(125.13) Σημείο συνάντησης μνήμης και θεάτρου

Φοιτήτριες: Τζοβλά Χρυσάνθη, Χαρατσάρη Χαρίκλεια
Επιβλέποντες καθηγητές: Γυφτόπουλος Σταύρος, Τσιράκη Σοφία
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο: Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία Παρουσίασης: 16-07-2013

Αντικείμενο μελέτης της συγκεκριμένης διπλωματικής εργασίας αποτελεί η σχεδίαση και ανάλυση ενός θεατρικού πολυχώρου στην περιοχή του Φιλοπάππου. Τέσσερις θεατρικοί πυρήνες, με διαφορετική τυπολογία και κλίμακα ο καθένας, συνθέτουν το  κύριο κτιριακό όγκο και τον καθιστούν ένα σημείο συνάντησης μνήμης και θεάτρου για την πόλη της Αθήνας.

Η  στέγαση της θεατρικής τέχνης σε κελύφη που θα λειτουργήσουν ως δοχεία ζωής  αποτέλεσε το στόχο αυτής της εργασίας. Ο θεατρικός χώρος, άλλωστε, εγκιβωτίζει το θέαμα και δημιουργεί χωρικές σχέσεις δράσης-θέασης, καθορίζοντας την κίνηση των βλεμμάτων. Η βίωση της αλήθειας μέσα από τον μύθο που πραγματώνεται σε ένα θεατρικό πυρήνα κατά τη διάρκεια μιας παράστασης αποτέλεσε την κινητήριο δύναμη για την σχεδίαση διαφορετικών πυρήνων μικρής κλίμακας και έντονης θεατρικότητας μέσα σε μια σύνθεση.

Ο τόπος που επιλέχθηκε για την χωροθέτηση του θεατρικού συγκροτήματος χαρακτηρίζεται από έντονη θεατρικότητα, πλούσιο ανάγλυφο και περιστοιχίζεται από χώρους αναψυχής, πολιτισμού. Στους πρόποδες του Φιλοπάππου, στην περιοχή Άνω Κουκάκι, οι έντονες κλίσεις του εδάφους εντείνουν τις φυγές προς το λόφο αλλά και προς τον  πολεοδομικό ιστό.  Ο λόφος από τη μια αποτελεί έναν ισχυρό χώρο αναψυχής και πολιτισμού, γεγονός που ωφελεί τις περιοχές που τον πλαισιώνουν και εξασφαλίζουν εύκολη πρόσβαση σε αυτόν μέσα από ένα δίκτυο περιπατιτικών διαδρομών. Στο Άνω Κουκάκι το πράσινο του λόφου εμφανίζεται και στη δόμηση, με τους ακάλυπτους των οικοδομικών τετραγώνων και τα δώματα να φυτεύονται.  Το έντονο ανάγλυφο και η μεγάλη υψομετρική διαφορά μεταξύ των οικοδομικών τετραγώνων, καθώς απομακρύνονται από τον λόφο,  ενισχύουν την έννοια των περασμάτων και των κάθετων δρόμων, πεζοδρόμων και τονίζουν την αίσθηση της προοπτικής. Ακόμη, η αναφορά στη μνήμη του τόπου και της ιστορίας επιτυγχάνεται με την ύπαρξη θεάτρων ιδιαίτερης σημασίας(Ηρώδειο, θέατρο Δώρας Στράτου), τη γειτνίαση με τον πεζόδρομο Αποστόλου Παύλου-Δ.Αρεοπαγίτου καθώς και την  παρουσία νεοκλασικών κτιρίων  στο Κουκάκι, γεγονός που σκιαγραφεί το αποτύπωμα του χρόνου και λειτουργεί αντιστικτικά με το σήμερα.

Η αναφορά στο τοπίο και τη μνήμη καθώς και η έντονη κινητικότητα που παρατηρήθηκε στην περιοχή (πλησιον περιφερειακού του λόφου και εισόδων στο δίκτυο περιπάτου του Φιλοπάππου) συνέβαλε ώστε να επιλεχθεί το οικόπεδο επί της οδού Φιλοπάππου 40 για τη σχεδίαση του θεατρικού πολυχώρου. Το οικόπεδο, ιδιωτικής ιδιοκτησίας,  διαθέτει κάτοψη τριγωνική, διότι αποτελεί την απόληξη ενός οικοδομικού τετραγώνου, με μήκος 112 μέτρα και μέγιστο πλάτος 15 μέτρα. Λόγω του έντονου αναγλύφου  παρουσιάζεται υψομετρική διαφορά 6.5 μέτρων στην εγκάρσια τομή η οποία σταδιακά μειώνεται και ενοποιείται με την κλίση του δρόμου. Ισχυρό στοιχείο του οικοπέδου αποτέλεσε η ύπαρξη δυο διατηρητέων όψεων νεοκλασικών κτισμάτων, που υποδηλώνουν τη μνήμη και την ιστορία στο χώρο. Η συγκεκριμένη θέση, λοιπόν, εξυπηρετεί τον υπερτοπικό χαρακτήρα ενός κτιρίου που αναφέρεται στο κοινωνικό σύνολο, προσφέροντας γρήγορη και εύκολη πρόσβαση από το κέντρο της Αθήνας.

Η κεντρική ιδέα σχεδιασμού βασίστηκε στο δυναμικό τρόπο διαχείρισης της τριγωνικής κάτοψης και ιδιαίτερα της οξείας απόληξής του συνδυάζοντας τη δομή των νεοκλασικών όψεων. Η χρήση των εγκάρσιων αξόνων στη μεγάλη πλευρά του τριγώνου οδήγησε σε μια νέα διατύπωση των υφιστάμενων όψεων, που αναφέρεται σε ολόκληρη  τη σύνθεση. Η διάσπαση του συνολικού όγκου  σε μικρότερους επιβεβαιώνει την μικροκλίμακα της δόμησης της περιοχής και συμβάλλει στην ομαλή ένταξη ενός κτιρίου μεγάλης κλίμακας σε αυτή. Οι όγκοι  επίσης ενοποιούνται από ένα δίκτυο δημόσιων περασμάτων και κινήσεων εντός του κτιρίου που θα εξυπηρετούν μέσω της τομής του οικοπέδου την πολυλειτουργικότητα της σύνθεσης.  Η επικοινωνία των οδών Φιλοπάππου και Παναιτωλίου μέσα από το κτίριο και η υψομετρική τους διαφορά οδήγησε στο σχεδιασμό μιας δημόσιας πλατείας υπερυψωμένης ως προς την οδό Φιλοπάππου. Η είσοδος στην πλατεία επιτυγχάνεται μέσω της οδού Παναιτωλίου και χρησιμοποιείται ως εναλλακτική σκηνή για ένα υπαίθριο αμφιθέατρο που σχηματίζεται στην προέκταση της πλατείας στην γωνία του οικοπέδου.  Η δυνατότητα λειτουργίας ενός υπαίθριου θεάτρου σε αυτό το σημείο και τριών άλλων θεατρικών εσωτερικών πυρήνων κατέστησε αναγκαίο το σχεδιασμό ενός τοιχίου-φίλτρου  που έχει προστατευτικό ρόλο στη σύνθεση από την έντονη κυκλοφορία της περιφερειακής οδού χωρίς ωστόσο να αποκόπτει το κτίριο από τον λόφο. Δημιουργείται λοιπόν μια σύνθεση τριών όγκων (δυο θεατρικοί πυρήνες πίσω από τα υφιστάμενα νεοκλασικά και ένας πύργος με βοηθητικές λειτουργίες στο κέντρο της σύνθεσης) και ενός οριζόντιου στοιχείου που κινείται στο χώρο σχηματίζοντας κοιλότητες (ένα υπόσκαφο θέατρο προσκηνίου) και εξάρσεις (ένα υπαίθριο θέατρο προσκηνίου), που επικοινωνεί την έννοια του ανοιχτού δημόσιου με το λεξιλόγιο του κλειστού-ιδιωτικού.

Τέλος, η επιλογή των υλικών ικανοποιεί τη συνθήκη του διαχωρισμού του καινούργιου από το παλαιό με το εμφανές σκυρόδεμα ως αδρό υλικό να καλύπτει τη νέα χειρονομία , δίνοντας αναφορά και στο υλικό του λόφου , ενώ τα νεοκλασικά κελύφη επιχρείονται με λευκό σοβά, ακολουθώντας τη λογική που επικρατεί και στα νεοκλασικά της περιοχής. Τα θέατρα εσωτερικά διαθέτουν αναρτώμενους μεταλλικούς σκελετούς και μηχανισμούς που συμπληρώνουν τη δομή του κελύφους, εξυπηρετούν τη θεατρικότητα και εντείνουν τις αισθήσεις, χωρίς να ανατρέπεται η καθαρότητα του υλικού. Η αντίθεση υλικών αλλά ο συνδυασμός των  δομών με τις εξάρσεις του οικοπέδου σχηματίζουν μια δυναμική σύνθεση που οδηγεί τον επισκέπτη σταδιακά από το φυσικό τοπίο και τον ρεαλισμό στον φανταστικό κόσμο των θεατρικών σκηνών.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.