΜΑΤΙΕΣ

 

Η ιδιότυπη αρχιτεκτονική της Μονεμβασίας

22 Ιούνιος, 2007

Η ιδιότυπη αρχιτεκτονική της Μονεμβασίας

Μονεμβασία αποκαλείται ο βράχος που υψώνεται σε μικρή απόσταση από την ανατολική ακτή της Λακωνίας και συνδέεται με τη στεριά μέσω μιας γέφυρας.Tο χωριό είναι κτισμένο πίσω από ψηλά τείχη που περικλείουν μια ολόκληρη χερσόνησο γεμάτη από ιστορικά μνημεία.

Η ίδρυση του οικισμού γίνεται από τους Λακεδαιμόνιους τον 6ο μ.Χ. αιώνα. Ακολουθεί η δημιουργία ενός οικισμού χαμηλότερα και σταδιακά αναπτύσσεται η πόλη, η οποία αποκτά μεγάλη στρατηγική σημασία. Μετά από σύντομη παπική κατοχή περιέρχεται στην Ενετική κυριαρχία το 1464. Το 1540 αρχίζει η περίοδος της Α΄ Τουρκοκρατίας και η παρακμή που είχε αρχίσει συνεχίζεται εντονότερα. Το 1690 η πόλη παραδίδεται στους Ενετούς. Το 1715 οι Τούρκοι την ανακαταλαμβάνουν. Το 1821 απελευθερώνεται πρώτη ανάμεσα στις οχυρές πόλεις της Πελοποννήσου.

Ολόκληρο το χωριό είναι κτισμένο πίσω από ψηλά τείχη που περικλείουν μια ολόκληρη χερσόνησο γεμάτη από ιστορικά μνημεία. Τα περισσότερα από τα σπίτια που κατοικούνται σήμερα είναι χτισμένα πάνω στα θεμέλια της παλαιότερης πόλης, ενώ στην κορυφή του λόφου ορθώνεται μια άλλη εγκαταλελειμμένη πολιτεία η οποία είχε ερημωθεί πολλούς αιώνες πριν, όταν οι κάτοικοι αποφάσισαν να ξαναγυρίσουν στην Κάτω Πόλη και να ξαναχτίσουν τα σπίτια τους, εκεί που οι βάρβαροι κουρσάροι είχαν αφήσει οδύνη και καταστροφές.

Γιὰ τὴν ἰδιότυπη ἀρχιτεκτονικὴ τῆς Μονεμβασίας, τὴν δόμηση, τὶς πρακτικές, ἀναφέρουμε τὰ ἑξῆς κύρια σημεῖα:

Καστροπολιτεία
Ἀμυντικὸ Σύστημα
Πύλες τοῦ Κάστρου
Κάτω Πόλη, σχεδιασμὸς & ὀργάνωση
Κεντρικὴ Πλατεία, θέση καὶ σημασία
Νερό, ὁ σημαντικὸς ρόλος του
Ἀποχετευτικὸ Δίκτυο
Ἰδιωτικὰ κτήρια καὶ ἡ λειτουργία τους
Οἰκοδομικὰ ὑλικά
Πάνω Πόλη


Καστροπολιτεία
Τὸν 6ο αἰώνα ὀργανώνεται ἡ Πάνω Πόλη, δηλαδὴ τὸ πάνω πλάτωμα τοῦ ὀχυρωμένου βράχου καὶ ἀποτελεῖ τὸ πρῶτο οἰκιστικὸ σύνολο. Ἀργότερα, ὀργανώνεται καὶ ἡ Κάτω Πόλη.
Στὰ μέσα τοῦ 16ου αἰῶνα ἡ Μονεμβασία ἐξακολουθεῖ νὰ εἶναι μεγάλο λιμάνι. Παράλληλα πραγματοποιοῦνται ἐργασίες συντήρησης τῶν τειχῶν, ἐνῶ χτίζονται καὶ οἰκίες. Στὰ τέλη τοῦ 17ου, ἀρχὲς 18ου αἰῶνα πραγματοποιοῦνται ἐπεμβάσεις στὰ μνημεῖα τῆς Κάτω καθὼς καὶ τῆς Πάνω Πόλης.

 

Ἀμυντικὸ Σύστημα
Ἡ ὀχύρωση τῆς Μονεμβασίας ἀκολουθεῖ τὸ σύστημα τῶν Μεσαιωνικῶν χρόνων, δηλαδή, ἡ Ἀκρόπολη βρίσκεται στὸ ὑψηλότερο σημεῖο τῆς Πόλης καὶ ὑπάρχουν δυὸ ὀχυρωματικοὶ περίβολοι ποὺ χωρίζουν τὴν Πόλη σὲ Ἄνω καὶ Κάτω.
Ἡ Ἀκρόπολη ποὺ ὀρθώνεται στὴν κορυφὴ τοῦ βράχου, ἀποτελεῖ ἕνα τετράγωνο ὀχυρό, στὶς τέσσερις γωνίες τοῦ ὁποίου διαμορφώνονται τετράγωνοι πύργοι. Ἡ ἴδια ἀποτέλεσε τὸ πρῶτο ὀχυρωματικὸ ἔργο γύρω ἀπὸ τὸ ὁποῖο ἀναπτύχθηκε ὁ πρῶτος οἰκισμός. Οἱ ὀχυρωματικοὶ περίβολοι τῆς Μονεμβασίας ἀκολουθοῦν τὸν τριμερῆ χωρισμό της σὲ Πάνω καὶ Κάτω Πόλη. Οἱ ἀπότομες ἀπολήξεις τοῦ βράχου συνετέλεσαν στὸ νὰ μὴ χρειάζεται νὰ ὀχυρωθεῖ ἡ Πάνω Πόλη σὲ ὅλο τὸ μῆκος της, παρὰ μόνο στὰ σημεῖα ποὺ ἦταν εὔκολο γιὰ τὸν ἐχθρὸ νὰ τὰ πλησιάσει. Τὰ τείχη αὐτὰ ἀποτελοῦν τὴν πρώτη ὀχύρωση τῆς πόλης. Οἱ ἀπότομοι γκρεμοὶ τοῦ βράχου προστάτευαν τοὺς κατοίκους ἀπὸ τὶς ἐπιδρομὲς καὶ τὰ ἐχθρικὰ πυρά. Κατὰ τὴν περίοδο τῆς πληθυσμιακῆς αὔξησης ἔχουμε τὴ δημιουργία ἑνὸς νέου ὀχυρωματικοῦ περιβόλου μὲ σχῆμα τὸ ἀνεστραμμένο Π ποὺ προστάτευε τὴν Κάτω. Στὸ ἐσωτερικὸ τῶν τειχῶν παρατηρεῖται ἀνάπτυξη τοῦ περιδρόμου (δηλαδὴ ἑνὸς στενοῦ διαδρόμου) μὲ σκοπὸ τὴ διευκόλυνση τῆς κίνησης τῶν στρατιωτῶν κατὰ μῆκος τοῦ τείχους.

 


Πύλες τοῦ Κάστρου
Ἡ εἴσοδος στὴν Πόλη διευκολυνόταν ἀπὸ πέντε πύλες, δυὸ στὴν Πάνω Πόλη καὶ τέσσερις στὴν Κάτω Πόλη.
Ἡ παλαιότερη ἀπὸ αὐτὲς βρισκόταν στὴν Πάνω Πόλη στὴ βόρεια πλευρὰ τοῦ βράχου καὶ ὑπῆρξε ἡ κεντρικὴ πύλη της κατὰ τὴ διάρκεια τῆς βυζαντινῆς περιόδου. Ἡ σημερινὴ Κεντρικὴ Πύλη βρίσκεται στὸ Δυτικὸ τεῖχος τῆς Κάτω Πόλης. Βορειότερα αὐτῆς κοντὰ στὸ βράχο, ἀνοίγεται καὶ ἡ δεύτερη πύλη. Δυὸ ἀκόμη, μικρότερων διαστάσεων, ὑπάρχουν στὸ ἀνατολικὸ καὶ νότιο, πρὸς τὴν θάλασσα, τεῖχος. Ἡ τελευταία ὀνομάζεται Πορτέλλο καὶ ἐξυπηρετοῦσε τὴν ἐπικοινωνία τῆς πόλης μὲ τὴ θάλασσα.



Κάτω Πόλη, σχεδιασμὸς & ὀργάνωση
Οἱ ἀνάγκες καὶ οἱ συνθῆκες τῆς ἐποχῆς (ἐχθρικὲς ἐπιδρομές) ἐπιβάλλουν μιὰ νέα δυναμικὴ στὴν ὀργάνωση τῶν πόλεων. Ὁπότε κατὰ τὴν παλαιοχριστιανικὴ καὶ πρωτοβυζαντινὴ περίοδο παρατηρεῖται μιὰ μεταβολὴ ὡς πρὸς τὸν πολεοδομικὸ ἱστὸ καὶ τὴ ρυμοτομία τῶν πόλεων.
Ἡ βυζαντινὴ πόλη, ἰδίως ἀπὸ τὸν 7ο αἰώνα καὶ μετά, παύει νὰ ἀκολουθεῖ τὴν ὀργάνωση τῶν ἑλληνορωμαϊκῶν πόλεων μὲ τὶς μεγάλες διαστάσεις καὶ τὸ Ἰπποδάμειο σύστημα. Σταδιακῶς, χάνει τὸν μνημειακὸ χαρακτήρα της. Περιορίζει τὴν ἔντασή της καὶ ὀχυρώνεται μὲ τείχη. Κατὰ τὴ Μεσοβυζαντινὴ ἐποχὴ ἡ φυσικὴ ὀχύρωση τῆς θέσης ἀποτελεῖ βασικὸ κριτήριο ἐπιλογῆς γιὰ τὴ δημιουργία πόλης. Ὁ σχεδιασμός της εἶναι πλέον μιὰ δυναμικὴ ἀνάπτυξη ποὺ ὑποχρεωνόταν ἀπὸ τὶς ἀνάγκες καὶ τὶς συνθῆκες τῆς ἐποχῆς.
Χαρακτηριστικὸ παράδειγμα βυζαντινῆς καστροπολιτείας εἶναι ἡ Κάτω Πόλη. Ἡ Πόλη διασχίζεται ἀπὸ δυὸ κάθετους δρόμους, ποὺ καταλήγουν στὶς τέσσερεις πύλες της. Οἱ δρόμοι εἶναι στενοὶ μὲ ὁδόστρωμα ἀπὸ πέτρα (καλντερίμια), ἐνῶ τὸ πλάτος τους, ἀνάλογα μὲ τὸν χῶρο, μεταβάλλεται. Ἡ ἀπότομη κλίση τοῦ ἐδάφους ἀπαιτεῖ τὴ δημιουργία σκαλοπατιῶν. Μερικὰ τμήματα τῶν δρόμων σκεπάζονται ἀπὸ καμάρες ποὺ λέγονται δρομικὲς ἢ διαβατικά. Πάνω δὲ ἀπὸ αὐτές, λόγω τῆς ἔλλειψης τοῦ χώρου, ἀναπτύσσονται ὄροφοι σπιτιῶν.


Κεντρικὴ Πλατεία, θέση καὶ σημασία
Ἀποτελεῖ τὸ κέντρο τῆς δημόσιας ζωῆς. Διαμορφώνεται στὸ μέσο τοῦ κεντρικοῦ ἐμπορικοῦ δρόμου, ἐνῶ τμῆμα της καλυπτόταν ἀπὸ κτίσματα. Ἐδῶ συγκεντρώνονταν οἱ κάτοικοι: α) γιὰ νὰ ὀργανώσουν ἐκδηλώσεις καί, β) γιὰ νὰ συζητήσουν πολιτικὰ καὶ κοινωνικὰ θέματα. Πλατεῖες μὲ τὴ σημερινὴ μορφὴ δὲ συναντῶνται στὴ βυζαντινὴ ἐποχή. Ὡς πλατεία θεωροῦσαν ἕνα ἄνοιγμα στὸ πλάτος κάποιου δρόμου μπροστὰ ἀπὸ κάποιο ναό. Ἡ μικρὴ καὶ ἡ μεγάλη τάπια ἦσαν πλατεῖες κατὰ μῆκος τοῦ νότιου τείχους.

 


Νερό, ὁ σημαντικὸς ρόλος του
Ἀποτελεῖ βασικὸ κριτήριο γιὰ τὴ δημιουργία τῆς πόλης κατὰ τὴ βυζαντινὴ περίοδο. Ἡ Μονεμβασία καὶ ἡ ἐνδοχώρα της δὲ διαθέτουν φυσικὰ ἀποθέματα νεροῦ ἢ ποτάμια. Ἡ ἔλλειψη αὐτῶν ὁδηγεῖ στὴ δημιουργία ὀργάνωσης ἑνὸς συστήματος ὑδρεύσεως, διότι οἱ ἀνάγκες τῶν κατοίκων σὲ νερὸ καλύπτονται μὲ τὴ δημιουργία ἰδιωτικῶν καὶ δημόσιων στερνῶν. Οἱ στέρνες εἶναι κτίρια δημόσιου χαρακτήρα γιὰ νὰ καλύψουν τὶς ἀνάγκες σὲ νερὸ σὲ ἔκτακτες περιπτώσεις. Συλλογὴ τῶν ὀμβρίων ὑδάτων ἐπιτυγχάνετο ἐπίσης μὲ τὴν εἰδικὴ διαμόρφωση στὶς στέγες καὶ τὰ προτεταμένα ἐν εἴδει ὑδρορροῆς ἐπικλινῆ ἀετώματα τῶν κτηρίων.

 


Ἀποχετευτικὸ Δίκτυο
Ἡ Μονεμβασία δὲν ἔχει κεντρικὸ ἀποχετευτικὸ σύστημα, ἀλλὰ κάθε σπίτι διαθέτει τὸ δικό του βόθρο.
Στὸ Ἐσωτερικό της Πόλης ἀναπτύσσονται δημόσια κτίρια, ἐκκλησίες καὶ ἰδιωτικὰ σπίτια. Αὐτὰ εἶναι στεγασμένα τὸ ἕνα δίπλα στὸ ἄλλο λόγω τῆς ἔλλειψης χώρου. Ἡ διάταξη αὐτὴ ἀποτελεῖ ἔνδειξη τοῦ συνεκτικοῦ οἰκιστικοῦ συνόλου. Στὴν Κάτω Πόλη ἔχουν κυρίως διασωθεῖ ἐκκλησιαστικὰ κυρίως κτίρια.

 


Ἰδιωτικὰ κτήρια καὶ ἡ λειτουργία τους
Ὁ χαρακτήρας τῶν οἰκιῶν τῆς Μονεμβασίας καθορίζεται ἀπὸ τρεῖς παράγοντες:
1) τὴν στενότητα τοῦ χώρου
2) τὴν μορφολογία τοῦ ἐδάφους
3) τὴν ἔλλειψη τῶν πηγαίων ὑδάτων.

Οἱ περισσότερες οἰκίες εἶναι διώροφες, διαθέτουν ὑπόγειο καὶ ταράτσα γιὰ ἱκανοποίηση πρακτικῶν ἀναγκῶν(ἅπλωμα ρούχων) καὶ δὲ διαθέτουν αὐλές. Ἡ ὕπαρξη τρίτου ὀρόφου ἀποτελεῖ ἔνδειξη τῆς πολυτέλειας τοῦ ἰδιοκτήτη.

Ὑπόγειο: Ἐδῶ διαμορφώνεται ἡ στέρνα γιὰ τὴ συλλογὴ τοῦ νεροῦ. Εἶναι χῶρος ἰδανικὸς γιὰ τὴ ζύμωση τοῦ κρασιοῦ.

Ἰσόγειο: Στὸ ἐπίπεδο τοῦ δρόμου βρίσκεται ἡ εἴσοδος τοῦ σπιτιοῦ (πρόχειρο καθιστικό, μαγειρεῖο, χῶρος ὑποδοχῆς).

Ὄροφος: Σάλα τῶν Βυζαντινῶν (ὑπνοδωμάτια καὶ χῶρος διαμονῆς)

Παράθυρα: ἐξασφαλίζουν τὸν ἀπαραίτητο φωτισμὸ κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ἡμέρας.

 


Οἰκοδομικὰ ὑλικά
Ποικιλία ὑλικῶν ἀπὸ τὴν περιοχή:
1. Ἀκατέργαστες πέτρες
2. πυρόλιθος (πορῶδες ἀσβεστολιθικὸ πέτρωμα). Ἀφενὸς ἀφθονοῦσε στὴ γύρω περιοχή, ἀφετέρου φθειρόταν εὐκολότερα ἀπὸ τὴν πέτρα μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μὴν ἀναγνωρίζεται εὔκολα
3. μάρμαρο
4. λάσπη
5. ξύλο (τὸ ὁποῖο δὲ χρησιμοποιοῦσαν αἰσθητά)
6. τοῦβλο ἀπὸ ἀργόλιθο.

Στὶς παλιὲς στέγες τῆς Μονεμβασίας συναντᾶ κανεὶς μακρόστενα κεραμίδια εἴτε ἀνεστραμμένα πρὸς τὰ πάνω (γιὰ τὴν κάλυψη τῶν κενῶν) εἴτε πρὸς τὰ κάτω (γιὰ τὴ συλλογὴ τοῦ νεροῦ)

 


Πάνω Πόλη
Εἶναι τὸ ἀσφαλέστερο καὶ καλύτερα ὀχυρωμένο τμῆμα τῆς Καστροπολιτείας. Λόγω τῆς φυσικῆς ὀχυρῆς της θέσης κατοικήθηκε ἀπὸ ἀριστοκρατικὲς οἰκογένειες καὶ ἀποτέλεσε διοικητικὸ καὶ στρατιωτικὸ κέντρο της. Πολλὰ σπίτια διαμορφώθηκαν σὲ καλύμματα γιὰ τὴ φρουρά.

 

 

 

Share |

Σχετικές Δημοσιεύσεις:

 

GreekArchitects Athens

Copyright © 2002 - 2024. Οροι Χρήσης. Privacy Policy.

Powered by Intrigue Digital