Το Σύνδρομο των Ολυμπιακών Αγώνων στο Sochi

Εάν υιοθετήσουμε την ανάλυση του Pilipenko[1], τα συνολικά οφέλη από τους χειμερινούς ολυμπιακούς αγώνες στο Sochi της Ρωσίας -μεταφρασμένα με χρηματικούς όρους- είναι 3,16 δις (δολάρια) έναντι 10,97 δις των ζημιών.

Το αρνητικό αυτό ισοζύγιο, των πιο ακριβών αγώνων στην ιστορία με συνολικό προϋπολογισμό που υπερέβη κατά τέσσερις φορές το αρχικά προβλεπόμενο ποσό αγγίζοντας τα 51 δις δολάρια[2], επικυρώνει την προγενέστερη εμπειρία των Μεγάλων Γεγονότων και Μεγάλων Έργων[3]: Επιθυμία για παγκόσμια προβολή, προσέλκυση εγχώριων και διεθνών επενδύσεων, αύξηση τουρισμού, παγκόσμια αναγνώριση και ταυτόχρονα εξευγενισμός της πόλης για ένα πιο «καθαρό» και «ανθρώπινο» πρόσωπο. Και φυσικά αστυνομοκρατία, «κόκκινες ζώνες», ευκαιρία για ανώδυνες και γρήγορες (από την πλευρά του κράτους) απαλλοτριώσεις, εκτοπίσεις και εξαναγκαστικούς εποικισμούς συγκεκριμένων περιοχών και κοινωνικών ομάδων.

Η διαφορά είναι ότι εδώ έχουμε την παράλληλη εφαρμογή ενός πολεοδομικού στρατηγικού σχεδιασμού για την ευρύτερη περιοχή με τις υποδομές να λειτουργούν ως ο οικονομικός παράγοντας μιας αμφίδρομης εκτενής αστικής μεταβολής.

Το "Bolshoy" Ice Dome με το εντυπωσιακό στέγαστρο των 26.000 τ.χλμ εμπνευσμένο από τα γνωστά αυγά Faberge, η οβάλ Adler Arena, το ολυμπιακό στάδιο "Fisht" των 70μ. ύψους και οι υπόλοιπες 100 νέες εγκαταστάσεις αλλά και οι συνολικά 400 περίπου νέες κατασκευές σε συνδυασμό με τα θεαματικά έργα υποδομής (λ.χ. ο άξονας ανακούφισης του αστικού κέντρου των 5.5 χλμ, Kurortny Prospekt με τα τρία τούνελ και τις τέσσερις υπερυψωμένες διαβάσεις, το 48χλμ. σιδηροδρομικό δίκτυο, παράλληλο με τον αυτοκινητόδρομο, που συνδέει τις ορεινές με τις παράκτιες εγκαταστάσεις, η μαρίνα χωρητικότητας 400 και πλέον γιότ ή οι 30 ανισόπεδοι κόμβοι δύο επιπέδων) μετέτρεψαν την πόλη των 360.300 κατοίκων[4] σε νέες Κάννες[5].

Ακριβώς όπως προέβλεπε το στοχευμένο «Ομοσπονδιακό Πρόγραμμα για την Ανάπτυξη του Sochi ως Ορεινό Θέρετρο (2006-2014)» και το «Πρόγραμμα για την Κατασκευή των Ολυμπιακών Υποδομών» εγκεκριμένα και τα δύο από την κυβέρνηση τον Ιούνιο του 2006 και τον Δεκέμβριο του 2007 αντίστοιχα[6]. Ουσιαστικά οι χειμερινοί αγώνες αποτελούν την πρώτη φάση του στρατηγικού σχεδίου που θα ολοκληρωθεί το 2032. Η ευρύτερη περιοχή του Sochi διαθέτει τώρα, πέρα από το Krasnaja Poljana, άλλα τρία χειμερινά θέρετρα πολυτελείας (Rosa Khutor, Rzhanaya Polyana και Gornaya Karusel) δημιουργώντας ένα τουριστικό σύμπλοκο παγκοσμίου εμβέλειας με την ελπίδα ότι συμβάλει καθοριστικά στην οικονομία τη χώρας.

Την ίδια στιγμή το Sochi μετατρέπεται σε ένα πολυλειτουργικό αστικό κέντρο έχοντας κάνει υπαναχωρήσεις σε περιβαλλοντικά ζητήματα (βλ. την κατασκευή μέρους του Εθνικού πάρκου του δυτικού Καυκάσου)[7] σε κοινωνικά(3.000 άνθρωποι εκτοπίστηκαν κυρίως από την κοιλάδα Imeretin και η μετεγκατάσταση τους σε διαφορετικές περιοχές)[8] αλλά και έχοντας απολέσει μέρος της πολιτισμικής ταυτότητας του ιστορικού του κέντρου[9] προκειμένου να οικοδομήσει μια διαφορετική εικόνα έτσι όπως αυτή επικαθορίζεται και μορφοποιείται από τα παγκοσμιοποιημένα καπιταλιστικά συμφέροντα.

Οι κοινωνικές επιπτώσεις είναι και θα είναι σημαντικές. Η πληθυσμιακή διόγκωση τη περιοχής προερχόμενη κυρίως από την εισροή εξειδικευμένων και μη εργατών που μετανάστευσαν μαζικά (και σύμφωνα με καταγγελίες εκμεταλλεύθηκαν οικονομικά)[10] θα επανέλθει στα επίπεδα προ των αγώνων ενώ οι θέσεις εργασίας στα ολυμπιακά έργα που κατά 60% καλύπτονταν από ντόπιους θα επιχειρηθεί να αντισταθμιστούν από τα αμφίβολα έσοδα των προβλεπόμενων ετήσιων 24 αγώνων/γεγονότων[11] και τα αντίστοιχα τηλεοπτικά δικαιώματα.

Το σύνδρομο των Μεγάλων Γεγονότων και των Μεγάλων Έργων ακόμα κι όταν εμπεριέχει ενδελεχή πρόνοια για επαναχρήσεις (των εγκαταστάσεων) ή για «πράσινο» (αρχιτεκτονικό σχεδιασμό), καταδεικνύει τα αδιέξοδα της νεοφιλελεύθερης οικονομίας της διόγκωσης η οποία αναζητά αλλά και εφευρίσκει γεγονότα πολυεπίπεδης κερδοσκοπίας εις βάρος των πιο οικονομικά αδυνάτων και διευρύνει την απόσταση που τους χωρίζει από τους προνομιούχους εσωκλεισμένους.

Το σύνδρομο αυτό ήδη προκαλεί αρρυθμίες στην καρδιά των πόλεων (βλ. επεισόδια και αντιδράσεις στη Βραζιλία για τους καλοκαιρινούς αγώνες) καθώς ευρύτερα πληττόμενα κοινωνικά στρώματα κατανοούν ότι το πρόσωπο της πόλης είναι η ποιότητα ζωής όλων των πολιτών της και αντιστέκονται.

του Νικόλα Μιτζάλη

Σημειώσεις
[1] Igor V.Pilipenko, The Sochi 2014 Winter Olympics - the cost-benefit analysis and ways to improve the project efficiency, Pan-European Institute 4/2013. Ενδεικτικά αναφέρω το κόστος των αντίστοιχων χειμερινών αγώνων του Βανκούβερ του 2010 που ήταν 7,7 δις δολάρια ή εκείνων του Τορίνο το 2006 που ήταν 2,8 δις για μια καλύτερη κατανόηση των μεγεθών.
[2] Oliphant Roland, Sochi: chaos behind the scenes of world's most expensive Winter Olympics, Daily Telegraph, 30/10/2013
[3] Ν.Μιτζάλης, «Η χωρική πολιτική των μεγάλων γεγονότων και των μεγάλων έργων. Φεστιβαλοποίηση για ανάπτυξη», στο ένθετο: Τα Νέα της Αρχιτεκτονικής τής  Εφημ.Τα Νέα της Τέχνης, τχ.140, Οκτώβριος 2005, και: «Η σειρά του Λονδίνου», 7/6/2012, http://www.greekarchitects.gr.
[4] Rosstat - Krasnodar Krai, 2012, Otsenka chislennosti naseleniya na 1 yanvarya 2012 goda po munitsipal'nym obrazovaniyam Krasnodarskogo kraya. (Εκτίμηση πληθυσμού του δήμου Krasnodar Krai τη 1/1/2012), Rosstat - Krasnodar Krai, Krasnodar, 20/4/2012, http://docs.pravo.ru/document/view/27239319/
[5] John Cruz, «Creating a "Russian Cannes" out of Olympic Sochi Economic Development», 7/2/2014,   http://www.urbanistdispatch.com/2014/02/creating-a-russian-cannes-out-of-olympic-sochi/, βλ. και δηλώσεις Dmitry Chernyshenko του προέδρου των αγώνων:  http://usatoday30.usatoday.com/sports/olympics/winter/story/2012-08-10/Sochi-Olympics/56998380/1 και http://www.nytimes.com/2012/11/18/sports/dmitry-chernyshenko-the-pragmatic-czar-of-sochis-2014-winter-games.html?_r=0
[6] Έγγραφα 357 και 991, http://www.sochiadm.ru/en/sochi/master-plan/
[7] http://en.ria.ru/russia/20090714/155521578.html
[8] Igor V.Pilipenko, The Sochi..., ό.π., σ.30.
[9] Anna Nemtsova, The Sochi that we've lost, http://www.foreignpolicy.com/articles/2014/02/06/the_sochi_that_weve_lost
[10] http://www.hrw.org/news/2012/07/17/russia-olympics-launch-sochi-abuses-loom
[11] Igor V.Pilipenko, The Sochi..., ό.π., σ.23.

Φώτο: http://www.sochi2014.com/en/photo-gallery-bolshoy-at-night?photoid=0000002316