(115.13) Ανακτώντας τον δημόσιο χώρο : Οι γραμμές της Αθήνας

Φοιτητής : Κοτσίκας Σταύρος
Υπευθ. Καθ. : Αίσωπος Γιάννης
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστημίου Πατρών
Ημερομηνία παράδοσης : Οκτώβρης 2013

Η διπλωματική εργασία ξεκίνησε με σκοπό την συνέχιση μιας αναζήτησης σχετικά με  την αστική μετακίνηση στην σύγχρονη πόλη, το ποδήλατο και την σχέση που αυτά έχουν με τον δημόσιο χώρο. Πρόθεση ήταν ανάγνωση της υπάρχουσας τοπογραφίας στην Αθήνα και η δημιουργία νέας με αναφορές στον υπάρχοντα δημόσιο χώρο της πόλης και στα αστικά προγράμματα που ενδεχομένως μπορεί αυτός να φιλοξενήσει. Μελετώντας πιθανούς χώρους βρέθηκα να εξετάζω φυσικά και τεχνητά γραμμικά όρια όπως αυτό της γραμμής του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου από τον Πειραιά μέχρι την Κηφισιά. Επιχειρείται η ανάδειξη αυτής της γραμμικότητας σε συνδυασμό με την δημιουργία δημόσιου χώρου για την Αθήνα προβλέποντας την υπογειοποίηση της γραμμής, την διατήρηση της ίδιας ακριβώς τροχιάς και στάσεων προκειμένου να αναδυθεί ένα γραμμικό πεδίο 26χλμ που διασχίζει το λεκανοπέδιο.

Για την ανάλυση και τον σχεδιασμό της συνολικής υπήρξε ανάγκη κατακερματισμού της σε 6 διαφορετικούς κύκλους του λεκανοπεδίου που προκύπτουν από τον χαρακτήρα της κάθε περιοχής. Καταγράφονται οι χρήσεις γης σε κάθε κύκλο χωριστά, δημιουργούνται διαγράμματα που υποδεικνύουν χαρακτηριστικά για τους σταθμούς, την τοπογραφία τους, την φύση στο αθηναϊκό τοπίο καθώς και τις θεματικές ενότητες που περιγράφουν κάθε κύκλο της ανάλυσης.

Ο κύκλος που αναλύω εντάσσεται στην ενότητα που περιλαμβάνει τους σταθμούς Πετράλωνα έως Μοσχάτο με έντονες εναλλαγές από περιοχές οικιστικής ανάπτυξης σε βιομηχανικές ζώνες. Με μια πρώτη ανάγνωση του τοπίου συγκεντρώνω πέντε στοιχεία που οργανώνουν τους βασικούς άξονες του σχεδιασμού. Αυτά τα στοιχεία είναι η μαζική μετακίνηση του ΗΣΑΠ, η Αθηναϊκή αστική ταυτότητα, η ήπια κινητικότητα του περπατήματος και του ποδήλατου, η οικονομική βιωσιμότητα και η σημασία της φύσης στο ολοένα και πιο τεχνητό περιβάλλον των πόλεων που διαμορφώνει ο άνθρωπος.

Γίνεται λοιπόν λόγος για ένα πάρκο-υβρίδιο που συγκεντρώνει περιπλανητές κινούμενους με τα πόδια ή με το ποδήλατο, αστικά προγράμματα που σχεδιάζονται για τις ανάγκες της κάθε γειτονιάς και την φύση-αγρό να παρέχει οπτική απόλαυση παράλληλα με καλλιέργειες. Στις θέσεις των τωρινών σταθμών του ΗΣΑΠ εμφανίζονται κτηριακοί όγκοι που συμπυκνώνουν τις λειτουργίες του πάρκου και έχουν σύνδεση με τον υπόγειο ηλεκτρικό. Αυτά τα ορίζω ως πυκνωτές.

Όλα τα παραπάνω στοιχεία μπορούν να συνεργαστούν μεταξύ τους, οργανώνοντας μια γραμμή παραγωγής παράλληλα με το γραμμικό πάρκο. Μια γραμμή παραγωγής που εκτείνεται στην κλίμακα της πόλης. Η φύση λειτουργεί ως παραγωγός με τους πυκνωτές να συμπυκνώνουν τις διαδικασίες επεξεργασίας των φυσικών προϊόντων και να παράγουν τοπικά προϊόντα που να απευθύνονται στο πάρκο, στην γειτονιά, στην πόλη. Ως χρήστες πλέον συνυπάρχουν διερχόμενοι ποδηλάτες, περιπατητές, γείτονες, εργαζόμενοι που απασχολούνται στους πυκνωτές, εργαζόμενοι που κινούνται υπόγεια με τον νέο ΗΣΑΠ.

Ο ρόλος της φύσης θέτει εξ αρχής κυρίαρχο προβληματισμό στο έργο ειδικά στην περίπτωση μας που γίνεται λόγος για αυτήν μέσα στο αστικό τοπίο. Γίνονται αναφορές σε αθηναϊκά δέντρα, όπως αυτό της νεραντζιάς και σχεδιάζονται οι μηχανισμοί προκειμένου οι καρποί τους να αποτελούν το προϊόν της γραμμής παραγωγής. H βιοτεχνία μέσα στο φυτεμένο πάρκο, το οποίο αποτελεί την νέα γραμμή παραγωγής που εκτείνεται στο λεκανοπέδιο, συνθέτει την νέα τοπογραφία που έχει αναφορές σε έναν δημόσιο χώρο στάσης και κίνησης, με διαφορετικές κλίμακες ταχυτήτων περιπλάνησης, παράθεσης της φύσης μαζί με τεχνητά στοιχεία.

Τις σχεδιαστικές αρχές που ακολούθησα τις είχε υποδείξει εξ αρχής η υπάρχουσα τοπογραφία και είναι παράλληλες γραμμές όμοιες με αυτές του ΗΣΑΠ. Έτσι λοιπόν η υβριδική κατασκευή σαν σύστημα οργανώνει όλα τα παραπάνω σε λωρίδες στον χώρο οριζόντια,  που περιλαμβάνουν την κίνηση των ποδηλάτων, των πεζών, την ζώνη των αστικών προγραμμάτων και του αγρού και κατακόρυφα με την δημιουργία των κτηρίων πυκνωτών. Οι ζώνες οργανώνονται παράλληλα μεταξύ τους με ορισμένο πλάτος και χαρακτηριστικά για κάθε χρήση, γεγονός που ενισχύσει τη γραμμικότητα και τις προοπτικές φυγές στο χώρο. Προσεγγίζοντας την υβριδική κατασκευή σχεδιάζονται με κοινό λεξιλόγιο τα κελύφη, όπως ο σταθμός επιβίβασης, οι ελαφριές κατασκευές που έχουν πολυχρηστική λειτουργία, οι πυρήνες κατανάλωσης που περιλαμβάνουν αγορές αγροτικών προϊόντων καθώς και ο αστικός εξοπλισμός.

Σχετικά με τους πυκνωτές, αποτελούν κτηριακούς όγκους που εμφανίζονται στις θέσεις των σταθμών του ΗΣΑΠ και χωρίζονται  κάθε φορά κατακόρυφα σε τρείς ζώνες. Τα αστικά προγράμματα, την βιοτεχνία και τον χώρο κατακόρυφης κυκλοφορίας ανάμεσα τους. Στην ενότητα που αναλύουμε, τα αστικά προγράμματα που συναντάμε εκεί αποτελούνται από μια μικρή βιοτεχνία εξεργασίας των αγροτικών προϊόντων παράλληλα με χώρους οικολογικής ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης που ποικίλουν από ένα χώρο διαδραστικής βιβλιοθήκης, ένα χώρο προβολών και παροδικών εκθέσεων και το χώρο του καφέ στην τελευταία στάθμη.

Το νέο αυτό τοπίο πλέον, δεν αποτελεί απλά μια εικόνα αλλά εισάγεται ως χώρος κίνησης και ανθρώπινων δραστηριοτήτων σε έναν προγραμματικά φορτισμένο κοινωνικό χώρο, με την «φύση» να συμμετέχει στον σχηματισμό εικόνων και αστικών τοπίων, ενώ αποτελεί το φόντο των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Βοηθά στη δημιουργία ενός νέου δημόσιου χώρου που παράλληλα ενεργοποιεί μηχανισμούς που έχουν αρχίσει να εκλείπουν από την σύγχρονη Αθήνα.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.