Ο πρώτος οικολογικός ουρανοξύστης της Γερμανίας

Τα λάθη που γίνονται στον αρχικό σχεδιασμό ενός κτιρίου σε σχέση με το περιβάλλον έχουν ως επακόλουθο την υπερβολική χρήση μηχανικών και ηλεκτρικών συστημάτων για ψύξη, θέρμανση και φωτισμό. Έτσι, συναντάμε παραδείγματα κτιρίων όπου απαιτείται ψύξη ακόμα και το χειμώνα. Το παράδειγμα του πύργου GSW καταρρίπτει την άποψη ότι οικολογία και ουρανοξύστες είναι ασύμβατες έννοιες. Τη δεκαετία του ’80, η εταιρεία GSW (Gemeinnützige Siedlungs – und Wohnungsbaugesellschaft Berlin) αγόρασε το συγκεκριμένο κτίριο προκειμένου να δημιουργήσει τα κεντρικά γραφεία της. Ο υπεύθυνος για την ανακαίνιση του κτιρίου Helge Pitz πρότεινε το 1986, μέσα στο κλίμα της ΙΒΑ(σημ. 1), να διαμορφωθεί ένα κλασικό βερολινέζικο Block με “κριτική ανασύνθεση” (Kritische Rekonstruktion).

Λεπτομέρεια κυματοειδούς στέγης.

Ωστόσο, το 1990, η εταιρία GSW αποφάσισε να προκηρύξει αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, τον οποίο και κέρδισαν οι Sauerbruch und Hutton. Το κτίριο βρίσκεται πολύ κοντά στο γνωστό από τα χρόνια του τείχους Checkpoint Charlie και αποτελεί εξαίρεση στον πολεοδομικό κανονισμό, ο οποίος δεν επιτρέπει την κατασκευή ουρανοξυστών στην περιοχή. Ολοκληρώθηκε το 1999 και έχει χαρακτηριστεί ως ο πρώτος οικολογικός ουρανοξύστης στη Γερμανία. Το έργο αυτό, αποτελεί ανακατασκευή ενός δεκαεπταώροφου κτιρίου των Schwebes και Schoszberger που ολοκληρώθηκε το 1961 και ήταν γνωστό με το όνομα “Turm”, δηλαδή πύργος. Βρίσκεται σε μια ιστορική περιοχή του Βερολίνου, στην οποία είχαν τα γραφεία τους αρκετές από τις βερολινέζικες εφημερίδες. Ακριβώς δίπλα στο παλιό κτίριο χτίστηκε ένας ουρανοξύστης 22 ορόφων (ύψους 85 μ.) από τους αρχιτέκτονες Matthias Sauerbruch και την Louisa Hutton.

Η δυτική άποψη με τις ανοιγοκλειόμενες χρωματιστές περσίδες.

Κατασκευάστηκε μια δεύτερη γυάλινη πρόσοψη, ένας ισόγειος χώρος foyer σε σχήμα τόξου και κατά μήκος της Kochstrabe αναπτύχθηκε μια τριώροφη κατασκευή πάνω στην οποία εδράστηκε ένας κυλινδροειδής χώρος με έντονα πρασινωπά χρώματα που ονομάστηκε “Pillbox”. Το “Pillbox” μοιάζει να έχει μετακινηθεί ελαφρώς πιο μέσα από την οικοδομική γραμμή, με αποτέλεσμα να φαίνεται ότι αιωρείται. Αυτή η μετατόπισή του, είναι ένας αρχιτεκτονικός χειρισμός αλλά και ένα διακριτικό σχόλιο από τους αρχιτέκτονες σχετικά με το ιδεατό στερεό (σημ. 2) που υποχρεούνται να εφαρμόσουν.

Άποψη ανατολικής όψης με το “pillowbox”

Στη δυτική πλευρά, στον μεταλλικό κάνναβο της γυάλινης πρόσοψης, προσαρμόζονται από την εσωτερική μεριά εκατοντάδες περσίδες από διάτρητη λαμαρίνα σε αποχρώσεις του κόκκινου, του ροζ και του πορτοκαλί. Αυτό το μωσαϊκό χρωμάτων μεταβάλλεται αναλόγως της μέρας και των χρηστών του κτιρίου. Οι εργαζόμενοι μπορούν να επιλέξουν εάν θα αφήσουν να μπει ή όχι ο ήλιος στο γραφείο τους. Αυτή η χρωματιστή και μεταβαλλόμενη όψη, αποτελεί πλέον ορόσημο για το Βερολίνο και δύσκολα ο περαστικός δεν την παρατηρεί, καθώς με την μετακίνηση των περσίδων αλλάζει καθημερινά. Τα θερμά χρώματά της, αποτελούν αναμφίβολα ένα οπτικό ερέθισμα, ειδικά μέσα στο χειμώνα. Θυμίζουν ήλιο που δύει ή ανατέλλει και ίσως, σε συμβολικό επίπεδο, η βιοκλιματική αυτή όψη να είναι μια “ευχαριστία” σε μια από τις σημαντικότερες πηγές ζωής.

Το χειμώνα, όταν έχει ηλιοφάνεια, ο αέρας ανάμεσα στις δύο όψεις θερμαίνεται και διοχετεύεται με φυσική ροή στο εσωτερικό. Τους καλοκαιρινούς μήνες, η θερμή μάζα του αέρα απεγκλωβίζεται από το εσωτερικό: καθώς το κτίριο καθίσταται διαμπερές με το άνοιγμα περσίδων και παραθύρων, δημιουργείται ένα φυσικό ρεύμα αέρα, το οποίο παρασύρει το θερμό αέρα προς το κενό της διπλής όψης και απελευθερώνεται στο άνω μέρος του κτιρίου. Ο φρέσκος αέρας εισέρχεται μέσω περσίδων από την ανατολική όψη. Ο θερμικός αυτός αγωγός, πλάτους 1μ. περίπου, μειώνει κατά 30-40% τη χρήση μηχανικών μέσων για την ψύξη και θέρμανση. Το ιστίο στην απόληξη του ουρανοξύστη χρησιμεύει στην ευκολότερη απαγωγή του θερμού αέρα, καθώς λόγω του φαινόμενου Bernoulli, αυξάνει την ταχύτητά του.

Λεπτομέρεια δυτικής όψης με ανοιχτές τις περσίδες.

Επίσης, η κατασκευή αυτή, προστατεύει την πλάκα της οροφής από την υπερθέρμανσή της, κατά τους θερινούς μήνες. Η συνεχής γυάλινη επιδερμίδα, σε σχέση με το βάθος του κτιρίου, εξασφαλίζει τον φυσικό φωτισμό σε όλους σχεδόν τους τομείς του εσωτερικού. Η εξοικονόμηση ενέργειας φτάνει μέχρι και το 50% σε σχέση με άλλους ουρανοξύστες. Κάθε εργαζόμενος μπορεί να δημιουργήσει στο χώρο εργασίας του, το μικροκλίμα που επιθυμεί: να ανοίξει το παράθυρο, να ανοίξει ή να κλείσει τα χρωματιστά σκιάδια. Σε περίπτωση που αυτό δε γίνει από τον χρήστη, τότε επιτυγχάνονται οι ιδανικότερες συνθήκες μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και άλλων συστημάτων. Ο χώρος της εισόδου και του foyer αναπτύσσεται αυτόνομα κάτω από τον “αιωρούμενο” όγκο του πύργου. Οι καμπύλες πλάκες από μπετόν που τον σκεπάζουν δίνουν την αίσθηση δύο τεκτονικών πλακών που έρχονται σε επαφή και η μια αναδιπλώνει την άλλη. Με αυτή την αναδίπλωση δημιουργείται μια σχισμή από την οποία εισβάλει φυσικό φως. Τα υλικά στο εσωτερικό της εισόδου και ο τρόπος που έχουν χρησιμοποιηθεί θυμίζουν την αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων του ‘50. Ο χειρισμός αυτός, αποτελεί τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στο παλιό κτίριο και τη νέα ανασύνθεσή του.

Χώρος εισόδου και foyer

Μανώλης Ηλιάκης

1. Ο ερχομός του μεταμοντερνισμού στη Γερμανία συνδέεται με την ΙΒΑ, μια διεθνή έκθεση κατασκευών στο Βερολίνο όπου υπό τη διεύθυνση του Josef Paul Kleihues από το 1984 έως το 1989 προσκλήθηκαν διεθνούς φήμης αρχιτέκτονες για να χτίσουν από ένα κτίριο στο Βερολίνο. Η περίπτωση της ΙΒΑ καλλιέργησε ένα νέο έντονο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική και υπήρξε η αρχή μιας σειράς προγραμμάτων που αφορούσαν και την ανέγερση νέων κτιρίων. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα νέα πρωτοποριακά μουσεία που σχεδιάστηκαν από διεθνείς και Γερμανούς αρχιτέκτονες την δεκαετία του 80, όπως το μουσείο Αρχιτεκτονικής απ τον Oswald Mathias Ungers (1980), το μουσείο εφαρμοσμένων Τεχνών από τον Richard Meier (1984), το ταχυδρομικό μουσείο από τον Gunter Behnish (1990) καθώς και τα μουσεία του Gustav Peichl, Hans Hollein κ.α.

2. Το κτίριο που μπορεί να ανεγερθεί σε ένα οικόπεδο περιορίζεται μέσα σε ένα ιδεατό στερεό που καθορίζεται από τις εκάστοτε πολεοδομικές παραμέτρους.

Στοιχεία του έργου
Διεύθυνση
Kochstrabe 22

Περιοχή
Berlin - Mitte

Αρχιτέκτονες
Sauerbruch/Hutton, Berlin/London

Εργοδότης
GSW Gemeinnützige Siedlungs - und
Wohnungsbaugesellschaft Berlin

Συνεργάτες μηχανικοί και στατικοί
Ove Arup GmbH,
Düsseldorf (Tragwerksplanung);
HRA Berlin (statische Prüfung);
Bilfinger Berger, Mannheim (Bauausführung);
Ingenieurbüro Moll, Berlin (Akustik)

Έτος ολοκλήρωσης 1999

*Οι φωτογραφίες του άρθρου είναι του Μανώλη Ηλιάκη

Πηγή: Περιοδικό Sun&Shadow, www.sunandshadow.gr, τεχνικό περιοδικό για τη σκίαση και τον εξωτερικό χώρο.