Ετεροθαλείς τάσεις στην αρχιτεκτονική τεχνολογία

Η αρχιτεκτονική σύνθεση ορίζεται από σύνολα κανόνων τα οποία θέτει και οριοθετεί ο ίδιος ο δημιουργός. Ο αρχιτέκτονας ουσιαστικά επινοεί τη δική του νομοτέλεια και μέσα από αυτήν πορεύεται ο ίδιος και το έργο του. Αντίστοιχα με άλλους τομείς καλλιτεχνικής και δημιουργικής δραστηριότητας, κυριαρχεί η ισχυρή επιθυμία ένταξης της προσωπικής δημιουργικής νομοτέλειας σε κάτι ευρύτερο  και υψηλότερο, σε κάτι καίριο και βαρύνον που αγγίζει και ερευνά τα όρια του μεταφυσικού.

Διαφορετικές προσεγγίσεις του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού εμφανίζονται να διέπονται από συστήματα μορφολογικής και φιλοσοφικής οργάνωσης ριζικά διαφοροποιημένα, έστω και αν συχνά η αφετηρία ορίζεται από ταυτόσημες προθέσεις. Η σύγχρονη αρχιτεκτονική αυτοπροσδιορίζεται σε μεγάλο βαθμό μέσα από το πεδίο της τεχνολογίας και τις εκφάνσεις αυτής στο δομημένο περιβάλλον. Ισχυρότατη τάση στην ευρωπαϊκή ήπειρο αποτέλεσε τις τελευταίες δεκαετίες το αποκαλούμενο ως High-Tech κίνημα, με κύριους πρεσβευτές τους N. Foster, R. Rogers, R. Piano, N. Grimshaw, M. Hopkins, κ.α., προβάλλοντας την εικόνα της οικοδομικής τεχνολογίας ως το μέσο πολιτιστικού προσδιορισμού του σύγχρονου κόσμου.

Στον αντίποδα βρίσκεται μια ριζικά διαφοροποιημένη συνθετική λογική που αγγίζει το θέμα της τεχνολογίας υπό άλλο πρίσμα, η οποία ξεκίνησε δυναμικά στις Η.Π.Α. - αλλά πρωτοεφαρμόστηκε σε ευρωπαϊκό έδαφος - και αντιπροσωπεύεται χαρακτηριστικά από τις πρωτοπoρικές δημιουργίες του Frank Gehry.

Gehry και Piano

Σε θεωρητικό επίπεδο, οι φιλοσοφικές διαφορές στην προσέγγιση της τεχνολογίας στις δύο παράλληλες αυτές τάσεις είναι εκπληκτικές, και ανταποκρίνονται σε δύο σχεδόν ασύμβατους μεταξύ τους αρχιτεκτονικούς κόσμους. Προσεγγίζοντας το ζήτημα μέσα από το έργο δύο γιγάντων της σύγχρονης αρχιτεκτονικής σκηνής, επιλέγονται ο καναδικής καταγωγής, πλέον καλιφορνέζος, Frank Gehry με βάση το Los Angeles και στην αντίθετη όχθη ο ιταλικής καταγωγής παν-ευρωπαίος Renzo Piano με κύρια γραφεία στο Παρίσι και τη Γένοβα. Το έργο αμφότερων είναι ευρέως γνωστό, θα εστιάσουμε όμως συγκεκριμένα στο μουσείο Guggenheim Bilbao του Gehry, και το αεροδρόμιο Kansai του Renzo Piano Building Workshop (προϊόν διάσημου διεθνούς διαγωνισμού του 1989), έργα που δρομολογήθηκαν την ίδια περιόδο, την πρώτη πενταετία των 90's.
 

Kansai και Bilbao

Η σύγκριση δεν αναφέρεται σε 'ομοειδή' έργα, και η σύγκριση του Guggenheim με το μουσείο / πολιτιστικό κέντρο Pompidou των  Piano + Rogers (1969-74) ίσως να θεωρείται ως πλέον δόκιμη με προφανή κριτήρια.

Η πραγματικότητα όμως είναι αρκετά συνθετότερη: ένας διεθνής αερολιμένας-σύμβολο (Kansai), κτίριο που γνωστοποιείται κυρίως από τα media προβάλλοντας την οικονομική και πολιτιστική δυναμική του τόπου ανέγερσής του, διαφέρει ελάχιστα από ένα μουσείο δίχως ουσιαστική συλλογή (Bilbao), το οποίο δημιουργήθηκε μέσα από πανομοιότυπες διαδικασίες εξυπηρετώντας τους ίδιους σκοπούς. Άλλωστε ο χρόνος παραμονής του επισκέπτη σε αμφότερα κτίρια είναι εξίσου περιορισμένος, και η παράλληλη δραστηριότητα (καταναλωτικές αγορές) είναι ταυτόσημη. Η κύρια, επίσημη χρήση διαφέρει (εξυπηρέτηση εκθέσεων - εξυπηρέτηση πτήσεων) αλλά σε αμφότερες περιπτώσεις αποτελεί μάλλον ως δικαιολογία δημιουργίας αρχιτεκτονικών συμβόλων, ενώ το αντικείμενο του θεάματος είναι ίδιο (το εντυπωσιακό κτίριο).

Ο ιδιωτικός ή δημόσιος χαρακτήρας των δύο κτιρίων είναι εξίσου αμφιλεγόμενος: το ιδιωτικό μουσείο στο Bilbao μετατρέπεται στη συνείδηση των Bάσκων σε δημόσιο σύμβολο άμεσα επισκέψιμο - το πιο ενδιαφέρον κομμάτι του είναι το εξωτερικό του άλλωστε - ενώ το 'δημόσιο' του αποκλεισμένου σε πλωτό νησί αερολιμένα αλλοιώνεται εξίσου από την ελιτίστικη προϋποθέση της ύπαρξης εισιτηρίου για την πρόσβαση των κύριων χώρων.
 

Glymph και Rice

Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον στην απτή κτιριακή δημιουργία, είναι σημαντικό να ανασύρει κανείς τα ονόματα των συντελεστών που συνεισέφεραν στην πραγμάτωση των έργων.

Ο James Glymph, είναι ο συνεργάτης του Frank O. Gehry ο οποίος εισήγαγε στην αρχιτεκτονική το προγράμμα τρισδιάστατου σχεδιασμού της αεροναυπηγικής CATIA - Computer-Graphics Aided Three Dimensional Interactive Application της γαλλικής αεροναυπηγικής εταιρίας Dassault Systems που πρωτοεφαρμόστηκε γλυπτό 'ψάρι' του Ολυμπιακού χωριού της Bαρκελώνης και εκτενέστερα στο Guggenheim Bilbao για την επίλυση του τεράστιου ζητήματος της μετάφρασης σύνθετων τρισδιάστατων μορφών σε ακριβή σχέδια τα οποία μέσω του προγράμματος BOCAD, μεταφράστηκαν σε κατασκευαστική εφαρμογή του χαλύβδινου σκελετού.

Αντίστοιχα, ο Peter Rice είναι ο μηχανικός των Ove Arup & Partners υπεύθυνος για το αεροδρόμιο Kansai, συνεργάτης του Renzo Piano για τουλάχιστον μια πενταετία στην εταιρία Piano + Rice, και υπεύθυνος μηχανικός αναρίθμητων περίφημων αρχιτεκτονικών δημιουργιών στην Ευρώπη.