101.15 Κέντρο μαθητείας της τέχνης, της πέτρας στην εξοχή Μαστοροχωρίων Κόνιτσας

Φοιτητής : Αχιλλέας Πλιάκος
Επιβλέπων καθηγητής : Σοφία Τσιράκη
Σύμβουλος : Κωνσταντίνος Καραδήμας
Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π.
Ημερομηνία παρουσίασης : Μάρτιος 2015

Η καταγωγή μου από την ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων γρήγορα με έφερε σε επαφή με την λαϊκή παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Ηπείρου, μου δημιούργησε εικόνες και βιώματα στο πέρασμα του χρόνου που ενέτειναν το προσωπικό μου ενδιαφέρον για το υλικό και την επεξεργασία της πέτρας (λάξευση, χτίσιμο) και τελικά με οδήγησαν στην επιλογή του συγκεκριμένου θέματος.

Τα Μαστοροχώρια υπήρξαν μία από τις μεγαλύτερες κοιτίδες μαστόρων της πέτρας στον ελλαδικό χώρο. Η φήμη που απέκτησαν οι μάστορες είχε ως αποτέλεσμα να συνδεθεί η ιστορική ταυτότητα μίας ολόκληρης περιοχής με αυτή τους τη δραστηριότητα. Επομένως οι μνήμες και η ιστορία του τόπου σε συνδυασμό με την ανάγκη διάσωσης και διατήρησης της τέχνης της πέτρας αποτέλεσαν βασικούς παράγοντες επιλογής της περιοχής Εξοχής Μαστοροχωρίων Κόνιτσας.

Η επιλογή αυτή όμως, λειτουργεί και ως απάντηση στη συνεχή ανάγκη των οικισμών για επισκευές και επανάχρηση του κτιριακού τους δυναμικού καθώς και ως μέσο ενίσχυσης της ευρύτερης εικόνας της περιοχής ως προορισμό ήπιου εναλλακτικού τουρισμού (φυσιολατρεία, πολιτισμός κλπ).

Πιο συγκεκριμένα το ανενεργό λατομείο ως περιοχή επέμβασης προσφέρει τη δυνατότητα στους μαθητές του συγκεκριμένου κέντρου να αποκτήσουν μία άμεση και βιωματική σχέση με το υλικό παρακολουθώντας όλη τη διαδικασία επεξεργασίας της πέτρας σε κάθε της βήμαˑ από την εξόρυξη και τη διαλογή της μέχρι τη λάξευση και το χτίσιμό της.

Παράλληλα όμως ικανοποιείται η ανάγκη επανάχρησης και αξιοποίησης του λατομείου, ενός λατομείου από τα δεκάδες στην περιοχή του Ν. Ιωαννίνων που με το πέρασμα των ετών εγκυμονούν πλέον κινδύνους τόσο για το περιβάλλον όσο και για τους κατοίκους.

Όσον αφορά τη συνθετική διαδικασία και την προσπάθεια οργάνωσης του θέματος υπήρξαν δύο βασικοί άξονες επιρροών που καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό το συνθετικό αποτέλεσμα.

Τον πρώτο άξονα συνθέτουν στοιχεία, μορφές και γενικά χαρακτηριστικά της λαϊκής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής όπως η καθαρότητα, η αυστηρότητα και η ακαμψία των όγκων. Στη συνέχεια η μονολιθικότητα και η έντονη αίσθηση έδρασης των όγκων στο έδαφος παράλληλα με τη χρήση της πέτρας ως βασικό υλικό δόμησης, λόγω αφθονίας και ένταξης στο τοπίο, αποτελούν τον άξονα της σύλληψης ως προς τη γενικότερη αίσθηση και υλικότητα του κτιρίου. Επιπρόσθετα οι δομές οργάνωσης των οικισμών με την αμφιθεατρική διάταξη τους στο χώρο και την ανάπτυξή τους γύρω από ένα δίκτυο στενών πεζόδρομων, τα γνωστά καλντερίμια, αποτέλεσαν βασική επιρροή στην οργάνωση και σύνθεση του θέματος.

Ο δεύτερος άξονας επιρροών είναι προϊόν της συσχέτισης που δημιουργήθηκε στο μυαλό μου μεταξύ της διαδικασίας της επεξεργασίας της πέτρας και αυτής των ανασκαφών. Και αυτό σε δύο επίπεδαˑ από τη μία λόγω του υπαίθριου και χειρωνακτικού χαρακτήρα και των δύο δραστηριοτήτων και από την άλλη λόγω του ίδιου του αντικειμένου των ανασκαφών. Τα αρχαιολογικά ίχνη που αναδύονται και χάνονται μέσα στο χώμα, οι δαιδαλώδεις κατόψεις των οικισμών που χαρακτηρίζονται από μία έντονη πολυδιάσπαση και κατακερματισμό αλλά και η έννοια του ερειπίου και του ημιτελούς υπήρξαν καταλυτικοί παράγοντες στην οργάνωση και τη συνθετική διαδικασία του θέματος.

Ως προς το κτίριο, κεντρική συνθετική ιδέα είναι η οργάνωση του πάνω σε ένα κάναβο που σταδιακά αποδομείται. Αρχικά έχουμε τις τρεις πρώτες ζώνες που ξεκινούν με ένα ισχυρό τειχίο που ορίζει και την πύλη εισόδου στη σχολή. Οι ζώνες αυτές περιέχουν όλους τους στεγασμένους χώρους της σχολής, δηλαδή την πιο συμπαγή κτιριακή μάζα, και κατά κάποιον τρόπο «αγκυρώνονται» στη μία πλευρά του λατομευμένου βράχου. Στις δύο επόμενες ζώνες, στο σημείο που η κτιριακή μάζα αρχίζει να διαλύεται, βρίσκονται τα υπαίθρια εργαστήρια, το πιο νευραλγικό και ζωντανό κομμάτι της σχολής το οποίο απαρτίζεται από χώρους ανοικτούς, υπαίθριους με δυνατότητα σκίασης μόνο μέσω ελαφριών πρόσθετων στοιχείων.Το τελευταίο κομμάτι αποτελείται από διάσπαρτα, πλέον, πέτρινα τειχία (ξερολιθιές, τοίχοι αντιστήριξης κλπ) καθώς και  λιθόστρωτα, πλακόστρωτα και βοτσαλωτά, στοιχεία που συμβάλλουν στην πρακτική εξάσκηση των μαθητών, καθώς έχουν τη δυνατότητα να παρέμβουν οι ίδιοι στο κτίριο μέσα από μία διαδικασία χτισίματος, διάλυσης, ξαναχτισίματος κλπ. Με αυτό τον τρόπο το κτίριο δε φιλοξενεί μόνο τη διαδικασία της επεξεργασίας και του χτισίματος της πέτρας αλλά  αποτελεί το ίδιο κομμάτι της διδασκαλίας. Είναι δηλαδή ένας ζωντανός οργανισμός με σαφές όριο αφετηρίας χωρίς συγκεκριμένη απόληξη που μπορεί να μεταβάλλεται σύμφωνα με τις ανάγκες της διδασκαλίας. Αυτή η σταδιακή διάλυση του κτιρίου μαζί με την αμφιθεατρική οργάνωση των χώρων, οι οποίοι ακολουθούν τις υψομετρικές καμπύλες του τοπίου, επιχειρούν να εντάξουν το κτίριο σε αυτό το υβριδικό περιβάλλον άγριας φυσικής και τεχνητής (λατόμευση βράχου) ομορφιάς.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πέτρινη κατασκευή που προηγείται του τειχίου εισόδου και η οποία φιλοξενούσε τον σπαστήρα του λατομείου. Η κατασκευή αυτή παραμένει ως έχει και λειτουργεί ως πρόπυλο της σχολής. Πέρα από τους υπαίθριους και κλειστούς εργαστηριακούς χώρους η σχολή διαθέτει υπαίθριο αμφιθέατρο, χώρους διαμονής, εκθεσιακό χώρο, αποθηκευτικούς χώρους εργαλείων και δομικών υλικών, βιβλιοθήκη, αναγνωστήριο, αίθουσα προβολών, αποδυτήρια WC, κουζίνα-καθιστικό και άλλους υποστηρικτικούς χώρους.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.