Χώρος μνήμης και πολιτισμού για την εβραϊκή κοινότητα Ιωαννίνων

Σπουδαστική Ομάδα:
Πάικα Αικατερίνη
Πορίκη Βασιλική-Γιαννούλα

Υπεύθυνος Καθηγητής: Δ. Ησαΐας
Σύμβουλος:  Β. Τσούρας

  Στις αρχές του 19ου αι. τα Ιωάννινα έφτασαν στο απόγειο της οικονομικής, κοινωνικής και πνευματικής ανόδου. Αποτέλεσαν μία από τις μεγαλύτερες εμπορικές πόλεις των Βαλκανίων και κόμβο σύγκλισης αρτηριών που χρησιμοποιούνται από τα καραβάνια μεγάλων αποστάσεων με κατευθύνσεις Βορρά-Νότου και Ανατολής-Δύσης. Έτσι υπήρξαν πόλος έλξης διαφόρων εθνοτήτων, γεγονός που έδωσε στην πόλη έναν πολιτισμικό χαρακτήρα. Μία από αυτές τις εθνότητες ήταν και οι Εβραίοι.

   Η παρουσία του εβραϊκού στοιχείου είναι αισθητή σε όλα τα στάδια ανάπτυξής της. Τα Γιάννενα αποτελούσαν τη δεύτερη πόλη σε εβραϊκό πληθυσμό μετά τη Θεσσαλονίκη και η εβραϊκή κοινότητα Ιωαννίνων συμμετείχε ενεργά στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή του τόπου συντελώντας στην ανάπτυξή της. Σήμερα ο πολιτισμικός αυτός χαρακτήρας της πόλης έχει χαθεί και στην προσπάθεια αναβίωσης αυτού του χαμένου πλούτου προτείνουμε τη δημιουργία ενός χώρου πολιτισμού με μουσειακό χαρακτήρα ο οποίος αναφέρεται στην ιστορία των Ιωαννίνων και θα στεγάζει μνήμες της εβραϊκής κοινότητας.

 Η επιλογή της τοποθεσίας (ανατολικά του Κάστρου) γίνεται εξαιτίας της ιδιαιτερότητας χαρακτηρίζει η συγκεκριμένη περιοχή. Μελετώντας τα διάφορα στάδια ανάπτυξης της πόλης βλέπουμε ότι ο ιστός της ήταν κλειστός και αφότου επεκτάθηκε εκτός των ορίων του Κάστρου ακολούθησε μία γραμμική ανάπτυξη κατά μήκος βασικών αρτηριών χωρίς να αγγίζει τα όρια της λίμνης. Στην περιοχή αυτή συγκεντρώνονται βιοτεχνίες, βυρσοδεψεία, σφαγεία κλπ.

Τα τελευταία όμως χρόνια παρατηρείται η ανάπτυξη της ζώνης αυτής η οποία αρχίζει να υποδέχεται την επέκταση του αστικού ιστού. Η ανάπτυξη αυτή ακολουθεί ένα ιδιαίτερο καθεστώς σύμφωνα με το οποίο παραμένει απαλλαγμένη από την πίεση του πυκνά δομημένου αστικού ιστού και αποκτά κυρίως πολιτισμικό χαρακτήρα. Στην περιοχή αυτή τοποθετείται σήμερα το Κ.Ε.Π.Α.Β.Ι. και τα παλιά σφαγεία τα οποία χαρακτηρίζονται διατηρητέα και αναδεικνύονται μέσω της αποκατάστασής τους.

Στο “χώρο” θέλαμε να εντάξουμε τρείς ενότητες, του χθές, του σήμερα και του πολιτισμού οι οποίες εκφράζονται αντίστοιχα με τη μόνιμη έκθεση η οποία περιλαμβάνει την ιστορία των Ιωαννίνων και μνήμες της εβραϊκής κοινότητας, τις περιοδικές εκθέσεις και χώρους που μπορούν να δεχθούν δράσεις πολιτιστικού περιεχομένου.

   Κεντρική ιδέα του κτιρίου αποτέλεσε η δημιουργία δύο σχημάτων που τοποθετούνται παράλληλα στα όρια του οικοπεδου και που το ένα διεισδύει μέσα στο άλλο. Τα σχήματα αυτά προήλθαν από το θρησκευτικό σύμβολο των Εβραίων που είναι το αστέρι του Δαβίδ, το οποίο αποτελείται από δύο τρίγωνα που ανοίγουν και μπλέκουν παίρνοντας τη συγκεκριμένη μορφή.

   Η σύνδεση των δύο σχημάτων επιτυγχάνεται μέσω μίας κίνησης η οποία θα διαγράφει το ένα από τα δύο γι’ αυτό και τοποθετείται περιμετρικά αυτού. Η κίνηση αυτή θέλαμε να εκφραστεί με τη μορφή μιας ράμπας, η οποία θα εκφράζει και την πορεία των Ιωαννίνων στο χρόνο.

   Στη συνέχεια προέκυψε η ανάγκη ύπαρξης ενός πυρήνα-κέντρου που θα αποτελεί  σύνδεσμο των ενοτήτων και γύρω από τον οποίο θα περιστρέφεται η ράμπα. Η μορφή του πυρήνα είναι επηρεασμένη από ένα εβραϊκό έθιμο το Σουκότ, όπου κατά τη διάρκεια εορτασμού του οι Εβραίοι κατασκεύαζαν ξύλινα καλυβάκια στις αυλές τους μέσα στα οποία πραγματοποιούσαν γεύματα και ήταν ανοιχτά από πάνω έτσι ώστε να βλέπουν τον ουρανό.  Έτσι και μέσα από αυτόν τον πυρήνα που η οροφή του είναι γυάλινη μπορεί κανείς να δει τον ουρανό ενώ κινείται μέσα στο κτίριο.

   Λόγω της θέσης του οικοπέδου και λόγω των αντιθετικών μετώπων που έχει , από τη μία η πίεση του αστικού ιστού και από την άλλη η ηρεμία της λίμνης, θεωρήσαμε ότι το κτίριο δεν μπορεί να γυρίσει πλάτη ούτε στο ένα ούτε στο άλλο μέτωπο. Οπότε επιδιώκεται η ένωσή τους μέσω μιας κίνησης η οποία θα αποτελεί και τις εισόδους σ’αυτό.

  Η είσοδος τονίζεται ακόμα περισσότερο με την επανάληψη ενός κατακόρυφου στοιχείου που την καθιστούν ορόσημο για την ευρύτερη περιοχή. Επίσης τόσο η μορφολογία όσο και η χωροθέτηση της κυρίας εισόδου, σε σχέση με τις ιδιαιτερότητες του σχήματος του περιγράμματος, επιδρούν στην προσέλκυση του ενδιαφέροντος και στον προσανατολισμό της κίνησης του επισκέπτη.

Σπουδαστική Ομάδα:
Πάικα Αικατερίνη
Πορίκη Βασιλική-Γιαννούλα

Υπεύθυνος Καθηγητής: Δ. Ησαΐας
Σύμβουλος:  Β. Τσούρας

 Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.