185.14 Αρχαιολογικό Μουσείο για την Ακαδημία Πλάτωνος

Φοιτήτριες: Χριστίνα Πολυχρονοπούλου, Σπάνια Έλλη
Επ. Καθηγητής: Τάσης Παπαϊωάννου
Σχολή: Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π.
Ημερομηνία Υποστήριξης: 07/11/2014

Η διπλωματική αφορά το σχεδιασμό ενός αρχαιολογικού μουσείου για τη γειτονιά της Ακαδημίας Πλάτωνος. Η εύρεση του συνδετικού κρίκου ανάμεσα στους δύο κόσμους που συνυπάρχουν σήμερα σε αυτόν τον τόπο υπήρξε, εξαρχής, σημείο έμπνευσης. Μεταξύ του ζωντανού πάρκου της πόλης και του αρχαιολογικού πλούτου που δεν σχετίζεται άμεσα με τη ζωή του πάρκου.

Στο πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνος, αναγνωρίσαμε δύο χαρακτηριστικά που μας προκάλεσαν το ενδιαφέρον και η ουσιαστική συνύπαρξή τους αποτέλεσε ως το τέλος το κύριο μέλημά μας: από τη μια εντοπίσαμε ένα ιδιαίτερα ζωντανό πάρκο και από την άλλη έναν κρυμμένο αρχαιολογικό πλούτο που δεν σχετίζεται άμεσα με την καθημερινή ζωή του πάρκου και παραμένει κρυμμένο πίσω από τις ψηλές περιφράξεις των αποθηκών που βρίσκονται στα πέριξ του χώρου πρασίνου. Η εύρεση του συνδετικού κρίκου ανάμεσα σε αυτούς τους δύο κόσμους που συνυπάρχουν σήμερα στην Ακαδημία Πλάτωνος μας οδήγησε, προοδευτικά, στο να σχεδιάσουμε ένα αρχαιολογικό μουσείο που επιχειρεί να αναδείξει τον αρχαίο κόσμο, διατηρώντας τη ζωντάνια του σημερινού.

Σχετικά με τα σημερινά χαρακτηριστικά της περιοχής παρατηρούμε-σημειώνουμε:

- Το πάρκο έχει ιδιαίτερη φυσική ομορφιά με πολλά είδη βλάστησης που χαρακτηρίζουν την αττική γη- ελιές, χαρουπιές, πλατάνια κυριαρχούν. Αποτελεί μία ανάσα πρασίνου στον πυκνό αστικό ιστό- σημαντικό για την γειτονιά και την πόλη. Ο Θουκυδίδης χαρακτηρίζει την περιοχή «κάλλιστο προάστιο» της Αθήνας.
- ΒΔ του πάρκου (Βοτανικός, Κηφισίας) υπάρχουν βιομηχανίες, αποθήκες, συνεργεία, προς τη λεωφόρο Αθηνών υπάρχουν γραφεία μεγάλων εταιρειών, ενώ, ΝΑ, από την πλευρά Λένορμαν-Κωνσταντινουπόλεως εκτείνεται οργανωμένη περιοχή κατοικίας. Μεταξύ των δύο αυτών περιοχών υπάρχει μια ενδιάμεση ζώνη που χαρακτηριστικό της είναι η ανάμειξη των λειτουργιών. Μεταξύ των κελυφών, παρεμβάλλονται πολλές κενές εκτάσεις (στάθμευση μεγάλων οχημάτων, γήπεδα, κ.ά.).
- Η οδός Δράκοντος(λεωφορείο 051) χωρίζει το πάρκο στα δύο. Περίφραξη και ψηλή φύτευση δυσχεραίνουν τον προσανατολισμό του επισκέπτη στη μεγάλη έκταση του πάρκου.
- Οικόπεδο Ρεντς- ανασκαφή χωρίς σημαντικά ευρήματα, περίφραξη, ανεκμετάλλευτη έκταση.
- Η ανάδειξη του αρχ. Άλσους της Ακαδημίας Πλάτωνος και οι πολεοδομικές ρυθμίσεις στην ευρύτερη περιοχή είναι εδώ και καιρό στο πρόγραμμα της ΕΑΧΑ.

- Αρχιτεκτονικά μέλη είναι διάσπαρτα ως καθιστικά στο πάρκο.
- Έχουμε ευρήματα από διαφορετικές ιστορικές περιόδους (γυμνάσιο, γεωμετρική οικία, ιερά οικία, περιστύλιο) που μοιάζουν να έρχονται σε δεύτερη μοίρα στη σύγχρονη πραγματικότητα του πάρκου. Η βλάστηση δεν ευνοεί την άνετη θέασή τους και μόνο οι πινακίδες πληροφοριών επισημαίνουν την παρουσία τους. Αυτό, σε συνδυασμό με τον μεγάλο αριθμό αποθηκών που λειτουργούν στα πέριξ του πάρκου και παραμένουν κρυμμένες από τον επισκέπτη πίσω από μάντρες, υποβαθμίζει την αρχαιολογική αξία της περιοχής.
-Αυτενέργεια κατοίκων. Οι δραστηριότητες της Επιτροπής Κατοίκων οργανώνονται στο πάρκο της ακαδημίας και του προσδίδουν μια ιδιαίτερη ζωντάνια.

Από τη μεριά μας, εντοπίσαμε, αρχικά, την ανάγκη αναδιοργάνωσης των αποθηκών και καλυτέρευσης των χώρων εργασίας των αρχαιολόγων. Στην κατεύθυνση αποκατάστασης της σχέσης μεταξύ της σύγχρονης ζωής του πάρκου και των αρχαιολογικών καταλοίπων,  κρίναμε ότι πρέπει να γίνει μία τακτοποίηση των προσβάσεων αλλά και μία μελέτη για την κίνηση μέσα στα όρια του πάρκου κυρίως ως προς την κατάβαση στα αρχαία, διατηρώντας ως επί το πλείστων τις υπάρχουσες κινήσεις στο πάρκο.

Επιπλέον, κρίναμε απαραίτητη την δημιουργία μίας συνεκτικής ενότητας αποθηκών/ εργαστηρίων/ γραφείων που θα αντικαταστήσουν τις σημερινές εφήμερες εγκαταστάσεις και θα στεγάζουν την δραστηριότητα όλης της Γ' εφορείας αρχαιοτήτων.

Παράλληλα, μας απασχόλησε ο τρόπος που ο επισκέπτης θα μπορεί να αντιληφθεί την εργασία που συντελείται καθημερινά από τους αρχαιολόγους και τον πλούτο των ευρημάτων που μένουν στις αποθήκες. Μελετώντας τις δημοσιεύσεις των ανασκαφών και μιλώντας με αρχαιολόγους που εργάζονται στη περιοχή, είδαμε πως οι τα ευρήματα θα μπορούσαν να υποστηρίξουν και το περιεχόμενο μίας έκθεσης  σε σχέση με τον τόπο της ακαδημίας.

Η επιλογή οικοπέδου παρέμβασης βασίστηκε στο πού βρίσκονται σήμερα οι αρχαιολογικές αποθήκες και στις δοκιμαστικές τομές που έχουν γίνει από τους αρχαιολόγους. Η θέση στα όρια του πάρκου προσφέρεται καθώς δεν ταράσσει τις ισορροπίες που έχουν δημιουργηθεί ήδη στο πάρκο. Η οδός Φάωνος έχει τέτοια χαρακτηριστικά που μπορεί να δεχθεί την υπηρεσιακή είσοδο ενός μεγάλου μουσείου. Η οδός Κρατύλου πεζοδρομείται και το 051 εκτρέπεται. Η περίφραξη αφαιρείται και γίνεται  μελέτη για τις βασικές προσβάσεις επισκεπτών/εργαζομένων.

Το κτίριό μας αποτελεί μία διπλή οντότητα, που απηχεί τις δύο διαφορετικές και αλληλοσυμπληρούμενες λειτουργείες του. Αρχαιολογικό Μουσείο και εγκαταστάσεις της Γ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων(αποθήκευση, έρευνα, συντήρηση, διοικητικές λειτουργίες, αίθουσες συνεδρίων, κλπ).Οι εκθεσιακοί χώροι περιλαμβάνουν μία εκθεσιακή ενότητα σχετική με τον τόπο της Ακαδημίας Πλάτωνος και μία δεύτερη περιοδικών εκθέσεων, που συντονίζονται από την εφορεία.

Ο τοίχος αποτελεί βασικό συνθετικό εργαλείο που δίνει κατεύθυνση και ορίζει τις δύο ενότητες. Η συνεκτική ενότητα αποθηκών/εργαστηρίων/διοίκησης αναπτύσσεται από την πλευρά της πόλης. Οι αποθήκες, αποτελούν την κατάληξη της ευθύγραμμης πορείας που ορίζει ο τοίχος και αποτελούν, συνθετικά, το σημείο ένωσης των δύο λειτουργικών ενοτήτων. Οι αποθήκες είναι ένας εν δυνάμει επισκέψιμος χώρος. Ο πύργος, των διοικητικών λειτουργιών μουσείου και εφορείας, βρίσκεται σε σημείο που λειτουργικά εξυπηρετεί και τις δύο ενότητες. Στο τμήμα των εκθεσιακών χώρων, από την πλευρά του τοίχου που ανοίγεται στο πάρκο, ο κάνναβος στρέφεται. Αλληλοεπιδρά με την ιδέα της κατάβασης στο παρελθόν για την προσέγγιση του αρχαίου κόσμου. Προκύπτει, έτσι, η βασική σπειροειδής κίνηση κατάβασης στις εκθέσεις που καταλήγει στο καφέ, στο φουαγιέ του αμφιθεάτρου του μουσείου και το αμφιθέατρο και, κυριότερα, στο εσωτερικό αίθριο-πυρήνα του μουσείου. Αυτή η σπειροειδής κίνηση συμπληρώνεται με την ανάβαση στο βατό δώμα, που προσφέρει θέες του πάρκου και της πόλης της Αθήνας, ακόμη και αν το μουσείο είναι κλειστό.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.