(141.13) αναΚΕΝΙΖΟΝΤΑΣ με τον Mondrian

Φοιτήτριες: Καραμήτρου Παρασκευή, Κρέτση Μιχαέλα
Επιβλέπουσα: Βάνα Τεντοκάλη
Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Ημερομηνία παρουσίασης: Φεβρουάριος 2013

Η επεξεργασία στοιχείων ενός ετεροπροσδιοριζόμενου-μη αρχιτεκτονοποιημένου, υπολλειματικού κενού χώρου, με γνώμονα ένα σύνολο εννοιολογικών εργαλείων που προέκυψαν από τη μελέτη των αυτοπροσδιοριζόμενων-αρχιτεκτονοποιημένων κενών του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης δια μέσου τριών χρονικών περιόδων(παλίμψηστο), με αποτέλεσμα ένα σύμπλεγμα μουσειακών χώρων. Ένα σύμπλεγμα του χώρου με το χρόνου, του βιώματος με τη μνήμη.

Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας σχεδιασμού, αποτελεί η μελέτη των δομικών στοιχείων του πολεοδομικού ιστού της πόλης της Θεσσαλονίκης (δρόμοι, πλατείες, οικοδομικά τετράγωνα) υπό το πρίσμα του κενού, σε τρείς διαφορετικές χρονικές περιόδους(παλίμψηστο): ρωμαϊκή εποχή, οθωμανική περίοδος, σημερινή-μετά Εμπράρ εποχή.

Διαχωρίζοντας τα κενά της πόλης σε αρχιτεκτονοποιημένα και μη αρχιτεκτονοποιημένα, στόχος είναι η αρχιτεκτονοποίηση του μη αρχιτεκτονοποιημένου κενού.

Κεντρική ιδέα αποτελεί η «αναΚΕΝΙΣΗ». Η ανακαίνιση του υπολειμματικού κενού χώρου, όπως την ορίζει ο Κ. Δοξιάδης -ως αναδιάταξη δεδομένων με ευφάνταστο τρόπο. Ανακατατάσσοντας, δηλαδή, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κενού, με βάση εργαλεία και κανόνες που έχουν εντοπιστεί σε αυτό και στο περιβάλλον του (context).

Ο Mondrian στον πίνακα Victory Boogie-Woogie, θέλοντας να καταστήσει τα λευκά πεδία αυτοπροσδιοριζόμενα, τους δίνει λευκό χρώμα. Επιτυγχάνει, δηλαδή, την εξατομίκευση, δίνοντάς τους μια ιδιότητα των αυτοπροσδιοριζόμενων πεδίων, αυτή του χρωματισμού.
Από τη μελέτη του έργου του Mondrian, επιλέχθηκε η διαδικασία της επεξεργασίας των στοιχείων που συλλέχθηκαν από τη μελέτη που πολεοδομικού παλίμψηστου της πόλης υπό το πρίσμα του κενού.Ως περιοχή μελέτης επιλέχθηκε ο υπολειμματικός χώρος, που συνίσταται από τους ακάλυπτους των πολυκατοικιών ενός οικοδομικού τετραγώνου κι από ένα αδόμητο οικόπεδο στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης. Το κενό αυτό περιβάλλεται από τις οδούς Εγνατία, Τάττη Στεφάνου, Κεραμοπούλου, Πατριάρχου Ιωακείμ.

Ο υπό εξέταση ακάλυπτος είναι μη αρχιτεκτονοποιημένο κενό, το υπόλειμμα μιας πολεοποιητικής διαδικασίας. Περιβάλλον του είναι το ιστορικό κέντρο της πόλης, η ευρύτερη περιοχή μελέτης.

 

Παρατηρούμε ότι στον αστικό ιστό της πόλης, υπάρχουν τα αρχιτεκτονοποιημένα-αυτοπροσδιοριζόμενα και τα μη αρχιτεκτονοποιημένα-ετεροπροσδιοριζόμενα κενά.
Αρχικά εντοπίζονται κι αποτυπώνονται τα αρχιτεκτονοποιημένα κενά της ευρύτερης περιοχής μελέτης σε ένα διάγραμμα χώρου-χρόνου. Βάσει της δομής τους, αντιστοιχίζονται με τρία στοιχεία: σημείο, γραμμή, επιφάνεια.
Σημειακά κενά: νησίδες πρασίνου, πρασιές
Γραμμικά: δρόμοι
Επιφανειακά κενά/δακτύλιοι: πλατείες, πάρκα, περίβολοι εκκλησιών και σχολείων, ακάλυπτοι πολυκατοικιών, άχτιστα οικόπεδα

Έπειτα γίνεται μελέτη των σχέσεων των αρχιτεκτονοποιημένων κενών με επικρατούσες την καθετότητα, τη στρέβλωση την πύκνωση, τη διακλάδωση.

Ακολουθεί συμβολισμός των σχέσεων, σε αντιστοιχία με τις τρείς χρονικές περιόδους. Έτσι προκύπτει, ένα σύνολο εννοιολογικών εργαλείων και συντακτικών κανόνων βάσει των οποίων θα γίνει στα επόμενα βήματα η επεξεργασία του επιλεγμένου μη αρχιτεκτονοποιημένου κενού.

 

 

Ακολουθεί η ανάγνωση των μη αρχιτεκτονοποιημένων κενών της ευρύτερης περιοχής μελέτης και του επιλεγμένου κενού. Πραγματοποιείται σχεδιαστική, φωτογραφική αποτύπωση,  μικροκλιματική ανάλυση.

 

 

Τα νέα δομικά στοιχεία της σύνθεσης, προκύπτουν μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης. Η αναδιάταξη των δεδομένων-εργαλείων που έχουν συλλεχθεί γίνεται κατ' αναλογία της διαδικασίας που ακολουθεί ο Μοντριάν: Επεξεργασία δεδομένων που έχουν προκύψει από τη μελέτη του ετεροπροσδιοριζόμενου χώρου, με χρήση εννοιολογικών εργαλείων και συντακτικών κανόνων που έχουν προκύψει από τη μελέτη των δεδομένων του αυτοπροσδιοριζόμενου χώρου.

Το όριο κενού-πλήρους του οικοδομικού τετραγώνου είναι μια κλειστή τεθλασμένη γραμμή μέσα στην οποία επεκτείνονται τα στοιχεία του. Έτσι σχηματίζονται τέσσερις ομάδες γραμμών (κόκκινη, κίτρινη, πράσινη, μπλε) και προκύπτει ένα διάγραμμα, το αρχικό δεδομένο επεξεργασίας.

Γίνεται επεξεργασία του διαγράμματος (δεδομένο μη αρχιτεκτονοποιημένου χώρου) μέσω μιας διαδικασίας στρέβλωσής του (δεδομένο αρχιτεκτονοποιημένου χώρου). 
Από τη μικροκλιματική ανάλυση, έχουν προκύψει τα διαγράμματα θέσης της σκιάς του ήλιου στον υπολειμματικό χώρο του οικοδομικού τετραγώνου, για τέσσερις χρονικές στιγμές της ημέρας στις 4 εποχές. Διαδοχικά στρέφεται κάθε ομάδα γραμμών, βάσει της κλίσης της σκιάς που ρίχνουν τα κτίρια στο κενό δάπεδο.
Προκύπτουν τρία διαγράμματα -δεδομένης της συνεχούς σκίασης του χώρου το χειμώνα. Επιλέγεται το ένα κι αποτελεί το εισαγωγικό δεδομένο στο επόμενο βήμα, την πύκνωση.

 

Τα ομαδοποιημένα σύνολα γραμμών ανάγονται στα περιγεγραμμένα πλαίσιά τους, από τα οποία επιλέγεται ένα (κόκκινο), το νέο δεδομένο επεξεργασίας στη διαδικασίας της πύκνωσης (δεδομένο αρχιτεκτονοποιημένου χώρου). Ακολουθώντας αρχές του Mondrian (αναλογίες, ρυθμός, ισορροπία, ασύμμετρος κάνναβος), το πλαίσιο υποδιαιρείται διαδοχικά με γνώμονα την καθετότητα, τη δημιουργία γωνιών 17, 30, 65 μοιρών, τέλος την καθετότητα, τη διαγώνιο 45 μοιρών κατ' αντιστοιχία με τα συμπεράσματα που προέκυψαν από τις σχέσεις των κενών στη ρωμαϊκή, οθωμανική, σημερνή εποχή. Από τα υποδιαιρεμένα πλαίσια επιλέγεται ένα από κάθε στάδιο επεξεργασίας-εποχής.

 

 

Τα τρία επιλεγμένα πλαίσια υποδιαιρέσεων αποκτούν τρίτη διάσταση. Από τα τρισδιάστατα πλαίσια υποδιαιρέσεων προκύπτουν τρισδιάστατα δομικά στοιχεία τα οποία συσχετίζονται μεταξύ τους κατ' αντιστοιχία των εννοιολογικών εργαλείων: βάσει παράθεσης, μετατόπισης και περιστροφής αντίστοιχων μοιρών.

Τέλος πραγματοποιείται η σύνθεση των δομικών στοιχείων, βασιζόμενη στην έννοια της εκσκαφής, από την οποία προκύπτει το αποτύπωμά υπόσκαφων όγκων.

 

Αποτέλεσμα της σύνθεσης είναι η δημιουργία ενός μουσείου, το κέλυφος του οποίου συνιστά έναν βιωματικό χώρο από άποψη σχεδιασμού, υλικότητας και εκθεμάτων των τριών χρονικών περιόδων του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης.

Το ανώτερο επίπεδο -αντίστοιχο της σημερινής εποχής- αποτελεί εξυγίανση του υπάρχοντας ανάγλυφου του ακαλύπτου. Μέσω ραμπών πραγματοποιείται η πρόσβαση στους άλλους δύο χώρους του μουσείου - Οθωμανική και Ρωμαϊκή εποχή, οι οποίοι χωροθετούνται υπόσκαφα σε χαμηλότερες στάθμες, κατ΄ αντιστοιχία με τη μελέτη του παλίμψηστου της πόλης.

 

 

Μέσω μιας περιμετρικής διαδρομής, μέσα από το παιχνίδι με τα ύψη ο περιηγητής αντιλαμβάνεται τη διαφορετικότητα του κάθε κελύφους. Ξεκινά ένα ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο περπατώντας, βιώνοντας το χώρου το μουσείο και βλέποντας τα εκθέματά του.

 

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.